Jos van Dijk (1947) is socioloog en was tot 2012 docent aan de Haagse Hogeschool. In 2007 publiceerde hij het boek Dit kan niet en dit mag niet; belemmering van de uitingsvrijheid in Nederland. Over dat onderwerp schrijft hij sinds 2005 op zijn blog Free flow of Information. Sinds 2010 is hij medewerker van het blog Sargasso en schrijft hij over Europese politiek en het vrije verkeer van informatie. In 2016 verscheen zijn boek Ondanks hun dappere rol in het verzet; het isolement van communisten in de Koude Oorlog.
51 Recensies
14-09-2021
Kleinstaterij!
Het gevaar van al te veel liefde voor de natiestaat [Recensie] Vincent Stuer, speechwriter van vertrekkend Commissievoorzitter Barroso en eerder woordvoerder van eurocommissaris De Gucht, neemt het in zijn essay Kleinstaterij! op tegen Thierry Baudet en andere propagandisten voor de ‘natiestaat’. Kijk naar de geschiedenis van Europa, betoogt hij aan de hand van een indrukwekkende stapel boeken, en je ontdekt...
12-09-2021
De goede voorouder
Zijn wij goede voorouders? Hoe kunnen we het langetermijndenken bevorderen in een kortetermijnwereld? [Recensie] De waan van de dag, de focus op het hier en nu, de onmiddellijke behoeftebevrediging, de snelle winst, de politieke blik die niet verder gaat dan de volgende verkiezingen: we leven in een wereld waarin de korte termijn ons denken en gedrag in hoge mate domineert....
29-08-2021
Het Kapitaal
De actualiteit van Das Kapital [Recensie] Das Kapital, het magnum opus van Karl Marx (1818-1883) en de âbijbelâ van de communistische beweging, komt op Ă©Ă©n mei, de Dag van de Arbeid, uit in een nieuwe Nederlandse vertaling van Hans Drieser. Sinds publicatie aan het eind van de 19e eeuw heeft dit boek velen over de hele wereld de hoop geboden op...
24-08-2021
Mohamed Rabbae
Rabbaeâs onvermoeibare strijd [Recensie] Een vriendenboek voor Mohamed Rabbae, belangenbehartiger van minderheden en antiracist. Twee jaar geleden [de recensie en boek zijn uit 2016/red.] werd Mohamed Rabbae (1941) getroffen door een zware hersenbloeding die hem in Ă©Ă©n klap het lopen, lezen, schrijven en herinneren onmogelijk maakte. Eerder dat jaar had hij nog opgeroepen om een aanklacht in te dienen tegen...
18-08-2021
Vijandbeelden
Het eenzijdige vijandbeeld van de BVD [Recensie] Het debat over de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten heeft baat bij een evaluatie van het optreden van de BVD in het verleden. Constant Hijzen schreef met zijn proefschrift Vijandbeelden; de veiligheidsdiensten en de democratie 1912-1992 een indrukwekkende en originele geschiedenis van de BVD en zijn voorgangers. Er zijn meer boeken verschenen over Nederlandse geheime diensten,...
17-08-2021
De afluisterstaat
Het machtsmisbruik van de inlichtingendiensten blijft mogelijk als politici falen in het toezicht op de staat, media tekortschieten in het volgen van politici en de meerderheid van burgers zich gedeisd houdt, schrijft Glenn Greenwald. [Recensie] Het is deze week precies een jaar geleden [recensie is uit 2014/red.] dat Edward Snowden Hongkong ontvluchtte en asiel vroeg in Rusland. Zijn onthullingen over de grootschalige...
11-08-2021
Ons Europa is niet dat van hen
[Recensie] De Vlaamse journalist Daan Ballegeer probeert te achterhalen waar het mis ging met de Europese samenwerking. Een leerzame exercitie. In deze weken vlak voor de Europese verkiezingen [boek en recensie zijn uit 2014/red.] valt er veel te horen en te lezen over wat er allemaal mankeert aan de Europese Unie. Daan Ballegeer, voormalig economisch journalist van het Belgische dagblad De...
25-07-2021
Moorddadige identiteiten
Een betoog tegen zinloos geweld [Recensie] Amin Maalouf is in 1949 geboren in Libanon. Sinds zijn ouders in 1976 vluchtten voor het religieus geweld in hun land woont hij in Frankrijk. Zoals zoveel immigranten kreeg hij vervolgens jarenlang de vraag voorgelegd met welk land hij zich het meest verbonden voelde. Maalouf verklaarde dan altijd zijn liefde voor beide landen als...
