46 Recensies
31-03-2021
Brutus
De nobele samenzweerder [Signalering] Hij behoort tot de iconische figuren uit de klassieke oudheid: Marcus Junius Brutus. De moord op Julius Caesar maakte van hem een symbool van de republikeinse vrijheid. Tijdens de Franse revolutie werden tientallen jongetjes Brutus genoemd. Wat weten we eigenlijk van de historische persoon Brutus? Die vraag probeert Tempest te beantwoorden, maar niet door een lineair...
17-03-2021
Evenveel van jou als van mezelf
Correspondentie met Marcus Fronto [Signalering] De Romeinse keizer Marcus Aurelius is vooral bekend dankzij zijn filosofische bespiegelingen, die nog altijd een zekere populariteit genieten. Veel minder bekend is dat er ook een briefwisseling van hem is overgeleverd, namelijk met zijn leermeester in de retorica Marcus Fronto. Hieruit rijst een heel ander beeld van de filosoof-keizer op. Opmerkelijk is de affectieve...
10-03-2021
Nemesis
Alcibiades en de val van Athene [Signalering] Al voor zijn tijdgenoten was Alcibiades een fascinerend raadsel. Hij was een van de leidende Atheense politici tijdens de Peloponnesische Oorlog met Sparta. Maar toen hij op het punt stond de grote militaire expeditie op Sicilië te leiden, werd hij veroordeeld in een religieus schandaal. Hij week uit naar Sparta, hielp de Spartanen...
03-03-2021
De barbaren
Verloren beschavingen buiten Rome en Hellas [Signalering] Dit boek van Bogucki geeft een toegankelijk overzicht van de Europese prehistorie tot de ondergang van het West-Romeinse rijk. Steeds uitgaand van de belangrijkste archeologische vindplaatsen en vondsten (die helaas niet allemaal geïllustreerd zijn) worden de verschillende prehistorische culturen vanaf de oude steentijd kort gekenschetst. Door de relatief beperkte omvang van het boek...
24-02-2021
Wee de overwonnenen
Germanen, Kelten en Romeinen in de Lage Landen [Signalering] Er zijn de afgelopen jaren verschillende goede en toegankelijke boeken verschenen over de geschiedenis en de archeologie van de Lage Landen in de Romeinse tijd. Wie geen behoefte heeft aan nog zo’n boek kan gerustgesteld zijn: Van de Bunt schrijft niet specifiek over Nederland en België, maar heeft de Romeinse expansie...
10-02-2021
Xerxes in Griekenland
De mythische oorlog tussen oost en west [Signalering] De Britse 19de-eeuwse filosoof John Stuart Mill stelde dat de Perzische oorlogen ook voor de Britse geschiedenis van groot belang waren geweest; groter dan de slag bij Hastings. Achter deze opmerking staat de ‘mythe’ dat de klassieke Grieken de ‘westerse vrijheid’ hadden verdedigd tegen het ‘oosters despotisme’ van de Perzen. Daarmee zouden...
20-01-2021
1939
De oorlog die niemand wilde [Signalering] Een goed boek met een wat misleidende titel. Taylor beschrijft de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog vanaf september 1938. Toen leek de Britse premier Chamberlain oorlog voorkomen te hebben, ten koste van Tsjecho-Slowakije. Dat bleek een illusie. Heel bewust stuurde Hitler aan op de expansie van Duitsland in het oosten en van begin af...
13-01-2021
Geheimzinnigheid is zijn fort
Assien Bohmers (archeoloog), 1912-1988 [Recensie] In de jaren 1970 werd de archeologische wereld in Nederland opgeschrikt door de affaire Vermaning die breed werd uitgemeten in de Nederlandse pers. Hier dook ook de naam van Assien Bohmers op. Hij werd ervan beschuldigd de valse Neanderthalerwerktuigen gefabriceerd te hebben die Tjerk Vermaning had gevonden. Maar bewijzen had niemand. De archeoloog Arnold Carmiggelt...
23-12-2020
De geschiedenis van de slavernij
Van Mesopotamië tot moderne mensenhandel [Signalering] Harrisons boek heeft een duidelijke boodschap: slavernij – het verschijnsel waarbij de ene mens het bezit van een ander en zodoende onvrij is – is een historisch en geografisch bijna universeel verschijnsel. En hoewel het fenomeen in strikte zin naar de marge gedrukt is, blijft het een brandend actueel thema, bijvoorbeeld door de overal,...
17-12-2020
Europeanen
Het ontstaan van een gemeenschappelijke cultuur [Signalering] In de 19de eeuw, zo luidt de centrale stelling van Figes’ boek, ontstond een waarlijk kosmopolitisch-Europese cultuur. Op het gebied van de muziek, de literatuur en de beeldende kunsten beïnvloedden de makers elkaar over de grenzen van de nationale staten heen. Hiermee onverbrekelijk verbonden was het ontstaan van een internationale kunstmarkt. En deze...
