37 Recensies
22-07-2020
In de maat en uit de pas
De geboorte van het moderne Nederland [Recensie] De vernieuwingen die de geboorte van het ‘moderne’ Nederland mogelijk maakten, stonden lang centraal in de geschiedschrijving over de periode rond 1800. De afgelopen jaren is daarop gereageerd met onderzoek dat ook continuïteiten in kaart brengt. In de maat en uit de pas en Oranje driften vragen naar de balans tussen vernieuwing en...
15-07-2020
Bouwmeesters, zedenmeesters
Geschiedbeoefening in Nederland, 1830-1870 [Signalering] Rond het midden van de 19de eeuw stond geschiedenis in het middelpunt van de belangstelling. Pieter Huistra gaat in Bouwmeesters, zedenmeesters op zoek naar de concrete vormen die die belangstelling aannam. Hij beschrijft hoe geschiedbeoefenaars lazen, correspondeerden, opgroeven, zochten, vergaderden, uitgaven en schreven. Veel gangbare aannames over de 19de-eeuwse geschiedschrijving sneuvelen daarbij. Huistra ziet naast...
08-07-2020
De man van 1848
Dirk Donker Curtius [Signalering] Vrijwel iedere biografie wil bewijzen dat haar hoofdpersoon grote historische betekenis had – waarom verdient één persoon anders zoveel aandacht? Matthijs van de Waardt betoogt dat de 19de-eeuwse advocaat, publicist, politicus en minister Dirk Donker Curtius van doorslaggevend belang was voor het tot stand komen van de grondwet van 1848. Die was volgens Van de Waardt...
01-07-2020
De krant
Een cultuurgeschiedenis [Signalering] Al vier eeuwen vernemen mensen in Nederland het nieuws uit kranten. Vanaf het begin van de 17de eeuw verschenen regelmatig gedrukte bladen voor een breed publiek, die door professionele professionele nieuwszoekers gemaakt werden. Juist nu kranten het moeilijk hebben, vinden Huub Wijfjes en Frank Harbers het belangrijk om hun geschiedenis te boekstaven. Wie maakten kranten en waarom?...
03-06-2020
De strafkolonie
Verzedelijken en beschaven in de koloniën van weldadigheid, 1818-1859 [Recensie] De Koloniën van Weldadigheid in het noorden van Nederland blijven de aandacht trekken. Eerst verscheen Suzanna Jansens Pauperparadijs, daarna publiceerde Wil Schackman De Proefkolonie en boeken over de bedelaars- en kinderkolonie. Nu buigt hij zich over de strafkolonies in Ommerschans en Veenhuizen. De in 1818 opgerichte Maatschappij van Weldadigheid wilde...
27-05-2020
Het goede leven
Hoe Nederland in een halve eeuw steeds welvarenderwerd [Signalering] Het goede leven is op het eerste gezicht verfrissend: in plaats van een nostalgische kijk op ‘gouden jaren’ uit het verleden benadrukt Annegreet van Bergen optimistisch dat we het in het hedendaagse Nederland veel beter hebben dan vroeger. Op de weg, in onze vrije tijd, op ons bord – overal ziet...
26-05-2020
Joop den Uyl en Ed van Thijn
Biografieën over PvdA kopstukken van weleer [Recensie] Het kabinet Den Uyl spreekt al sinds zijn aantreden in 1973 tot de verbeelding. Het activisme, de grootse plannen, de economische crises, de botsende persoonlijkheden – stof te over voor romantische, tragische en nostalgische beschouwingen. Te meer omdat de geschiedenis na de verkiezingswinst van de PvdA in 1977 nog een dramatische wending kreeg...
04-05-2020
Mannen van de microscoop
De laboratoriumbiologie op veldtocht in Nederland en Indië Aan het begin van de 20ste eeuw maakten Nederlandse wetenschappers wereldwijd naam na een periode van onbeduidendheid. Was die bloei het gevolg van universitair beleid, van particuliere initiatieven of van overheidsbeleid? Gaat het om een nationaal fenomeen, of was dit het gevolg van internationale factoren? Robert-Jan Wille zoekt naar antwoorden in de...
04-05-2020
Het avontuur van de ANWB
135 jaar onderweg [Signalering] Nergens wordt beter zichtbaar hoe sterk Nederland in de 20ste eeuw is veranderd dan op het gebied van toerisme. Mensen kregen meer vrije tijd en meer geld te besteden. Ze gingen ook anders naar de wereld kijken. Parallel ontstond een ware vrijetijdsindustrie, waarin de Algemene Nederlandse Wielrijders-Bond (ANWB) een sleutelrol speelde. Ze werd in 1883 als...
