Een eerder bericht op bazarow.com, over een column van Gerbrand Bakker in Trouw, bracht de relatie tussen boekhandels, uitgevers en schrijvers onder de aandacht. Bakker schrijft over een “wie-is-er-nu-eigenlijk-het-meest-onmisbaar-in-boekenlandcompetitie” tussen de drie schakels in het boekenvak: schrijvers, uitgevers en boekhandels. Hij laat zien uit dat ze allemaal uiteindelijk even onmisbaar zijn. Door de coronacrisis krijgt deze discussie over de verhouding binnen de boekenbranche meer aandacht in de media. Boekhandels hebben het bijzonder moeilijk met een omzetdaling van gemiddeld 40 procent, die oploopt tot boven de 80 procent in grote steden. De aanleiding van Bakker’s column is een mail van uitgeverijconcern Singel, met daarin het besluit van boekhandels om zich tijdens de coronacrisis alleen nog te richten op de verkoop van ‘kansrijke titels’. Dit was voor Bakker voldoende reden om de knuppel in het hoenderhok te gooien:
“Boekhandels trekken onevenredig veel macht naar zich toe. Zij zijn bezorgd om hun eigen verdienmodel en zien daarbij de financiële gevolgen voor uitgevers en schrijvers over het hoofd. Zo geven ze wellicht impliciet te kennen dat zij vinden dat zij de top van de apenrots zijn, terwijl dus – even los van wie nou het meest verdient aan een boek – alle schakels van de literaire ketting even belangrijk zijn.”
Bakker ziet het besluit van boekhandels als een roekeloze machtsgreep, volgens hem is het niet aan de winkels om te bepalen wat er op de planken staat, en moeten uitgevers zich niet laten vertellen wat ze uitbrengen. Bakker pleit voor een gelijkwaardige samenwerking tussen schrijvers, uitgevers en boekhandels, een ketting is immers maar zo sterk als zijn zwakste schakel.
De fysieke boekhandels trekken echter wel aan het kortste eind tijdens de coronacrisis. Nu de verkoop steeds meer via internet verloopt, leiden boekwinkels steeds grotere verliezen. De boekenafzet van Bol groeide de afgelopen twee maanden met 40 procent ten opzichte van dezelfde maanden in 2019, aldus pr-medewerker van Bol Tamara Vlootman in een artikel uit het NRC, en dat terwijl je nu ook bij Amazon kan bestellen. Dat cijfer staat gelijk aan de omzetdaling van fysieke boekhandels, die de handel nu steeds meer ook op het internet zetten. Daar is het niet bepaald makkelijker concurreren met Bol.
Het lijkt alsof boekhandels alleen staan in hun strijd tegen de online warenhuizen. Als schrijvers en uitgevers samen moeten werken om de verdwijning van fysieke boekhandels te voorkomen, waarom liggen hun boeken dan nog bij Bol en Amazon? Kunnen zij het de boekhandels wel kwalijk nemen, als ze hun eigen zaak proberen te redden?
Fysieke boekwinkels zijn al jaren aan de verliezende hand door ontlezing en concurrentie van grote online warenhuizen. Nu dreigt voor maar liefst eenderde de coronacrisis de genadeslag te worden, aldus de directeur van de Koninklijke Boekverkopersbond in een interview met de Volkskrant. Door de strenge maatregelen voor boekhandels omtrent het coronavirus, is het onder andere niet toegestaan boeken op te pakken en er doorheen te bladeren. Het is dus niet meer lekker rondneuzen in de boekhandel.
De column van Gerbrand Bakker heeft ondanks het gevoelige onderwerp op enkele boekhandelaren na weinig reacties gekregen op sociale media. Die boekhandelaren beweren niets te weten van een dergelijk besluit:
“Wat een kletskoek. Uitgeverijen, kom maar door met je moeilijke boeken. Makkelijke boeken mogen ook. Ik sluit niets uit” aldus Erik Hoekstra op Twitter, inkoper voor Boekhandel Broekhuis. “Welke boekhandel heeft dat nou weer gezegd?! Inderdaad kletskoek. En veel boekhandels zijn gewoon open! Zoals @Broese_utrecht. Wees welkom.“ schreef Franka van Schaik, inkoper van Boekhandel Broese in Utrecht.
De mail van uitgeverijconcern Singel waar Bakker het over had was geadresseerd aan ‘alle betrokkenen’, wat betekent dat honderden auteurs dezelfde boodschap als Bakker hebben gekregen. Geen van die auteurs heeft echter een reactie op de column geplaatst. Ook mijn mailtjes die om een reactie vroegen bleven onbeantwoord.
We weten dat boekhandels het niet makkelijk hebben, dus als er drastische maatregelen worden genomen is dat begrijpelijk. De vraag is echter of het opzettelijk beperken van het aanbod wel de beste keuze is. Vanuit zakelijk opzicht zijn bestsellers voor fysieke boekhandels van levensbelang, maar mensen gaan ook naar de boekhandel om lekker te neuzen en onverwachte titels tegen te komen. Een vermindering van het aanbod is precies wat instanties als de Koninklijke Boekverkopersbond en de CPNB voorspelden in hun doemscenario’s. Het faillissement van boekhandels leidt tot een verschraling van het aanbod, wat leidt tot meer ontlezing en minder nieuwe boeken. Door het aanbod in boekhandels al van tevoren te verkleinen, wordt deze gevolgtrekking enkel versneld. Het is de vraag of boekhandels terug kunnen komen van een dergelijke aanpassing aan hun aanbod. Anne Schröen van de KBb en Eveline Aenderkerk van de CPNB benadrukken beide in interviews dat boekhandels die failliet gaan niet terugkomen, er komen geen nieuwe boekhandels meer bij. Er is nu financiële steun nodig om boekhandels te redden, met name vanuit grote spelers zoals CB, maar ook vanuit uitgevers én schrijvers.
Lees meer over boekhandels in tijden van corona in het artikel uit de Volkskrant en het artikel uit het NRC.
Lees hier de column van Gerbrand Bakker.
Lees hier een voorbeeld van wat uitgevers kunnen doen om boekwinkels te steunen.
–
Door Remus Thijssen.
Foto: Marcel van Bergh / de Volkskrant