14-12-2020
De hersenverzamelaar
Het veelbewogen leven van Franz Joseph Gall [Signalering] De arts Franz Joseph Gall geldt als een van de grondleggers van het moderne hersenonderzoek. Hij trachtte namelijk de psychologische eigenschappen in specifieke delen van de hersenen te lokaliseren. Dat is een benadering die nog altijd centraal staat in de neurowetenschappen. Toch was dit inzicht niet de reden voor de grote bekendheid...
10-12-2020
Schoonheid voor het oprapen
Romeinse kunstjagers & hun navolgers [Signalering] “Het overwonnen Griekenland heeft de onbehouwen overwinnaar overwonnen”, schreef de dichter Horatius. In de periode waarin de Romeinen de Griekse wereld veroverden, hadden zij de producten van de Griekse cultuur massaal naar Italië verscheept en hun eigen culturele productie daar naar gevormd. Meijer vertelt in zijn nieuwe boek hoe de Griekse kunstvoorwerpen door plundering...
20-05-2020
Diocletianus
Tussen eenheid en versnippering [Signalering] Na twee bundels over de keizers Hadrianus en Constantijn de Grote komen Hekster en Jansen nu met een fraai uitgegeven boekje over keizer Diocletianus (284-305). In tegenstelling tot de beide andere keizers zal deze naam bij een breder publiek niet of nauwelijks bekend zijn. Ten onrechte, want Diocletianus was een alleszins opmerkelijke figuur. Na een...
13-05-2020
Historiën. Alles wat ik zag, hoorde en onderzocht
Zorgen dat het niet vergeten wordt [Signalering] De geschiedschrijver Herodotus van Halikarnassos wilde in zijn werk niet alleen de oorzaken en het verloop van de Perzische Oorlogen beschrijven, maar vooral ook “bereiken dat wat mensen hebben gedaan, in de loop van de tijd niet vergeten wordt en dat de grootse en bewonderenswaardige prestaties die door Grieken, maar ook door barbaren...
10-05-2020
De Grieken
Hoe een cultuur zich over de wereld verspreidde [Recensie] Gedurende de gehele periode die wij aanduiden als de Oudheid woonden Grieks sprekenden niet alleen in het land dat tegenwoordig de EU staat Griekenland is, maar bevolkten zij een veel bredere regio. Aan de westkust van wat nu Turkije is, lagen bloeiende poleis als Efeze en Pergamon.Na 800 v.Chr. stichtten de...
03-05-2020
Leven met de goden
Religie in de oudheid [Signalering] Inger Kuin probeert in haar korte boek een karakteristiek te geven van de antieke religie tussen 800 voor en 400 na Chr. Omdat dit een zeer lange periode is, die zowel het klassieke Griekenland als het Romeinse rijk omvat, heeft zij gekozen voor een thematische aanpak. Zo zijn er hoofdstukken over ritueel en festival, over...
08-04-2020
De dure eed van Hannibal
Leven en strijd van de grootste vijand van Rome [Signalering] John Prevas wilde “een leesbare en onderhoudende biografie” van de Carthaagse krijgsheer schrijven die na zijn spectaculaire tocht over de Alpen de Romeinse legioenen een aantal zware nederlagen toebracht, maar er uiteindelijk niet in slaagde Rome op de knieën te dwingen. Dat is hem zeker gelukt. Een centrale plaats in...
05-04-2020
De God van Galilea
Hoe een verboden religie de wereld veroverde [Signalering] Sinds de jaren 1980 heeft het historisch onderzoek laten zien dat de traditionele culten in de Romeinse keizertijd in ieder geval tot in de derde eeuw bloeiden. Dit inzicht heeft gevolgen gehad voor de interpretatie van de opkomst van het christendom. Want als de traditionele religie nog zoveel te bieden had, kan...
05-04-2020
Het visioen van Constantijn
Een gebeurtenis die de wereld veranderde [Signalering] Constantijn de Grote is één van de bekendste antieke erflaters van het christendom. Volgens het gangbare beeld had hij voorafgaand aan de slag bij de Milvische Brug bij Rome in 312 een visioen, waarna hij zich bekeerde tot het christendom en met goddelijke hulp de strijd om de heerschappij over het Romeinse rijk...
22-01-2020
Nevelkinderen
Hoe Anna en haar broers en zusjes Himmlers wraak overleefden [Signalering] Op 20 juli 1944 pleegde Claus Schenk graaf von Stauffenberg zijn mislukte bomaanslag op Hitler. Omdat Hitler overleefde, mislukte de staatsgreep die na de aanslag had moeten plaatsvinden. Er volgde een massale arrestatiegolf en voor het einde van het jaar waren vrijwel alle prominente samenzweerders ter dood gebracht.Eén van...
22-01-2020
Vredestichters
De verdragen van Versailles en Parijs 1919 [Signalering] Honderd jaar geleden werden in Parijs de verdragen uit onderhandeld die na de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog een tijdperk van vrede in Europa en daarbuiten moesten vestigen. De leiders van de vier grote winnaars van de oorlog hadden de eerste zes maanden van 1919 nodig om de voorwaarden van de vredesverdragen...
