De wimperloze vriend

‘Wat is het toch raadselachtig hoe sommige gebeurtenissen veel sterker in het geheugen worden opgeslagen dan andere! Misschien wel net zo raadselachtig als hoe bepaalde dromen je kunnen bijblijven en met elkaar verbonden kunnen zijn. Schijnbaar weinig beduidende personen en gebeurtenissen blijven onuitwisbaar in het geheugen geprent, alsof ze een raadsel van de ziel of een teken van het lot verbergen. Misschien zouden we dat eerste oplossen en dat tweede begrijpen, als we maar de moeite namen om ze te onderzoeken en beschouwen. Zelfs de oplettendste, nieuwsgierigste mensen leggen zich er echter bij neer dat sommige dingen onverklaarbaar zijn en omarmen het toeval. Het is bekend dat sommige stervenden hun eigen bloed gebruiken om op de muur te getuigen van hun heldenmoed. Misschien zal de mens op een dag leren lezen en begrijpen wat zijn bloed voortdurend in hem schrijft.’

Il compagno dagli occhi senza cigli (De wimperloze vriend) is duidelijk geïnspireerd op D’Annunzio’s eigen jeugd. Deze novelle over een jongensvriendschap is opgenomen in het gelijknamige tweede boek van de reeks Le faville del maglio (De vonken van de hamer). D’Annunzio schreef deze teksten tussen zijn grote werken door, als ‘vonken’ die van zijn pen afspatten. Of zijn oude schoolvriend Dario echt heeft bestaan, is onduidelijk – en misschien niet zo relevant. Voor de schrijver is het bezoek van Dario vooral een aanleiding om te mijmeren over de werking van het geheugen, over verloren vriendschap en verval. Op school wist Gabriele al dat hij de sterkste was van de twee, dat hij veel verder zou komen in het leven; de avonturen zonder Dario – zijn ontsnapping op de Montalbano, ‘het uur van de zwaluwen’ op het dak – sterkten hem in die overtuiging. Toch is hij volledig overrompeld door het weerzien. Na twintig jaar (zoals Gabriele maar blijft stamelen) ziet hij in zijn doodzieke vriend alles wat hij niet wil zijn, maar waarvoor ook hij niet immuun kan blijven: mentale zwakte, fysieke aftakeling. Zijn vroegere geestverwant houdt hem een ‘afgrijselijke spiegel’ voor. Is er echt zoveel verschil?