29-04-2020
De stilte en de storm
4 en 5 mei sinds 1945 Vijftig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog hield toenmalig koningin Beatrix de eerste 5-mei-lezing in de Ridderzaal. In haar ogen bood de herdenking inspiratie voor de toekomst en een waarschuwing om niet zwart-wit te denken. Bovendien sprak ze over de schaamte die de geschiedenis van de Shoah opriep. Wat moet centraal staan...
22-04-2020
Buitengewone vrouwen
In de voetsporen van Aletta Jacobs [Signalering] Een select clubje vrouwen kwam in 1918 bij elkaar om een vereniging op te richten voor vrouwen met een academische opleiding. Ze hadden elkaar leren kennen tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’, die de prestaties van vrouwen in de afgelopen honderd jaar voor het voetlicht bracht. De Vereniging van Vrouwen...
20-04-2020
De kwetsbare welvaart van Nederland 1850-2050
Naar een circulaire economie [Recensie] De kwetsbare welvaart van Nederland is een ongebruikelijk historisch boek over een belangrijk thema. Ongebruikelijk, omdat het historische analyses koppelt aan beschouwingen over de toekomst en ongegeneerd naar de actualiteitswaarde van geschiedenis vraagt. Met de vraag naar ‘brede welvaart’ is het boek een interventie in het debat over de ‘welvaartsparadox’: hoewel het economisch steeds beter...
15-04-2020
Macht der gewoonte
Regels en rituelen in de Tweede Kamer na 1945 [Signalering] Wie in de politiek iets klaar wil spelen, moet de geschreven en ongeschreven regels van het spel kennen. Die regels zijn geen politieke franje, maar verschaffen ingewijden macht, betoogt Carla Hoetink. Met haar lijvige boek biedt ze de lezer een ‘Insider’s guide to the Parliament’. Ze analyseert het functioneren van...
15-05-2019
Polderpioniers
Het verhaal van een boerenfamilie [Signalering] Wie aan Polderpioniers begint, valt met zijn neus in de boter. Marian Rijk begint haar verhaal op een cruciaal moment: Duitse legers zetten tijdens hun aftocht in 1945 de Wieringermeerpolder onder water. Haar opa en oma Kees en Naan Rijk dreigen daardoor alles te verliezen wat ze in enkele jaren hadden opgebouwd. Wie wil...
15-05-2019
De Atlantische pelgrim
 John Lothrop Motley en de Amerikaanse ontdekking van Nederland [Signalering] Nederlandse geschiedenis was in de Verenigde Staten aan het einde van de 19de eeuw mateloos populair. Dit was voor een belangrijk deel te danken aan de historicus John Motley (1814-1877). Deze telg uit een welgestelde familie vertelde zijn landgenoten in The Dutch Republic over een volk dat zijn vrijheid op de...
08-05-2019
Het humanitaire moment
Nederlandse intellectuelen en de Europese cultuur (1914-1930) [Signalering] Welke toekomst had Europa na de Eerste Wereldoorlog? Veel mensen geloofden na de barbaarse oorlog niet meer dat dit het beschaafdste continent van de wereld was. Al had Nederland zich zo veel mogelijk afzijdig gehouden, toch kon het zich volgens tijdgenoten evenmin aan deze crisis onttrekken. In haar proefschrift analyseert Marjet Brolsma...
08-05-2019
Eenheid in verscheidenheid
De Nederlandse Hervormde Kerk en de samenleving tijdens het interbellum [Signalering] De Doorbraak staat bekend als een mislukte poging om na de Tweede Wereldoorlog de politieke verhoudingen in Nederland een nieuwe wending te geven. Waar andere auteurs de laatste jaren hebben laten zien dat deze beweging na 1945 wel degelijk de verhoudingen veranderde, richt Peter Kromdijk zijn pijlen op een andere...
06-03-2019
Het Maastrichts experiment
 Over de uitdagingen van een jonge universiteit (1976-2016) [Signalering] De in 1976 opgerichte ‘RijksuniversiteitLimburg’ was een echt kind van de jaren ’70. Betrokkenen wilden meer dan een nieuwe universiteit voor het sterk gegroeide aantal studenten. In Maastricht hoopten ze een heel nieuw type universiteit op de kaart te zetten, waar een impuls vanuit moest gaan voor het Nederlandse hoger onderwijs....
04-04-2018
De kabinetsformaties
Een groeiend belang van coalitieakkoorden [Signalering] Juist nu in Nederland en in Duitsland nieuwe kabinetten hun opwachting maken, zijn we twee vuistdikke boeken over kabinetsformaties rijker. Carla van Baalen en Alexander van Kessel bundelden de geschiedenis van alle Nederlandse kabinetsformaties tussen 1977 en 2012. Peter Bootsma publiceerde een vergelijking van de formaties in Nederland en de Bondsrepubliek Duitsland sinds de...
