Ik zocht een onderwerp voor mijn laatste Boekenweek-column en sloeg aan het researchen. Ik wilde iets zeggen over hoe ik steeds opnieuw struikel over het woord ‘propaganda’ in de naam van de organisatie die zich sinds jaar en dag – maar niet altijd als zelfstandige organisatie – bezighoudt met het promoten van ‘het Nederlandse boek’, en meer in het bijzonder met het stimuleren van lezen en het bevorderen van boekenbezit.
Ik wilde ook iets zeggen over dat het ene ‘Nederlandse boek’ schijnbaar het andere niet is en dat sommige soorten in de loop der jaren steeds nadrukkelijker aangeprezen worden, en andere enigszins in het gedrang dreigen te komen, maar ik wist niet precies waar ik moest beginnen. Omdat ik waarschijnlijk ook niet precies wist waar ik uit wilde komen.
Al browsend belandde ik via een al wat ouder interview van Maarten Dessing met Annette Reijersen van Buuren, manager Merk, Marketing en Communicatie van de Stichting CPNB, over het nieuwe merkenbeleid van de Stichting CPNB – ‘De CPNB had echter 17 merken. Iedere campagne was een apart merk (…). Dan kun je net zo goed ook zeggen dat er helemaal niet vanuit een merk werd geredeneerd, maar vanuit de marketing voor die campagne zelf’ – op de site van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom om te kijken welke ‘merken’ er namens de Stichting CPNB geregistreerd staan. Dat bleken er veel meer dan zeventien:
50 jaar Kinderboekenweek, Boek van de Week, Boekenbal, Boekenweek, Boekenweek Test, Boekenweekgeschenk, CPNB, CPNB Kinderboekenweek, CPNB-Boekmonitor, De Bestseller 60, De Gouden Tulp, De Nationale Voorleesdagen, En ze lezen nog lang en gelukkig, Gouden Griffel, Gouden Penseel, Gouden Strop, Gouden Zoen, Griffels en Penselen, Gulden Palet, Kinderboekenbal, Kinderboekenmolen, Kinderboekenweek, Kinderboekenweekgeschenk, Kleintje Boek, Kookboeken7daagse, Kookboekenweek, LeesID, Luisterboom, Maand van het Spannende Boek, Manuscripta, Nederland Leest, Nederlandse Kinderjury, Poëzie Week, Publieksprijs voor het Nederlandse Boek, Reisgidswijzer, S.Y.P.R.A.B., Stichting Nederlandse Kinderjury, Titels Tips, Van boeken krijg je nooit genoeg, Zilveren griffel en Zilveren Penseel.
De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft zich aardig ingedekt en het heeft met het vastleggen van al deze merknamen een aardig monopolie opgebouwd. Zeker als je ziet hoe veelomvattend het pakket van waren en diensten is dat schuilgaat achter een merk.
Het woordmerk CPNB bijvoorbeeld omvat:
Kl 9 Wetenschappelijke, fotografische, cinematografische, optische, weeg-, meet-, sein-, controle, en onderwijstoestellen en – instrumenten; apparaten voor het opnemen, het overbrengen en het weergeven van geluid of beeld, zoals cd’s, cd-rom’s, mini discs, dvd’s, video’s en cassettebanden; magnetische gegevensdragers, schijfvormige geluidsdragers; gegevensverwerkende apparatuur en computers.
Kl 16 Papier, karton en hieruit vervaardigde producten voor zover niet begrepen in andere klassen; drukwerken; boeken, tijdschriften, kranten en periodieken; boekbinderswaren; foto’s; schrijfbehoeften; kleefstoffen voor kantoorgebruik of voor de huishouding; materiaal voor kunstenaars; penselen; schrijfmachines en kantoorartikelen (uitgezonderd meubelen); leermiddelen en onderwijsmateriaal uitgezonderd toestellen); plastic materialen voor verpakking, voor zover niet begrepen in andere klassen; drukletters; clichés.
Kl 35 Reclame, beheer van commerciële zaken, zakelijke administratie, administratieve diensten, zakelijke bemiddeling bij de exploitatie van een boekhandel; zakelijke assistentie en advisering bij de aan- en verkoop van (antiquarische) boeken, landkaarten, topografische kaarten, tijdschriften, drukwerken, magazines en kalenders; import en export van (antiquarische) boeken, landkaarten, topografische kaarten, tijdschriften, drukwerken, magazines en kalenders; administratieve verwerking van bestelorders in het kader van diensten van een postorderbedrijf; organisatie van veilingen; organisatie van evenementen en exposities voor publicitaire of commerciële doeleinden.
Kl 36 Taxatie van (antiquarische) boeken, tijdschriften, kranten en periodieken.
Kl 40 Diensten van een drukkerij.
Kl 41 Diensten van een uitgeverij, waaronder begrepen het al dan niet elektronisch uitgeven van boeken, tijdschriften en andere drukwerken, alsmede audiovisuele producties, al dan niet vastgelegd op gegevens-, beeld- en/of geluidsdragers, zoals cd’s, cd-rom’s, mini discs, dvd’s, video’s en cassettebanden; het uitlenen en verspreiden van boeken, kranten en tijdschriften; diensten van een bibliotheek; opleiding, cursussen, opvoeding, ontspanning en vermaak; het verstrekken van informatie op het gebied van opvoeding, opleiding, ontspanning, vermaak en cultuur ook langs elektronische weg, waaronder Internet; het verstrekken van culturele informatie via elektronische dataoverdracht, waaronder Internet; organisatie van tentoonstellingen voor educatieve doeleinden; het samenstellen, produceren, regisseren en uitvoeren van radio-, televisie-, audiovisuele, muziek- , amusements- en theaterprogramma’s; het produceren van films en videofilms; het organiseren en verzorgen van congressen, seminars, lezingen en andere educatieve activiteiten; het organiseren van sportieve, culturele, muzikale en educatieve evenementen en manifestaties; het organiseren van beurzen en tentoonstellingen voor culturele of educatieve doeleinden; film- en videoverhuur; verhuur van toneeldecors; verhuur van radio- en televisietoestellen.
In theorie staan de Stichting CPNB dus heel wat middelen ter beschikking om reclame te maken voor ‘het Nederlandse boek’ (en het lezen van boeken te stimuleren en het bezitten van boeken te bevorderen), maar ondertussen dooft de Boekenweek 2020 als een nachtkaars uit.
Eerst besloot Annejet van der Zijl donderdag de haar resterende optredens af te zeggen – ‘Ik wil op dit moment niet verantwoordelijk zijn voor volle zalen, niet alleen vanwege mezelf, maar ook in het belang van de gezondheid van mijn lezers’ – waarna als gevolg van maatregelen van hogerhand om verdere verspreiding van het COVID-19-virus te voorkomen, ook Özcan Akyol geconfronteerd werd met geannuleerde afspraken. Aan het eind van een bewogen dag kwam ook nog de mededeling dat de traditionele gratis reisdag op de laatste zondag van de Boekenweek verschoven wordt.
‘Het lezen van boeken mag nog steeds. Blijf de Boekenweek vieren, ook zonder de grote evenementen en lees!’ Dat klinkt als een schrale troost, maar was het aansporen tot lezen niet de core business van de Stichting CPNB.
—
Door Liliane Waanders