21-07-2021
De fantoomterreur
Misbruik van angst voor aantasting van de bestaande orde is van alle tijden. [Recensie] In De Fantoomterreur laat Adam Zamoyski zien hoe reactionaire leiders tijdens de Franse Revolutie en in de restauratie-periode daarna revolutiedreiging gebruikten om hun politie en inlichtingendiensten te versterken en burgerlijke vrijheidsrechten aan banden te leggen. Na de Slag bij Waterloo, nu 200 jaar geleden, begon in Europa een...
20-07-2021
De onmisbaren
Sociale klasse is nooit weggeweest [Recensie] Oud-voorzitter van de SP Ron Meyer ergerde zich dit voorjaar aan het RTL-verkiezingsdebat. Bij een stelling over de wenselijkheid van bewindslieden van kleur of een niet-westerse achtergrond roept hij âKlasse, KLAS-SUH! Verdommeâ. Zelfs zijn eigen kinderen begrepen hem niet. âVond je dĂĄt een goed antwoord, papa?â Sociale klasse bestaat niet meer in het politieke...
06-07-2021
Over politieke correctheid
Lafheid in het denken komt overal voor “Vrijdenken is niet slechts een waarde in zichzelf, maar een voorwaarde voor een moreel rechtschapener wereld” [Recensie] In Over politieke correctheid manen Gerben Bakker en Gert Jan Geling ons in het maatschappelijk debat toch vooral zelf te blijven nadenken en te waken voor onmondigheid. “Elk zwijgen, verbloemen of verdraaien van wat men werkelijk denkt, ten...
08-06-2021
Meent van der Sluis
Luis in de pels [Recensie] Op Tweede Kerstdag 1986 wordt Assen rond 8 uur âs morgens opgeschrikt door een lichte aardbeving met een kracht van 2,8 op de schaal van Richter. Het KNMI meldt dat het de eerste aardschok is die in Drenthe wordt gemeten. Een link met de gaswinning wordt echter onmogelijk gehouden. Sociaal geograaf Meent van der Sluis gaat onmiddellijk...
18-05-2021
Een land om te leven
Honderd dagen opstand [Recensie] Ardy Beld heeft op Sargasso meerdere keren verslag gedaan van de demonstraties in Wit-Rusland tegen het dictatoriale regime van Loekashenko. Hij heeft nu een aantal interviews gecombineerd met een chronologie van de gebeurtenissen tot begin dit jaar met enige achtergrondinformatie gebundeld in Een land om te leven; honderd dagen protest in Wit-Rusland. Het boek geeft een...
16-03-2021
Een pen tegen permanente oorlog
Oorlog bestaat niet meer [Recensie] De introvertie van de Nederlandse politiek bepaalt de themaâs die media en politici in de verkiezingscampagne bespelen: migratie, woningnood, minimumloon, zorg. Buitenlandbeleid komt niet aan de orde. Oorlog bestaat niet meer. Althans niet voor de parlementsverkiezingen. Nederland had de afgelopen jaren echter wel degelijk een aandeel in de oorlogen in SyriĂ«, Irak, Afghanistan en Mali....
09-02-2021
Twee pijlers
De Nederlandse rechtsstaat in wankel evenwicht [Recensie] Juridisch commentator van de NRC Folkert Jensma verbaasde zich afgelopen weekend in zijn column De rechtsstaat over het gemak waarmee een eensgezinde Tweede Kamer na het debat over de Toeslagenaffaire de rechter meer vrijheid wil geven in bestuursrechtelijke aangelegenheden. De Kamer wenst ook dat in elke wet een âhardheidsclausuleâ wordt opgenomen zodat rechters elke beslissing...
06-01-2021
Terug naar het Binnenhof
De Tweede Kamer in ere hersteld [Recensie] In opdracht van de Tweede Kamer schreef Carla Hoetink een boek over de terugkeer van het parlement in het bevrijdingsjaar 1945. Zonder verkiezingen betrok op 25 september 1945 een merendeels wat ouder gezelschap het gebouw van de Tweede Kamer aan het Haagse Binnenhof. Het waren leden van de in 1937 gekozen volksvertegenwoordiging die...
