"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Wie zijn jouw leermeesters m/v

donderdag, 25 maart 2021

[Column] De laatste maanden kwam ik weer de nodige artikelen en boeken tegen van mensen die mij intellectueel beïnvloed en gevormd hebben. Ik dacht: daar moet ik toch eens een overzicht van maken. Niet alleen om het in kaart te brengen, maar ook omdat het in Nederland eigenlijk nauwelijks een gebruik is dat je mensen hiervoor bedankt. Bij dezen dus.

In mijn jeugd waren het vooral mijn drie en een half jaar oudere broer Ferdie, in zijn werkend leven vakbondsman bij de FNV Houtbond, en een van de jongere broers van mijn vader, Amedé Dobbelaer, begonnen als filosofie- en theologiestudent en later aardappelboer, die ik de kwalificatie leermeester zou willen meegeven. Deze heren, beiden helaas overleden, mijn broer Ferdie al op 37-jarige leeftijd en Amedé twee jaar geleden op zijn tachtigste, waren buitengewoon slim. Ze liepen boekkasten voor op mij en ze waren heel resoluut in mijn intellectuele opvoeding, zo rond mijn vijftiende. “Dit moet je lezen, heb je dat al gezien,” vertelden ze mij regelmatig. Zo kwamen de Russen in mijn leven en Louis Paul Boon. Het was mijn eerste aanraking met volwassenenliteratuur en nog belangrijker: met de filosofie. Beiden hadden sympathieën voor de vrijheidsidealen van bijvoorbeeld het anarchisme, en dat werd op de middelbare school een grote interesse van me. Ik schreef een werkstuk over de verschillen tussen Michail Bakoenin en Karl Marx ten tijde van de Eerste International, waar de eerste door de laatste werd kaltgestellt; het communisme had geen Lenin of Stalin nodig om Stalinistisch te worden, dat was Marx zelf al, zo betoogde ik. Ook moet ik mijn docent geschiedenis op de middelbare school noemen, Raoul Dusch, die me alle vrijheid gaf om te doen waar ik zin in had tijdens zijn lessen, en dat was lezen en lezen. Ik mocht zelfs zijn lessen over de Russische Revolutie geven, hij vond dat ik daar meer van af wist dan hij.

Bij de studie wijsbegeerte in Utrecht, begin jaren tachtig, gaven de beste docenten niet de vakken die mij toen interesseerden. Anders had ik Theo Verbeek, Karl Schumann en Jaap Mansfeld hier kunnen noemen. Maar voor mijn interesse destijds in politieke wijsbegeerte, Franse postmoderne filosofie en literatuur, en moderne kunst en moderne geschiedenis, moest ik buiten de universiteit zoeken, althans buiten de faculteit wijsbegeerte. Daar liepen sowieso interessantere mensen rond, mensen die zich niet beperkten tot een vakgebied, maar zowel in de letteren thuis waren als in de wijsbegeerte, in de kunsten als in geschiedenis. Het is juist deze mix die me zo aantrekt bij mensen als Arnold Heumakers, Ger Groot, Jaffe Vink, Dirk van Weelden en Maarten Doorman, die ik destijds allemaal veelvuldig las. Twee redacteuren van de Groene Amsterdammer uit de jaren tachtig, Stephan Sanders en Anil Ramdas combineerden dat nog eens met inzichten over multiculturalisme, iets waar ik helemaal nog niets van afwist. Sommigen van hen heb ik een enkele keer ontmoet, anderen vaker, met enkelen heb ik mogen werken als beginnend journalist die zich specialiseerde in schrijven over filosofie. Sommigen betrok ik ook bij de start van Filosofie Magazine, eigenlijk was dat een verkapt hommage. En nog steeds, voor zover ze nog leven en actief zijn, lees en geniet ik van hun stukken. Nu ben ik bijvoorbeeld bezig aan het interessante boek van Heumakers; Langs de afgrond, over foute denkers uit eind 19de en begin 20ste eeuw.

Lezen en denken kan zich niet beperken tot één straffe discipline. Juist het buiten de kaders lezen en denken, dwarsdenken, omdenken of geef het een naam, dat is de kern van mijn intellectuele honger. De Leesclub van Alles, de zustersite van Bazarow, heeft niet voor niets deze naam.

Pf

Later, toen ik hoofdredacteur werd van het natuurwetenschappelijk maandblad Natuur & Techniek inmiddels omgedoopt tot New Scientist mocht ik aan deze lijst nog de wetenschapsjournalist Simon Rozendaal toevoegen. Hij wijdde me, door middel van een groot aantal gesprekken, in bij de natuurwetenschappen en reikte me boeken en thema’s aan op het gebied van genetica, natuurkunde en techniek. Grappig is dat Simon tegenwoordig boeken schrijft met een veel bredere scope dan alleen natuurwetenschappen, zoals het boek over zijn vader en zijn boek over Piet Hein, geschiedenisboeken die hij overigens doorspekt met allerlei natuurwetenschappelijke weetjes.

