K.Schippers (1936-2021) herinnerd
[In Memoriam] Een wereld zonder K. Schippers’ observaties over het zijdelingse en het futiele en het oersaaie. Kan dat? Het zal wel moeten. Laten we op zijn minst deze boeken (her)lezen om zijn blik levend te houden: Een avond in Amsterdam (1971), Eerste indrukken (1979) en natuurlijk zijn gedichten.
Dichter/auteur/kunstjournalist K. Schippers wachtte met zijn vrouw op een perron van het Centraal Station Amsterdam. Hij ruziede nasaal-licht zanikend zoals hij praatte. Ondertussen liep hij heen en weer. Betogend. Waarover het echtelijk gekissebis geruzie ging… dat ging mij als toevallige getuige niet aan. Ik moest denken aan een Kronkel waarin de stationsomroeper in de microfoon roept: “Mededeling voor de wachtenden op perron 15A. Wil die meneer in de bruine regenjas onmiddellijk ophouden om tegen zijn vrouw te zeuren.”
Hier stond niet de dichter maar zijn dagelijkse verschijning Gerard Stigter.
Kortweg K
Als dichter had Schippers geen voornaam alleen een voorletter.
In 1996 won hij de P.C.Hooftprijs. Daarbij was een bloedmooie verzamelbundel met zijn gedichten en een aaibare petrolgroen omslag verschenen: Een leeuwerik boven een weiland. Schippers dichtte zoals je collages met gevonden foto’s maakt. Beeldend.
Woordend. Met zulke gebruikspoëzie: boodschappenbriefjes, absurde opsommingen, vergeten woorden, korte observaties, ook foto’s vulde hij met J. Bernlef, G. Brands 87 nummers van het tijdschrift Barbarber (1957-1972).
Als cultuurjournalist in het legendarische magazine Hollands Diep en daaruit voortgekomen Cultureel Supplement van NRC-Handelsblad besprak hij tentoonstellingen maar ook futiele kwesties: een brief die hij aan de oude Stan Laurel geschreven had.
Recensies mochten toen nog lang zijn, alles gepermitteerd om ogen op steeltjes te zetten. Schippers trakteerde de lezer graag op volledige verslagen vanaf de garderobe tot bij het kunstwerk in kwestie.
Voor het designblad ITEMS vroegen wij hem in 1996 om een verslag van de eindexamententoonstelling van de AKI in Enschede. In zijn stuk lazen we hoe hij vanaf het station maar moeilijk de weg naar de kunstacademie had kunnen vinden. Die ervaring vlocht hij mooi in zijn observaties over ontwerpprojecten die juist efficiency en ordening in het dagelijks bestaan beogen. Een nadenkertje.
In tegenstelling tot zijn recensies (honorarium per woord?) had de dichter genoeg aan weinig woorden. Zoals Rutger Kopland aan zijn jonge sla, Jules Deelder aan Ari, Jan Hanlo aan Ooteboe en Vaandrager aan zijn kroketten gekoppeld raakten zo zal Schippers verbonden blijven aan zijn eenregelige gedicht Noem het Zen van de koude grond maar het bergt een diepere waarheid in zich: de onbevooroordeelde blik versus ratio en reputatie. Objectiviteit en subjectiviteit zijn in/uitwisselbaar. Belevenissen van niks Iedereen die wil leren schrijven maar zanikt dat hij een onderwerp mist moet verplicht Een avond in Amsterdam lezen. Het is een ‘roman’ over zo goed als niks, over adembenemende saaiheid in het leven van een kantoorbediende, tevens kroegtijger (de werkelijk bestaande Ben ten Holter die clichématige caférecensies in Het Parool schreef.) Met minuscule aandacht voor details worden zijn wandelingen na het werk langs een aantal café’s gevolgd en becommentarieerd. Hilarisch en beklemmend als de hogeschool van het gezever en gezeur over niks. De vorm lijkt op oral history: de letterlijke weergave van belevenissen door gewone mensen, zoals Studs Terkel die opschreef. De lezer wordt niets bespaard (steentjes of paperclips in een colbertzak om lopend mee te frutselen) met als hoogtepunt de twijfel of je een losgeraakte kriebelende, paardenhaar uit een colbert moet trekken. Geniaal is ook de besluiteloosheid een buurtcafé binnen te stappen. Doordat het etablissement drie ingangen telt stelt de kroegtijger zijn beslissing steeds uit. Gerrit Komrij noemde het minimaal-surreële boek een Bijbel voor de kantoorbediende. De indruk kan nu ontstaan dat K.Schippers een cabareteske lolligheid debiteerde maar daarvoor is hij te pretentieloos. Een ander meesterwerk is Eerste indrukken dat Schippers heel geloofwaardig vanuit het perspectief van zijn driejarig dochtertje, als mémoires, schreef. Tegelijk is de roman een relaas over het ontdekken, het zonder vooringenomenheid kijken en duiden. (Beide dochters werken inmiddels in de kunst. Bianca als NRC-recensente, Diana als galeriehoudster) Het perspectief overtuigt omdat je ook merkt hoe de driejarige steeds meer kijkervaring opdoet. Het boek kan zich meten met het neoromantische maar net zo prachtige Kinderland (1914) van Aart van der Leeuw of Enfance (1983) van Nathalie Sarraute. Bij Loosdrecht Schippers benoemde de ‘subjectieve’ omstandigheden waaronder we observeren en ervaringen beleven. Dus deel ik mijn laatste herinnering aan hem, toen hij zich voorstelde als Gerard. Een warme zomer bij Loosdrecht in een recreatiepark waar de Stigters een tuinhuisje hebben. Ik bezocht daar een bevriend collega. Onverwachts diende zich ook een bekend grafisch vormgever aan. We gingen zwemmen in de sloot. De vormgever had geen zwembroek bij zich dus gooide hij al zijn kleren af en sprong hij naakt de plomp in, zodat in mijn herinneringen ook diens blote billen zullen blijven voorkomen. — Chris Reinewald Schippers oeuvre verscheen bij Querido en is nog leverbaar.