29-12-2020
De slag om het witte huis
Een buitengewone en bizarre verkiezingscampagne Terwijl een van de hoofdrolspelers zijn verlies nog altijd niet wil toegeven geeft Pieter Uittenbogaard ons in De slag om het Witte Huis alvast een terugblik op de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen die vanwege de pandemie en de rassenrellen in een bijzondere crisissfeer verliep. [Recensie] Van Iowa tot Wisconsin is de ondertitel van Uittenbogaards bijzonder boeiende...
11-11-2020
De oorlog tegemoet
In vreemde krijgsdienst voor het vaderland Een nieuw boek over Nederlanders die tussen 1936 en 1939 ten strijde trokken tegen het Spaanse fascisme. [Recensie] Zoân veertig jaar geleden interviewden Amsterdamse studenten een twintigtal oud-Spanjestrijders. Het ging over hun motieven, de voorgeschiedenis van het anti-fascisme in de jaren dertig, hun ervaringen aan het Spaanse front, hun bijdrage aan het verzet in...
27-10-2020
De tirannie van verdienste
Het uitbuiten van de onderklasse gaat nu onzichtbaar De meritocratie moest een correctie zijn op de privileges van een rijke, aristocratische elite. Nu bedreigt een nieuwe, hoog opgeleide elite de democratische verhoudingen. [Recensie] Eind jaren vijftig publiceerde de Britse socioloog Michael Young een boek onder de titel The rise of the Meritocracy. Hij reageerde op de onderwijspolitiek van de Britse Labourpartij die...
20-10-2020
Een draad in het weefsel
Overheidsbeleid uitvoeren naar de menselijke maat [Recensie] De ergernis over het werk van uitvoerende overheidsdiensten, zoals de Belastingdienst, het UWV, de IND of de politie groeit nog steeds. Kan het anders? Ellen Boleij pleit in haar boek Een draad in het weefsel; overheidsbeleid maken met Hannah Arendt voor het beter integreren van sociale en morele dimensies in het werk van...
11-08-2020
Dat hadden we nooit moeten doen
PvdA-prominenten kijken terug op hun tragische keuzes in de jaren negentig [Recensie] In zijn nieuwste, monumentale boek Kapitaal en ideologie laat Thomas Piketty aan de hand van overvloedig statistisch materiaal zien hoe de aanhang van centrum-linkse, sociaaldemocratische partijen in de loop der jaren ingrijpend is gewijzigd. Cijfers over partijvoorkeur van kiezers op basis van opleiding in zowel Europa als de Verenigde Staten...
28-07-2020
Brand
Een pleidooi voor een radicaal nieuwe groene politiek [Recensie] Een jaar of tien geleden bezocht de journaliste Naomi Klein een conferentie van het Heartland Institute, een conservatieve Amerikaanse denktank. Zij had toen al twee veelbesproken boeken geschreven met kritiek op het kapitalisme en de Amerikaanse hegemonie: No Logo over de consumptiecultuur, de merkendrift en de globalisering, en The Shockdoctrine over het misbruik dat kapitalisten maken van economische...
14-07-2020
Het recht van de snelste
Het probleem van de heilige koe [Recensie] In de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen actiegroepen op allerlei gebied als paddenstoelen uit de grond kwamen, was er ook flink wat beweging voor meer verkeersveiligheid, voorrang voor fietsers, voetgangers, schoolkinderen en een autovrije binnenstad. En allemaal tegen de âheilige koeâ, de auto. Zo was er de actiegroep âStop de Kindermoordâ,...
02-06-2020
Drugs.
“Een cirkel van bloedige terreur, misdaad en maatschappelijke ondermijning” [Recensie] Aldous Huxleyâs dystopie Brave New World uit 1932 gaat over een wereld waarin “consumptie tot religie is verheven” en alles gericht is op onmiddellijke behoeftebevrediging. âSomaâ, is hier een vrij verkrijgbaar pilletje, bedoeld als sociale controlemiddel, dat een “gevoel van gelukzaligheid” geeft. Ik heb Brave New World altijd al ârealistischerâ maar ook gevaarlijker...
