Joris Oddens is postdoctoraal onderzoeker bij het Instituut voor Geschiedenis van de Universiteit Leiden. In 2012 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam. De handelseditie van zijn proefschrift Pioniers in schaduwbeeld. Het eerste parlement van Nederland 1796-1798 verscheen in datzelfde jaar bij uitgeverij Vantilt. In zijn onderzoek richt Oddens zich momenteel voornamelijk op de achttiende en de negentiende eeuw. Veel van zijn publicaties behandelen aspecten van het Nederlandse revolutietijdvak. Hij is daarnaast breed geïnteresseerd in de politiek en cultuur van Europa sinds de vroegmoderne tijd. Sinds 2013 schrijft hij voor Geschiedenis Magazine korte besprekingen van Nederlandstalige boeken op cultuurhistorisch gebied.
36 Recensies
05-09-2018
Een plek om lief te hebben
Geschiedenis van Carré [Signalering] Geen ‘anekdotisch hallelujaverhaal’ maar een ‘onafhankelijke cultuurhistorische studie’ had Mariëtte Wolf voor ogen toen zij begon aan een jubileumboek ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van Koninklijk Theater Carré. Een hallelujaverhaal is het toch een beetje geworden, maar dat valt de auteur nauwelijks aan te rekenen. Het is moeilijk je niet te laten meeslepen door de...
05-09-2018
Stemmen van Den Haag
Constantijn Huygens over de stad waar hij leefde [Signalering] In 1643 schreef multitalent en geboren Hagenaar Constantijn Huygens (1596-1687) een reeks van honderdvijftig korte gedichten waarin hij de straten en gebouwen van Den Haag letterlijk een stem gaf. Huygens’ epigrammen zijn vindingrijk en speels, maar in een ingewikkeld Latijn geschreven. Ze zijn daarom vertaald en ingeleid door twee classici, Huygenskenner...
29-08-2018
Verzet tegen Napoleon
Verzet en de censor [Signalering] “O Nappie!!! Daar ga je”, luidt het bijschrift van een spotprent waarop een man met oranje vlag Napoleon in een kloof duwt waar een hels vuur brandt. De prent siert het omslag van Lotte Jensens Verzet tegen Napoleon, maar de vormen van verzet die Jensen in haar boek behandelt zijn subtieler van aard. Waar Johan...
22-08-2018
Portret in portret in de Nederlandse kunst 1550-2012
Het gezicht van wie er niet bij is [Signalering] Een overwegend cultuurhistorische benadering van een kunsthistorisch onderwerp biedt dit schitterende koffietafelboek. Hoewel tevens bedoeld als hommage aan een vertrekkende collega en als tentoonstellingscatalogus, kan Portret in portret goed op zichzelf staan als standaardwerk over een intrigerend en weinig bestudeerd fenomeen. Aan de hand van voorbeelden laten verschillende auteurs zien om...
15-08-2018
Op het eerste gezicht
Het veronderstelde verband tussen innerlijk en uiterlijk [Signalering] Deze publicatie is verschenen ter gelegenheid van een gelijknamige tentoonstelling in Teylers Museum Haarlem en het Gentse Museum Dr. Guislain, met bijdragen van conservatoren, historici en fotografe-publiciste Linda Roodenburg, de auctor intellectualis van het project. Het onderwerp is de hardnekkige gedachte dat het wezen van de mens aan zijn uiterlijk kan worden...
08-08-2018
De geest uit de fles
De Verlichting en het verval van de confessionele samenleving [Signalering] Rienk Vermij heeft een nuchtere geschiedenis van de Verlichting geschreven. Bij een onderwerp dat vooral het speelveld is van gepassioneerde historici met hedendaagse agenda’s mag dit een prestatie heten. Ook knap is dat Vermij analytisch schrijft zonder dat zijn boek aan leesbaarheid inboet. De geest uit de fles heeft een...
25-07-2018
De beste sigaret voor uw gezondheid
Hoe roken de wereld veroverde [Signalering] “In mijn vorige leven, als jurist bij een groot accountantskantoor, behoorde het roken van een sigaret … tot de weinige hoogtepunten van mijn werkdag”. Het verhaal van dit boek zit vervat in de openingszin. Als veel ex-rokers heeft Friso Schotanus aan zijn verslaving een fascinatie voor het roken overgehouden. Na zichzelf eerder als sportschrijver...
18-07-2018
Moet kunnen
Op zoek naar een Nederlandse identiteit [Signalering] Herman Pleij zal ons wel eens even vertellen hoe de Nederlandse identiteit er door de eeuwen heen heeft uitgezien. Wat verbeeldt hij zich eigenlijk wel? Afgaand op Pleij zou dit een typisch Nederlandse reactie zijn op diens on-Nederlands pretentieuze essay. Hij historiseert de (zelf)beelden die over Nederlanders bestaan: vond men (wijzelf inbegrepen) ons...