17-01-2018
Gevallen op het Binnenhof
Afgetreden ministers en staatssecretarissen 1918-1966 [Signalering] Het aftreden van een minister of een staatssecretaris is een opvallende gebeurtenis in de Nederlandse politiek. Volgens Charlotte Brand bieden juist die zicht op de meestal verborgen politieke krachtsverhoudingen, normen en omgangsvormen. Zij neemt daarom de negentien gevallen tussen 1918 en 1966 onder de loep. Politieke crises over onderwerpen als defensie, financiën en koloniaal beleid passeren de revue. Het boek wekt soms de indruk van...
10-01-2018
Enfant terrible: Wim Treub
Wetenschapper, wethouder, minister en liberale partijleider [Signalering] Wim Treub is één van de meest kleurrijke figuren in de Nederlandse geschiedenis van de vroege 20ste eeuw. Als wetenschapper, wethouder, minister en liberale partijleider drukte hij een stempel op publiek debat en beleid. Vooral zijn eigenzinnige optreden als minister in het kabinet van Cort van der Linden tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft terecht...
03-01-2018
Kraakrepubliek
De erfenis van een tegenbeweging [Signalering] De foto’s liegen er niet om. Jonge mannen gooien met stenen, ‘stillen’ jagen met getrokken pistolen door duistere straten. De agressie spat van het papier als burgemeester Ed van Thijn de Amsterdamse Staatsliedenbuurt uitgejaagd wordt. De dreiging is voelbaar in een foto van het met allerlei projectielen beladen dak van een kraakpand aan de Prins Hendrikkade. De eerste helft van Kraakrepubliek is gewijd aan dergelijke...
31-12-2017
Van Hollandse wereldbekering tot mondiale verbondenheid
Het verhaal van de Graal [Signalering] De katholieke Graalbeweging is een opvallende verschijning: een vrouwenbeweging die zich niet terugtrok achter de muren van een klooster. In het Interbellum zette de charismatische jezuïet en taalkundige Jacques van Ginneken de groep op als onderdeel van zijn pogingen om vooral in de Nederlandse koloniën mensen tot het katholicisme te bekeren. Dat bood hoogopgeleide katholieke vrouwen een intrigerende derde keuze naast ‘man of muur’ –...
13-12-2017
Vijandbeelden
De veiligheidsdiensten en de democratie, 1912-1992 [Signalering] Wie bepaalt wie veiligheidsdiensten in de gaten houden en hoe ver ze daarbij mogen gaan? Die vragen zijn sinds de onthullingen van Edward Snowden bijzonder omstreden. De actualiteit laat Constant Hijzen in zijn proefschrift helaas links liggen. Hij gaat op zoek naar antwoorden die in de geschiedenis van Nederlandse veiligheidsdiensten van 1912 tot 1992 zijn gegeven. Hij wisselt beeldende passages over het werk van de diensten...
06-12-2017
Boom uitgevers
Geschiedenis van een geschiedenisuitgever [Signalering] Uitgeverij Boom is tegenwoordig een belangrijk gezicht op de markt voor Nederlandse  geschiedenisboeken. In 2016 was het 175 jaar geleden dat Jan Adolf Boom het contract ondertekende dat hem vennoot maakte van de drukkerij die uitgroeide tot de huidige uitgeverij. Gert-Jan Johannes schreef in het kader van dit jubileum een geschiedenis van het bedrijf, die...
10-05-2017
Het Christen Democratisch Affiche
Beeldtaal van de christelijke politiek [Signalering] Affiches geven verkiezingen al bijna honderd jaar vaak letterlijk een gezicht. Maaike Kamps en Gerrit Voerman presenteren de plakkaten die aanhangers van het Christen Democratisch Appèl en zijn voorlopers in verkiezingstijd door het hele land aanplakten. Het resultaat is eerder een mooi naslagwerk dan een grondige analyse. De affiches worden chronologisch afgebeeld rondom de...
03-05-2017
De helpende hand
De verborgen geschiedenis van de gezinszorg [Signalering] De bezorgdheid om de zedelijkheid van de bevolking na de Tweede Wereldoorlog had een paradoxaal effect op de maatschappelijke positie van vrouwen. Enerzijds benadrukten bezorgde opiniemakers het belang van de moeder als spil van een gezond gezinsleven. Anderzijds bood dat ruimte aan een groep jonge vrouwen om door te leren en een baan...
03-05-2017
De onontkoombare afkomst van Eli d‘Oliveir
Een Portugees-Joodse familiegeschiedenis [Signalering] Rondom het leven van de in 1944 in Auschwitz vermoorde Eli d’Oliveira spint Jaap Cohen een imponerende familiebiografie. Het draaipunt vormen de pogingen van Portugese Joden om tijdens de bezettingsjaren aan deportatie te ontkomen. Met uitgebreide documentatie van hun afstamming bepleitten zij dat ze niet tot een inferieur inferieur ras behoorden. Daarbij grepen ze onder meer...
