Liefde en verdriet in Trump country

In Allemans gek keert Richard Russo terug naar North Bath, waar hij 23 jaar geleden Niemands gek al situeerde. Rust belt country bij uitstek is het, waar geweld en alcohol regeren, maar de vriendschap uiteindelijk overwint.

Douglas Raymer is commissaris in North Bath, een verlopen industriestadje in het noorden van de staat New York. Hij is bijna aan zijn pensioen toe, maar vraagt zich af of hij wel klaar is om te gaan. Misschien moet hij eerst nog een paar zaakjes afhandelen, denkt hij, en dat zowel op persoonlijk als op professioneel vlak. Wie Richard Russo’s begin jaren negentig geschreven maar vorig jaar pas vertaalde roman Niemands gek heeft gelezen, zal zich Raymer wellicht nog herinneren als de sullige politieagent die zijn gebrek aan ruggengraat probeerde te camoufleren achter een overdaad aan stoer vertoon. Die roman speelde in de jaren tachtig. In Allemans gek, een titel die verwijst naar het lage zelfbeeld dat Raymer nog steeds parten speelt, schuiven we tien jaar op. North Bath bungelt nog steeds onderaan de sociale ladder. Het aantal verkrotte huizen is nog even hoog, net als de werkloosheid trouwens, en de meeste mannen trachten hun verdriet nog steeds te verdrinken in een flesje Budweiser.

Wanneer Allemans gek begint staat Raymer op het kerkhof waar rechter Barton Flatt zijn laatste reis beleeft. Terwijl de commissaris bedenkt dat de langharige priester een toch wel heel erg veelkleurig en complex stiksel op zijn dunne, loshangende gewaad heeft, wat wellicht betekent dat hij een vriendin heeft of zelf graag borduurt, speelt hij in zijn broekzak met de afstandsbediening van een garagepoort. Wat een pervert, denken een moeder en haar dochter de hem zo bezig zien, staat de commissaris daar wat aan zijn jongeheer te frutselen, op zo’n moment!

Het is een typische scène voor Richard Russo, de schrijver die met een bijna onwereldse genade zijn personages neerzet als de tragikomische figuren die we in onze beste of slechtste tijden ook allemaal zelf zijn. De afstandsbediening is immers niet van zijn eigen garage. Ze werd gevonden in de auto van zijn vrouw die verongelukte net op het moment dat ze hem ging verlaten voor een andere man. Als ik iedere dag een straat afwerk, denkt Raymer, moet ik ooit de garagepoort vinden waar de afstandsbediening bij hoort, en dus ook de man waar mijn Becka een relatie mee had. Wat hij daarna zal doen, weet hij echter niet.

Russo is een rasverteller die zijn boeken eerder aan zijn personages dan aan een spannende plot ophangt. Literatuur moet bij hem over mensen gaan, met hun kleine kantjes en hun grote gebaren. En die tekent hij allemaal op, rustig, gedisciplineerd en met grote flair. Zo is er bijvoorbeeld Sully, die de hoofdrol speelde in Niemands gek. Op zijn zeventigste leeft hij niet langer van het ene rotklusje naar het andere klotebaantje. Hij heeft immers geërfd en op de paardenrennen gewonnen, maar van de dokter krijgt hij te horen dat hij nog maximaal twee jaar te gaan heeft. Carl, de plaatselijke ondernemer kan na zijn prostaatoperatie niet langer rekenen op het lichaamsdeel dat in North Bath menig huwelijk, waaronder dat van hemzelf, te gronde heeft gericht en concentreert zich daarom op zijn steeds verder achteruit boerende en kwalijk ruikende zaak. En niet te vergeten is er ook Roy, de extreem gewelddadige schoonzoon van de lokale café-uitbaatster die net uit de gevangenis is ontslagen en een van Raymers kopzorgen zal worden.

Net zoals de vorige romans van Russo speelt ook Allemans gek in Trump country. Zijn personages zijn de mensen wiens job de voorbije decennia verdwenen is en die nu soms uit armoede in een camper wonen. De grote politiek interesseert hen niet. Washington hebben ze al lang opgegeven. Nee, beseffen ze, ze moeten roeien met de riemen die ze hebben. Ze vechten terug op hun manier, door hun leven ondanks alles weer zin en waardigheid te geven, door een knipoog, een lach en heel veel wederzijds begrip.

—

Centrale zinnen: “Je vergeeft mensen niet omdat ze het verdienen. Je vergeeft ze omdat jij het verdient.”

Richard Russo (1949)

Opgegroeid in Gloversville, de hoofdstad van de tanende Amerikaanse handschoenindustrie, bleek Russo gedoemd om over de overlevers aan de onderkant van de Amerikaanse maatschappij te schrijven. Granta catalogiseerde hem onder het kopje dirty realism en Herman Brusselmans smolt bij het lezen van zijn met een Pulitzer bekroonde Empire Falls, maar vuil of brutaal zijn zijn boeken echter nooit.

—

Eerder verschenen in Knack