11-07-2018
Revoluties in de klas
Secundair geschiedenisonderwijs in de Zuidelijke Nederlanden, 1750-1850 [Signalering] Tussen 1750 en 1850 stonden de Zuidelijke Nederlanden achtereenvolgens onder Oostenrijks, Frans, Nederlands en Belgisch bestuur. Matthias Meirlaen heeft onderzocht hoe het ‘middelbaar’ geschiedenisonderwijs zich gedurende deze eeuw heeft ontwikkeld. Door de gekozen tijdsafbakening en een focus op het beleid is Meirlaen in staat te laten zien dat de opeenvolgende regimes dit...
04-07-2018
De Nederlander in beeld
Fotografie en nationalisme tussen 1920 en 1945 [Signalering] Remco Ensels hoofdpersoon Eva Besnyö (1910-2003) was een fotografe van Hongaars-joodse afkomst die het Nederland van het interbellum net als Erich Salomon vastlegde volgens de stijlprincipes van de zogenoemde Nieuwe Fotografie; ook zij ging met de blik van de buitenstaander op zoek naar beelden die het Nederlandse eigene uitdrukten. Ensel neemt een...
27-06-2018
Erich Salomon & het ideale parlement
Politieke fotografie tijdens het interbellum [Signalering] De Duitse fotograaf Erich Salomon (1886-1944) fotografeerde in het interbellum de groten der aarde en was als een soort moderne hofschilder werkzaam bij zowel de Duitse Reichstag als de Kamers van de Nederlandse Staten-Generaal. De foto’s die hij in en rondom beide parlementen maakte staan centraal in dit boek, dat het resultaat is van...
20-06-2018
Worm en donder
Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1700-1800 [Signalering] Literatuurgeschiedenissen bieden traditioneel een overzicht van schrijvers en hun literatuuropvattingen en van literaire werken, genres en stromingen. Worm en donder besteedt daarnaast ook ruimschoots aandacht aan alle instituten die te maken hebben met de letterkundige productie en consumptie: de literatuurstudie en -kritiek, de boekenmarkt, de genootschappen en het theaterbedrijf. Inger Leemans en Gert-Jan...
13-06-2018
Kunstenaars van de Kultuurkamer
Geschiedenis en herinnering [Signalering] “De lucht is blauw en niet groen, zoals bij Van Gogh”, zou Hitler ooit gezegd hebben. Als de nazi’s Van Gogh al te experimenteel vonden, gold dat zeker voor de avant-gardistische stromingen uit het interbellum. Tijdens de bezetting stimuleerden de Duitsers figuratieve kunst en deden ze de rest als entartet, ontaard, in de ban. Ná de...
30-05-2018
Het rijk van de sultan
De Ottomaanse wereld in de kunst van de renaissance [Signalering] Deze publicatie hoort bij de gelijknamige tentoonstelling die dit voorjaar [2015/red.] te zien was in Brussel. Kosten noch moeite zijn in dit eu-project gespaard om materiaal samen te brengen uit het noorden, midden, zuiden én zuidoosten van Europa. Uit korte inleidende artikelen en begeleidende teksten bij de tentoonstellingsobjecten blijkt dat tot...
23-05-2018
Het jaar 1759
Een doorsnede van de Verlichting [Signalering] Het jaar 1759 van Paul Frentrop is een boek met een januskop. In het ene gezicht toont de auteur zich als een liefhebber van de Verlichting, waarvan hij met het tamelijk willekeurig gekozen jaar 1759 als kapstok een dwarsdoorsnede wil geven. Hij wisselt verhaaltjes over bekende verlichtingsfiguren – Voltaire publiceerde in 1759 zijn Candide, Josiah...
23-05-2018
Alleen de wolken
Cultuur en crisis in het Westen, 1918-1938 [Signalering] Na zijn bestseller over de jaren voorafgaande aan de Eerste Wereldoorlog schreef Philipp Blom een opvolger over het interbellum. In elk hoofdstuk van Alleen de wolken staat één jaar centraal en vormen gebeurtenissen uit dat jaar aanleiding voor de behandeling van een thema. De cultuur van het interbellum verschijnt bij Blom veelal...
02-05-2018
Koninginnen aan de Noordzee
Scheveningen, Oostende en de opkomst van de badcultuur rond 1900 [Signalering] Modieuze dames en heren die in strandjapon of zomers kostuum over de boulevard flaneren, aan zee badgasten in hoogsluitende zwempakken, ’s avonds Boardwalk Empire-achtige taferelen: het onderwerp van deze bundel spreekt direct tot de verbeelding. De auteurs schetsen een beeld van het culturele leven in de Koninginnen aan de...