26-05-2020
De papieren heilstaat
Een verhaal dat nog wel een keer verteld mag worden [Recensie] In 1975 bezocht VN-journalist Rudie Kagie het toen volledig afgesloten Albanië. Hij was niet de enige. Ik was er een jaar eerder ook geweest (en zag het land opnieuw in 2014; dit even over mijn betrokkenheid). Er was in de jaren zeventig veel belangstelling voor groepsreizen naar het kleine land...
19-05-2020
Taalkracht
De sturende kracht van taal Veranderingen in het taalgebruik in de context van maatschappelijke ontwikkelingen. [Recensie] Veranderingen in het taalgebruik staan nooit op zichzelf. De populariteit van nieuwe woorden en uitdrukkingen komt niet uit de lucht vallen maar groeit in de context van maatschappelijke en culturele ontwikkelingen. En vervolgens hebben veranderingen in het taalgebruik ook weer invloed op het gedrag...
25-02-2020
Pessimisme is voor losers
Om het behoud van de vrijemarkteconomie âDe correspondentie tussen een criticus van het hedendaagse kapitalisme en een topman uit het internationale bedrijfsleven. Onder de titel Dit kan niet waar zijn publiceerde de journalist Joris Luyendijk een paar jaar geleden een inkijkje in de Britse financiĂ«le wereld. Het bleek allemaal nog veel erger dan we ooit hadden gedacht. Nu is Luyendijk...
29-01-2020
Recht en slecht
Mr. Benno Stokvis, een bijzonder kamerlid voor de cpn [Recensie] Van 1946 tot 1952 zat Mr. Benno Stokvis voor de CPN in de Tweede Kamer. Stokvis was een man met een breed interessegebied. In zijn jonge jaren had hij literaire ambities. Hij was aanvankelijk een bewonderaar van Lodewijk van Deyssel. Hij schreef voor de oorlog enkele romans en ook een...
28-01-2020
Het onhoudbare midden. Essays over Nederland
Afscheid van het grijze midden Een pleidooi om de waarheid niet altijd in het midden te zoeken. [Recensie] Literatuurcriticus Gijsbert Pols merkte dat hij steeds meer moeite kreeg met wat hij het “alomtegenwoordige centrisme” noemt: “het idee dat het kwade altijd op een van de uiteinden van het politieke centrum te vinden is, dat goed beleid altijd een kwestie van...
29-12-2019
Het wendbare verleden
Nietzsche en het populisme [Recensie] Is het populisme met zijn simpele, oppervlakkige stellingen, zijn botheid en leugenachtigheid wel een diepzinnige filosofische analyse waard, vroeg ik me af. Sybe Schaap gaat in zijn boek Het wendbare verleden; Nietzsche in postmoderne tijden diep in op het denken van hedendaags populisten. Hij grijpt daarvoor terug op Friedrich Nietzsche, de 19e eeuwse filosoof en cultuurcriticus die volgens...
10-12-2019
Falend licht
Hoe het Westen de Koude Oorlog won maar de vrede verloor Niet de liberale democratie maar het illiberalisme lijkt dertig jaar na het einde van de Koude Oorlog aan de winnende hand. Wat ging er mis? [Recensie] Toen in 1989 de Muur viel en het communistische Oostblok definitief uiteen viel was overal de verwachting dat het kapitalisme en de liberale...
29-10-2019
Democratie - Ideaal en weerbarstige werkelijkheid
Democratie is altijd âwerk in uitvoeringâ Is er sprake van een crisis in de democratie? [Recensie] Of je deze vraag nu positief of negatief beantwoordt, het boek dat Jan de Kievid over deze materie schreef kan ik van harte aanbevelen. Democratie; ideaal en weerbarstige werkelijkheid is oorspronkelijk een studieboek dat de Kievid schreef als docent aan de opleiding voor leraren...
16-10-2019
In het spoor van Domela Nieuwenhuis
De geschiedenis van het radicaal socialisme en communisme in Friesland [Recensie] In Friesland is het socialisme met kopstukken als Domela Nieuwenhuis en Pieter Jelles Troelstra van begin af aan een sterke beweging geweest. De SDAP en later de PvdA behaalden er doorgaans veel stemmen. Links van de sociaaldemocraten zijn enkele kleinere socialistische en communistische groeperingen actief geweest. Ron Blom heeft...