03-05-2017
Gevangenissen in oorlogstijd
Kleinschalig en voorzichtig, maar taai verzet [Signalering] Bij ‘gevangenissen in oorlogstijd’ denkt vast menigeen aan razzia’s en Duitse cipiers. Ralf Futselaar erkent dat Nederlandse gevangenissen een belangrijke schakel waren in het systeem van de bezetter. Hij wijst er echter op dat Nederlandse gevangenissen tijdens de bezetting voor het  overgrote deel bevolkt werden door gevangenen die op gezag van Nederlandse rechters...
01-05-2017
De staat van de Delta
Waterwerken, stadsontwikkeling en natievorming in Nederland [Signalering] Na de Tweede Wereldoorlog ontstond in Nederland een ‘sterk verhaal’ over de relatie tussen waterwerken, ruimtelijke ontwikkeling en nationale politiek, constateert Han Meyer in De staat van de Delta. De strijd tegen het water – bovenal belichaamd door de Deltawerken – werd een onderdeel van het (door de nationale overheid geleide) streven om...
26-04-2017
Een doodgewoon kabinet
Acht jaar Paars 1994-2002 [Signalering] De herinnering aan de Paarse kabinetten is vooral gekleurd door hun begin en einde. Bij zijn aantreden in 1994 was het kabinet zonder confessionele partij een opvallende verschijning. Zijn einde in 2002 werd getekend door het Srebrenicarapport en bovenal door de moord op Pim Fortuyn. Waren de tussenliggende acht jaar even opzienbarend of tonen zij...
29-03-2017
Twee leeuwen, één kruis
De rol van katholieke culturele kringen in de Vlaams-Nederlandse verstandhouding [Signalering] De onvrede van katholieken in het zuiden droeg beslissend bij aan de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden in de jaren 1830; dit is bekend. De verbindende rol van het katholicisme na 1830 is veel minder bekend. Roberto Dagnino analyseert die. Zijn aandacht gaat vooral uit naar de...
29-03-2017
'Een innige vereeniging'
Naar één Koninkrijk van Nederland en België in 1815 [Signalering] In een smeuïg en goed geïllustreerd relaas dompelt Wilfried Uitterhoeve de lezer onder in de diplomatieke wereld rondom de herschikking van het Europese continent na de aftocht van Napoleon. Centraal staat de geslaagde poging van de ambitieuze Willem I om ook soeverein van de zuidelijke Nederlanden te worden. Uitterhoeve beschrijft...
22-03-2017
Zeventig jaar Partij van de Arbeid
De geschiedenis van een instituut Politiek is meer dan de beslommeringen van Haagse politici en hun partijprogramma’s. De boeken Zeventig jaar Partij van de Arbeid en De Partij: over het politieke leven in de vroege S.D.A.P. over de Sociaal Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en haar erfgenaam de Partij van de Arbeid onderstrepen het veelzijdige karakter van politieke partijen. Van Veldhuizen bestudeert...
22-02-2017
Het belang van het Binnenhof
Het huis van de Nederlandse democratie [Signalering] Tegenwoordig is het Binnenhof het vanzelfsprekende middelpunt van de Nederlandse politiek. Terecht beklemtoont Diederik Smit in zijn proefschrift, Het belang van het Binnenhof, Twee eeuwen Haagse politiek, huisvesting en herinnering, echter dat noch de locatie, noch de vormgeving van het Nederlandse regeringscentrum in de 19de en 20ste eeuw vanzelfsprekend waren. Begin 19de eeuw...
15-02-2017
Groot Nederland & Groot Colombia 1815-1830
Relatie tussen staten in wording Dit verrassende boek, Groot Nederland & Groot Colombia 1815-1830: De droom van Willem I, richt het vizier op de even onverwachte als kortstondige banden tussen de kersverse staten ‘Groot-Nederland’ en ‘Groot-Colombia’. Groot-Colombia kwam in 1819 mede tot stand door de onvermoeibare inzet van de iconische vrijheidsstrijder Simón BolÃvar, Groot-Nederland was de in 1815 gerealiseerde droom van...
08-02-2017
De terugtocht
Nederland en de dekolonisatie van Indonesië [Signalering] De dekolonisatie van Indonesië is allesbehalve een afgesloten geschiedenis. In deze synthese van twee eerdere studies uit J.J.P. de Jong zijn onvrede over het bijbehorende debat: voormalig militairen en repatrianten voelen zich vooral in de steek gelaten, terwijl de protestgeneratie het koloniale verleden te gemakkelijk als fout beoordeelt. Deze grondige reconstructie wil verder...