14-03-2018
De kinderen van de nacht
Over wolven en mensen [Signalering] Over wolven en mensen is een passende ondertitel voor deze breed uitwaaierende verkenning van de menselijke omgang met en het ontzag voor de wolf. Aanleiding voor dit boek vormt de recente terugkeer van de wolf in Nederland. De eerdere aanwezigheid van de wolf in de lage landen vormt daarom een belangrijk thema, maar zeker niet...
07-03-2018
De gesel en de ander
Lijfstraffen en culturele identiteit van Oudheid tot heden [Signalering]In de conclusie van dit korte essay beschrijft Guy Geltner, hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis in Amsterdam, hoe de Maleisische overheid in 2007 een video vrijgaf waarin een drugshandelaar twintig stokslagen werden toegediend. Op een westerse website was het commentaar dat Maleisië nu eenmaal een achterlijk en wreed moslimland is niet van de lucht....
07-03-2018
Oorlogsenthousiasme
Europa rond de Eerste Wereldoorlog [Signalering] Ewout Kieft mag de Nederlandse Philipp Blom heten. Hij doet in geen enkel opzicht onder voor de Duitse sterauteur. Integendeel: Ewoud Kieft beschikt net als Blom over een uitzonderlijk verhalend talent en richt zich eveneens op de westerse cultuur in de jaren rondom de Eerste Wereldoorlog. Waar Blom echter te werk gaat als een...
28-02-2018
Netwerkende kunstenaars in de Gouden Eeuw
De succesvolle loopbanen van Govert Flinck en Ferdinand Bol [Signalering] De loopbaanstrategieën van beeldend kunstenaars uit de Gouden Eeuw staan de laatste jaren volop in de belangstelling. In dit boekje van Erna E. Kok, een publieksbewerking van haar proefschrift, wordt het handelen van Govert Flinck en Ferdinand Bol afgezet tegen dat van hun leermeester Rembrandt. Uit eerder onderzoek kwam naar...
21-02-2018
Tussen gen en globe
Cultuurgeschiedenis in 130 items [signalering] Een Europese cultuurgeschiedenis van het ontstaan van de mens tot het tijdperk van de globalisering in één handzaam boek: Jan van Heemst bewijst dat het kan. Hij biedt een ingang op het Europese culturele erfgoed in honderddertig ultrakorte hoofdstukjes, knap aaneengeregen tot een vloeiend betoog. Een dergelijke exercitie vraagt om duidelijke keuzes, en die is...
07-11-2017
Nederlandse kruisvaarders naar Damiate aan de Nijl
De mythe van het zaagschip [Signalering] Door een leesfout werd een met ijzer verstevigd schip (navis ferrata) aangezien voor een schip dat voorop was uitgerust met een zaag (navis serrata). Zo ontstond de mythe van het zaagschip dat de ketting zou hebben doorgezaagd die door de inwoners van Damiate ter bescherming van hun stad zou zijn gespannen in de Nijl. Deze suggestie van Jaap van Moolenbroek is slechts één intrigerend voorbeeld van...
01-11-2017
Woeste kusten
De Noordzee in twee studies [Signalering] Deze twee recente titels verrijken de Noordzeecanon met een insiders- en een buitenstaanderperspectief. Schol in de Noordzee, geschreven door Roelke Posthumus en drijvend op de kennis en ervaring van Adriaan Rijnsdorp, is zonder meer het origineelst. De schol fungeert als een vehikel voor een biologische schets van het leven in de Noordzee en een korte geschiedenis van de Nederlandse zeevisserij van...
25-10-2017
Eigenwijs vaderland
Populair nationalisme in negentiende-eeuws Amsterdam [Signalering] Gewone Amsterdammers hadden in de 19de eeuw zo hun eigen manieren om hun Nederlanderschap te betuigen. Dit is in één zin de boodschap van dit elegant geschreven boek. Om deze te kunnen brengen moest Anne Petterson verder kijken dan op de natie gerichte festiviteiten georganiseerd door de stedelijke elite. Zij richtte haar blik op de massa’s die op afstand vanhet officiële feestgedruis stonden te juichen en op de...
26-04-2017
Anti-Joodse beeldvorming en Jodenhaat
De geschiedenis van het antisemitisme in West-Europa [Signalering] In de geschiedenis van het westerse antisemitisme zijn verschillende fasen te onderscheiden. In de vroege middeleeuwen hadden Europese christenen nog vrijwel uitsluitend religieuze vooroordelen ten aanzien van de Joden in hun midden: zij werden gezien als Godsmoordenaars maar daarnaast leken de valse aantijgingen die de Joden troffen – kindermoord, toverij, vijandschap jegens...
19-04-2017
Europese papieren
Intellectueel grensverkeer tijdens het interbellum [Signalering] Alweer een boek over Europese denkers en dichters in het interbellum, al is het dit keer bij nader inzien een bundeling van eerder geschreven artikelen. Matthijs Sanders behandelt verschillende aspecten van de verspreiding en receptie van buitenlands werk in het Nederland van tussen de twee wereldoorlogen. Er werd veel vertaald, vooral bestsellers, maar Sanders’...