25-06-2019
Op safari naar Armoeland
De Britse klassenmaatschappij van onderaf gezien [Recensie] Darren McGarvey (35) is een Schotse rapper die optreedt onder de naam Loki. Voor de Schotse BBC heeft hij radioprogrammaâs gemaakt over a-sociaal gedrag en deprivatie en hij is ook bekend van zijn commentaren in de media over achterstelling en ongelijkheid. McGarvey komt uit een probleemgezin in een achterstandswijk van Glasgow en had...
26-05-2019
Het tij keren
Rode Rosa en de gele hesjes Nieuw Licht is een pamfletreeks over hedendaagse vraagstukken gezien vanuit het perspectief van oude filosofen. Frank Meester en Coen Simon, de redacteuren van deze reeks, stelden aan filosoof Joke Hermsen de vraag: heeft het vandaag nog wel zin om te hopen op een betere toekomst? Of is de hopende mens hopeloos naĂŻef? [Recensie] Hermsen...
14-05-2019
Verloren land
Dit is mijn land niet meer [Recensie] De Turkse schrijfster en journaliste Ece Temelkuran woont sinds 2016 in KroatiĂ«. Ze is haar land ontvlucht nadat vrienden en collegaâs het slachtoffer werden van Erdoganâs jacht op dissidenten. In Zagreb werkte ze aan een nieuw boek dat bedoeld is als waarschuwing voor de sluipende opkomst van een rechtspopulistische dictatuur. Het boek is...
08-05-2019
De populist
Hoe Hitler aan de macht kon komen: nog steeds is niet alles gezegd [Recensie] Over Duitsland tussen de twee wereldoorlogen, Hitler en de machtsovername door de naziâs zijn al boekenkasten vol geschreven. De Amerikaanse historicus Benjamin Carter Hett heeft er onlangs een nieuw, zeer gedetailleerd, uitermate leesbaar en wat mij betreft ook spannend boek aan toegevoegd onder de titel The Death...
01-05-2019
1947 Hier begint het heden
Geboorte van de Joodse staat en andere belangrijke naoorlogse gebeurtenissen [Recensie] De Zweedse schrijfster en televisiejournaliste Elisabeth Ă sbrink schreef een boek over het jaar 1947. Het is een jaar waarin de Koude Oorlog naar een hoogtepunt gaat. Het is ook een jaar dat in het teken staat van de wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het begin van wat...
24-04-2019
We hadden liefde, we hadden wapens
De wederwaardigheden in het gezin van een activist [Recensie] Als je houdt van historische romans die naar de actualiteit verwijzen kan ik Christine Ottenâs roman We hadden liefde, we hadden wapens aanbevelen. Het boek gaat over de zwarte verzetsstrijder Robert F. Williams, zijn vrouw Mabel en zoon John. Otten heeft Mabel in 2008 ontmoet toen ze voor NRC Handelsblad een reportage maakte over Barack Obama...
24-04-2019
Vechten voor vijand en vaderland
SS’ers in Nederlands-indĂŻe en Korea [Recensie] “Maak van onze jongens geen SSâers” was de leuze waarmee de communistische jeugdbeweging onder leiding van Marcus Bakker actie voerde tegen het uitzenden van dienstplichtigen naar de oorlog in IndonesiĂ«. De woede over die uitzending zou nog vele malen groter geweest zijn als ook toen al circulerende geruchten bevestigd waren geweest dat er zich...
23-04-2019
Nepnieuws, een wereld van desinformatie
Nepnieuws door de eeuwen heen Han van der Horst relativeert alle recente ophef over nepnieuws met een uitgebreide geschiedenis van misleiding van de publieke opinie van de oudheid tot heden. [Recensie] Desinformatie is zo oud als de wereld. Leugen, bedrog en misleiding horen nu eenmaal bij onderlinge relaties tussen mensen en dat weten we al eeuwen. We zijn er zelf...
16-04-2019
Een land zonder grenzen
Verslag van een uitzichtloos conflict [Recensie] Voor het verslag van een reis door Israël en de bezette gebieden is Land zonder grenzen een intrigerende titel. Nergens vinden we zulke zwaar bewaakte grenzen en absurde grenscontroles. Toch probeert Nir Baram één land te zien met twee bevolkingsgroepen die elkaar in zijn ogen uiteindelijk toch een keer zullen moeten zien te vinden....
