Elitaire kritiek op de kritiek van de elite op het volk

We leven in tijden van nepnieuws. Waarheid is relatief geworden en doet er niet meer toe. We zijn post-truth. Mensen hebben genoeg van experts. Zo maar wat opmerkingen die je vaak hoort. Maar kloppen die wel? En is het allemaal even erg?

[Recensie] Hoe gaat het volk om met waarheid en feiten?

Een grootse zeereis

[Recensie] Leest iemand nog Herder? Men leest vooral over hem. De naam van Johann Gottfried Herder (1744-1803) valt als het over cultuurrelativisme gaat, over multiculturalisme of over historisme. Herder geldt als de geestelijke vader van het nationalisme, iemand die de mensheid beschouwde als een lappendeken van verschillende, in principe gelijkwaardige naties en culturen.

Acribisch Droste-effect met planten

Essay Cees Nooteboom over de fotopionier Karl Blossfeldt

[Recensie] Op het achterflap van Karl Blossfeldt en het oog van Allah – een intrigerende titel – prijst de Duitse filosoof Rüdiger Safranski onze Cees Nooteboom (1933) als dichter die met de ogen kan denken. Klopt. Hij kijkt aandachtig en kan precies zijn observaties verwoorden.

De moderniteit onder vuur

Sommige ideeën zijn beter dan andere, en de beste ideeën – of liever: hun definitieve uitwerking – hebben we te danken aan de Verlichting. De grootste denkers van de zeventiende en achttiende eeuw – in het bijzonder Joods-Nederlands filosoof Baruch Spinoza – stuitten op het idee dat sindsdien als fundament van de Westerse beschaving geldt: de waardigheid van het autonome individu.

Hoe het lachen ons vergaat

[Recensie] Bij de nadenkende medemens geniet lachen niet veel aanzien. “Wie de lachers op zijn hand heeft gehad, moet die zo snel mogelijk schoonwassen”, schreef Jan Greshoff al eens in een beschouwe­lijke bui en wanneer er onder filosofen een doodenke­le keer gegrinnikt wordt, klinkt dat als te luid gesnater op een stille vijver bij nacht.

En dan, wat is natuur nog in dit land?

J.C. Bloem dichtte het al:

Natuur is voor tevredenen of legen.
En dan: wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos, ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

[Recensie] Kester Freriks moet zich in deze beschrijving herkent hebben.

Jij speelt vals

[Recensie] In het essay Vals spel geeft columnist Bert Wagendorp zijn visie op de verwevenheid van sport, macht en geld. Het boekje maakt onderdeel uit van de filosofische reeks Nieuw Licht, waarbij Nederlandse denkers kijken hoe houdbaar ideeën achter een klassiek geworden tekst nu nog zou zijn. In Vals spel staat de beroemde cultuurstudie Homo ludens uit 1938 van historicus Johan Huizinga centraal.

Habermas en het publieke domein

[Recensie] Niet echt sexy, die titel. En ook andere boektitels van de Duitse filosoof Jürgen Habermas (1929) zijn in beton gegoten. Alsof hij het erom doet, denk je na lezing van De structuurverandering van het publieke domein, zijn officiële debuut uit 1962. Want hierin betoogt Habermas hoezeer de publieke meningsvorming door commercialisering en marktdenken bedreigd wordt.

Hoe komen we tot iets waardevols?

[Recensie]  Weinig is zo voorspelbaar als cultuurkritiek die het einde van de beschaving aankondigt. Altijd weer staan de barbaren voor de poort, of ze hebben zich al onder de massa gemengd. Nog even en ook het laatste bolwerk zal bezwijken, als er niet razendsnel actie wordt ondernomen. Zelden verdwijnt de beschaving echt,

“Je moet er toch niet aan denken dat we alleen maar filosofen zouden hebben?”

Precies een jaar geleden werd René ten Bos de Nederlandse denker des vaderlands. De perfecte functie om het volk te verheffen, zou je zo denken, maar nee dus. Ten Bos schreef een boek waarin hij juist aantoont dat die verheffing alleen maar miserie oplevert: “We zitten allemaal in onze bubbel,” zegt hij,