19-04-2017
Nacht over Europa
Cultuurgeschiedenis van de Eerste Wereldoorlog [Signalering] Dit uit het Duits vertaalde boek behandelt uiteenlopende cultuurhistorische aspecten van de Eerste Wereldoorlog en beziet de oorlog daarbij hoofdzakelijk vanuit het perspectief van de Centrale Mogendheden, Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Ernst Piper gaat uitgebreid in op het oorlogsenthousiasme of juist het gebrek daaraan bij academici, schrijvers en beeldend kunstenaars. Zijn beschrijvingen van hun lotgevallen...
16-04-2017
Het oerboek van de mens
De evolutie en de Bijbel [Signalering] De Duitse historicus Kai Michel en de biologisch antropoloog Carel van Schaik verkondigen (in dit oorspronkelijk Engelstalige boek) dat de Bijbel gaat over de immense uitdagingen waarvoor de mens zich gesteld zag nadat hij het jagers-verzamelaarsleven had verruild voor de landbouwsamenleving. De Bijbel ontstond duizenden jaren na de landbouwrevolutie, maar volgens de auteurs bleken...
12-04-2017
De stem van de student
Nederlandse studentenbladen in de negentiende eeuw [Signalering] Het aan A.S. Byatt ontleende motto van De stem van de student komt erop neer dat dingen waarover niet geschreven wordt toch bepalend kunnen zijn voor toekomstige gebeurtenissen. Bij het lezen van dit proefschrift kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat voor 19de-eeuwse studentenbladen nogal eens het omgekeerde gold: er werd...
05-04-2017
Liever kleine knecht dan grote baas
De Nederlandse middenstand 1920-1970 [Signalering] Tessel Pollmann was lang een van de gezichtsbepalende redacteuren van Vrij Nederland. Haar journalistieke belangstelling voor het leven van alledag heeft haar nu op het spoor gezet van het slecht onderzochte midden- en kleinbedrijf. Over middenstanders doet een hardnekkige mythe de ronde: hun vrees af te glijden naar de arbeidersklasse en hun afgunst jegens de...
15-03-2017
Rotterdam en het bombardement
Herdenken van de ramp [Signalering] De geschiedenis van het herdenken van de Tweede Wereldoorlog staat al langer in de belangstelling bij historici, maar met dit boek maken Susan Hogervorst en Patricia van Ulzen de herdenkingsgeschiedenis toegankelijk voor een breder publiek. Aan de hand van de casus Rotterdam laten zij zien wat voor soort inzichten dit type geschiedschrijving zoal oplevert. Er...
01-03-2017
De dichter als idool
Literaire roem in de negentiende eeuw [Signalering] Rick Honings is hard op weg een ster te worden. Met zijn nieuwste boek De dichter als idool plaatst hij canonieke 19de-eeuwse auteurs als Bilderdijk, Tollens, Beets, HaverSchmidt en Multatuli in een fonkelend nieuw licht door ze te beschouwen als eigentijdse beroemdheden. Hij bespreekt zowel het imago dat zij voor zichzelf creëerden als...
23-02-2017
Kunst en politiek
Tussen zuiverheid en propaganda [Signalering] 20ste-eeuwse totalitaire kunst is door kunsthistorici lang genegeerd omdat zij niet ‘zuiver’ zou zijn. Ware kunst is volgens deze opvatting autonoom en niet gemaakt volgens normen die door een politiek regime zijn opgelegd. Maar waren de kunstopvattingen van de nazi’s en de communisten eigenlijk zo eenduidig? En is kunst die in opdracht wordt gemaakt en...
23-02-2017
Netwerkende kunstenaars in de Gouden Eeuw
De succesvolle loopbanen van Govert Flinck en Ferdinand Bol [Signalering] De loopbaanstrategieën van beeldend kunstenaars uit de Gouden Eeuw staan de laatste jaren volop in de belangstelling. In dit boekje van Erna E. Kok, een publieksbewerking van haar proefschrift, wordt het handelen van Govert Flinck en Ferdinand Bol afgezet tegen dat van hun leermeester Rembrandt. Uit eerder onderzoek kwam naar...
25-01-2017
De gouden jaren van het linkse levensgevoel
Toen Vrij Nederland nog de toon zette [Signalering] In 2012 ontving John Jansen van Galen van de toenmalige hoofdredacteur Frits van Exter het verzoek om een geschiedenis te schrijven van de hoogtijdagen van Vrij Nederland. Jansen van Galen was zelf lang als (hoofd-)redacteur verbonden geweest aan de concurrerende Haagse Post. Hij kreeg voor dit onderzoek vrij toegang tot het archief...