09-04-2019
Overspannen democratie. Hoge verwachtingen, paradoxale gevolgen
Overspannen democratietie We hebben te hoge verwachtingen van democratie, volgens Gijs van Oenen. En dat gaat ons opbreken. Maar er is redding in zicht: de âalgoritmische democratieâ. [Recensie] Wie overal democratische tekorten ziet of wie meent dat onze democratie bedreigd wordt door populisme en onverschilligheid moet dit boek beslist lezen. Want “de democratie wordt niet primair bedreigd door tegenstanders of...
07-04-2019
Cultuurmarxisme
Afleidingsmanoeuvres uit de rechtse hoek [Recensie] Er waart een spook door het westen is de ondertitel van een bundel artikelen over âcultuurmarxismeâ onder redactie van Paul Cliteur, Jesper Jansen en Perry Pierik. Dat spook is een denkstroming die de westerse cultuur bedreigt, erger nog, overlevert aan totalitaire politieke ideologieĂ«n zoals de islam en het communisme. Het eigenaardige van âcultuurmarxismeâ is dat...
31-03-2019
Democratische zelfverdediging
Is alles geoorloofd om de democratie te redden? Hoe kan voorkomen worden dat de democratische rechtsstaat met democratische middelen om zeep wordt geholpen? Een boek vol rechtsfilosofische argumenten voor actuele politieke debatten. [Recensie] âDe verbodsbepalingen voor radicale organisaties die tot doel hebben om onze democratische rechtsstaat omver te werpen of af te schaffen, worden uitgebreid door aanpassing van art 2:20...
19-03-2019
De strijd om de toekomst
Twijfel heeft de toekomst Waar gaat het heen met deze wereld? [Recensie] Historicus en journalist Addie Schulte (1965) schreef een boek over doemdenken als reactie op actuele kwesties zoals migratie, klimaatverandering, neoliberalisme en robotisering. Hij is er aan begonnen, zoals hij zelf zegt “uit verbazing over de grote rol van doembeelden in het denken over de toekomst.” Hij heeft niet...
12-03-2019
Veenbrand - Smeulende kwesties in een welvarend land
“De politiek kijkt veel weg en te weinig vooruit” [Recensie] Na oudgediende Herman Tjeenk Willink roept nu ook de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau Kim Putters (1973) de politiek op verder te kijken dan de waan van de dag en serieuzer aandacht te besteden aan dieperliggende maatschappelijke kwesties. Kwesties, die, in de ogen van Putters, als een veenbrand...
10-03-2019
Een politiek van de vijandschap
Het vreemde is de vijand Waarom beslist de toevallige plek waar we geboren zijn zo definitief waar we recht op hebben? Een nieuw boek over het koloniale verleden van het westen en de hedendaagse consequenties daarvan. [Recensie] Achille Mbembe (1957) is een politiek filosoof uit Kameroen. Hij is opgeleid aan de Sorbonne en nu als docent geschiedenis en filosofie werkzaam...
06-02-2019
Hendrik de Man
Een noodlottige sociale en politieke blindheid [Recensie] De Belgische socialistische leider Hendrik de Man (1885-1953) kende ik als propagandist van de ethische, personalistische stroming in de midden 20e eeuwse sociaal-democratie die in Nederland vertegenwoordigd werd door onder andere dominee Willem Banning. De Man is hier daarnaast bekend vanwege zijn Plan van de Arbeid, een poging om de economische crisis tegen...
05-02-2019
Wij zijn ons
Aandacht voor de sociologie Vandaag publiceert DLVA twee recensies van hetzelfde boek: Wij zijn ons van Mark van Ostaijen. De meningen zijn verdeeld. Voor filosoof Marjan Slob stelt het boek teleur. Lees hier haar recensie. Voor socioloog Jos van Dijk is “Van Ostaijenâs herintroductie van de sociologie een aangename en welkome verrassing”. Lees hieronder zijn recensie. [Recensie] Toen ik lang...
29-01-2019
Actief socialisme en vrijheid
Het kapitalisme is niet vanzelfsprekend “Wanneer het over de kapitalistische samenleving gaat, is deze zo vanzelfsprekend geworden, dat vrijwel iedereen helemaal in termen ervan spreekt en denkt. De gewoonste zaak van de wereld. Dat nauwelijks meer in termen van maatschappelijke alternatieven kan worden gedacht, is te bestempelen als een vorm van politieke vervreemding, wanneer tegelijkertijd de wereld zowel sociaal, klimatologisch...