Na deze lijst van mannen zult u zich afvragen: waar zijn de vrouwen? Ja, ik moet tot mijn schande bekennen; die waren er nauwelijks. Toen ik ging studeren hadden we een vrouwelijke docent voor middeleeuwse wijsbegeerte, ook niet een vakgebied dat me toen aansprak. Bij een aantal krantenredacties had ik destijds enkel te maken met mannen, zoals Vink en Groot bij het onvolprezen katern Letter & Geest van Trouw waar ik stukken voor mocht schrijven. Verder zal het mijn mannelijke vooringenomenheid zijn dat deze lijst een mannenlijst is. Ik kan slechts ter verdediging aanvoeren dat het tegenwoordig beter gaat en de laatste jaren het vooral vrouwen zijn, die mij van de nodige nieuwe ideeën en boeken voorzien. Zo heeft Ingrid Meurs, uitgever van Orlando en bijna buurvrouw, gemeend mijn opvoeding te moeten overdoen. Door haar lees ik nu Virginia Woolf en vele andere vrouwelijke auteurs – vaak uit het Engelse taalgebied. Ook filosoof en schrijver Marjan Slob en Bazarow columnist Liliane Waanders dragen hun steentje bij. En weer gaat het: “dit moet je lezen, heb je dat al gezien.” Dank voor alle leuke ideeën en het meedenken.

Maar pas toen ik deze lijst in mijn hoofd aan het uittekenen was, ontdekte ik dat de allerbelangrijkste leermeester was vergeten: mijn moeder. Door haar kon ik al ergens rond mijn vijfde lezen. Ze was onderwijzeres en had er lol in om haar kinderen snel te leren lezen. Daarbij was er een tekort aan leerkrachten en ook al mochten vrouwen die getrouwd waren en kinderen hadden eigenlijk niet meer werken, toch werd mijn moeder gevraagd om weer voor de klas te  staan. Omdat er destijds nog geen kinderdagverblijven, ging ik hierdoor al iets voor mijn derde naar de kleuterschool. Dat leren vond ik allemaal prachtig en thuis ging het dus gewoon door.  Maar dat was niet de enige verdienste van mijn moeder. Ze zorgde altijd dat we wat te lezen hadden. Niet alleen kinderbijbels, voor elke leeftijd één – we waren goed katholiek – maar ook spannende kinderboeken, sprookjes of boeken over geschiedenis, ontdekkingsreizen en natuurboeken. De boeken werden uit de bieb gehaald of we kregen ze met sinterklaas of onze verjaardag cadeau. Eigenlijk is De Leesclub van Alles daar begonnen, op de Kolkweg in Venray.  Meer dan mijn vader, die zich vooral over de oudste, broer Ferdie, ontfermde wat de intellectuele opvoeding betrof, deed mijn moeder dat voor mij in mijn jongste jaren.
Mijn moeder woont nog steeds in het ouderlijke huis, een paar weken geleden werd ze negentig. Elke keer als ik thuiskom neem ik de laatste jaren een stapeltje boeken voor haar mee. Ze leest nog steeds, romans, en iets minder vaak non-fictie, geschiedenis bijvoorbeeld. Zo is de cirkel rond. Nu mag ik haar boeken aanreiken. Dank lieve moeder.

Wie zijn jouw intellectuele leermeesters m/v? Wie hebben jou op beslissende momenten in je leven gewezen op belangrijke boeken en schrijvers, wie hebben jou daarmee het meest gevormd? Schrijf het op in een kort essay van maximaal 850 woorden. De mooiste verhalen belonen we met een Bazarow boekenbon van 25 euro. Inzenden kan tot en met mei 2021. De komende maanden publiceren we in elke editie van Bazarow Magazine één van deze verhalen. Als je je stuk indient ga je ermee akkoord dat we je verhaal publiceren in Bazarow Magazine en op Bazarow.com. Zet er ook even bij wie je bent en wat je doet.

Stuur je inzending naar info@bazarow.com.

Medewerkers en recensenten van DLVA/Bazarow zijn van harte uitgenodigd om een bijdrage te schrijven!


Verslag: Wat is het belang van recensies voor de boekenwereld?

donderdag, 28 maart 2024

Succesvolle derde Recensentendag van Bazarow en de Boekenkrant Recensies blijven belangrijk voor...


Nieuws: Best verkopende boeken week 13 - 2024

donderdag, 28 maart 2024

Literatuur grote winnaar van de Boekenweek 2024 De Boekenweek van 2024 ligt inmiddels weer achte...


Podcast literatuur: De Nieuwe Contrabas 133 – Piekt Joost de Vries?

donderdag, 28 maart 2024

Het team van de Nieuwe Contrabas, Hans van Willigenburg en Chrétien Breukers, behandelen in editi...


Nieuws: Anjet Daanje wint de Inktaap 2024

woensdag, 27 maart 2024

Anjet Daanje wint met haar boek Het lied van ooievaar en dromedaris de literaire jongerenprijs De I...