15-01-2020
De hoogste tijd
Een eeuw vrouwenkiesrecht [Signalering] In 1917 kreeg Nederland dankzij een grondwetwijziging algemeen mannenkiesrecht. Vrouwen daarentegen konden weliswaar gekozen worden, maar hadden zelf nog geen toegang tot het stemhokje. Pas in 1919 stemde het parlement in met een aanpassing van de kieswet die het actieve vrouwenkiesrecht mogelijk maakte. Dit is nu honderd jaar later natuurlijk een goede aanleiding voor een terugblik....
08-01-2020
De ongehoorde helft
De eerste vrouwen op het politieke pluche [Signalering] De invoering van het passief en actief vrouwenkiesrecht in respectievelijk 1917 en 1919 vormde slechts het begin van de daadwerkelijke politieke participatie van de Nederlandse vrouw. Weliswaar gingen vrouwen nu massaal stemmen (Nederland kende tot 1970 een opkomstplicht), maar zij bekleedden lange tijd slechts bij uitzondering politieke functies. Van der Steen bespreekt...
06-01-2020
Darwins Engelen
Vrouwelijke geleerden in de tijd van Charles Darwin [Signalering] Wie kijkt naar de grote namen in de geschiedenis van de natuurwetenschappen in de 19de eeuw krijgt op het eerste gezicht de indruk dat deze een pure mannenaangelegenheid is geweest. Dat is ook niet verwonderlijk, omdat de formele posities aan universiteiten en onderzoeksinstituten waren voorbehouden aan mannen. Desondanks hebben ook in...
25-12-2019
De rechtvaardigen
Hoe een Nederlandse consul duizenden Joden redde [Signalering] In mei 1940 was Jan Zwartendijk directeur van een verkoopkantoor van Philipsradio’s in de Litouwse stad Kaunas, die op grond van het Molotow-Von Ribbentroppact door de Sovjet-Unie was bezet. Na de Duitse inval in Nederland benoemde de Nederlandse gezant in Riga hem tot waarnemend consul, omdat de Duitser die deze positie voorheen...
11-09-2019
In een Romeins klaslokaal.
Een schoolboek uit de eerste eeuw [Signalering] Het Romeinse rijk was een multicultureel rijk, waarbinnen vele talen werden gesproken. In het oostelijk deel was de voertaal Grieks, een taal die in de regel ook door de Romeinse elite beheerst werd. Latijn was de voornaamste taal in het westen en de taal van het rijksbestuur en het leger. Wie een functie wilde...
13-02-2019
De verslagenen
Waarom de Eerste Wereldoorlog nooit is opgehouden 1917-1923 [Signalering] De Eerste Wereldoorlog leidde tot de ondergang van de grote Centraal- en Oost-Europese rijken: het Duitse keizerrijk, de Habsburgse Dubbelmonarchie, het Osmaanse rijk en het Russische tsarenrijk. In de randgebieden van de verdwenen imperia probeerden nieuwe en oude nationale staten met geweld een plaats te veroveren. Daarbij werd niet meer alleen gestreefd...
14-11-2018
Onze vroegste voorouders
De geschiedenis van Nederland in de steentijd [Signalering] De archeologie heeft in de afgelopen decennia een snelle ontwikkeling doorgemaakt. Louwe Kooijmans heeft op basis van de nieuwste inzichten geprobeerd een synthese te schrijven van de Nederlandse prehistorie tot aan de vestiging van de hunebedbouwers in het gebied van het huidige Nederland. Het resultaat is buitengewoon geslaagd. Aan de hand van...
11-07-2018
Keizers van het Colosseum
Overzicht Romeinse geschiedenis in de eerste eeuw [Signalering] Uit de burgeroorlogen die volgden op de dood van Nero kwam in 69 uiteindelijk Flavius Vespasianus als winnaar tevoorschijn. Na zijn dood, tien jaar later, werd hij opgevolgd door zijn oudste zoon Titus en vervolgens, toen deze al na twee jaar in 81 overleed, zijn tweede zoon Domitianus. Deze laatste werd in...
09-05-2018
Sterven in stijl
Leven met de dood in de klassieke oudheid [Signalering]De dood was alomtegenwoordig in de antieke wereld. Met name door zuigelingen- en kindersterfte en de veelvuldige dood van vrouwen in het kraambed lag de gemiddelde levensverwachting naar moderne maatstaven erg laag, waarschijnlijk op 30 tot 35 jaar. De meeste mensen zullen dus veel eerder en veel vaker met de dood in...
21-03-2018
Lenin. Leven en legende
Feitenvrije politiek van Lenin [Signalering] Een zeer uitvoerige, strikt chronologisch opgezette biografie, die door de levendige stijl blijft boeien en nergens saai wordt. Het is het verhaal van de man die de machtsgreep van de bolsjewieken organiseerde en zodoende aan de basis stond van de totalitaire dictatuur in de Sovjet-Unie. Lenin was een dogmaticus die in de praktische politiek buitengewoon...
01-11-2017
De Burgeroorlogen 133-35 v.Chr.
Machtstrijd in Rome [Signalering] In het midden van de 2de eeuw schreef de Griekstalige Alexandrijn Appianus zijn geschiedenis van het Romeinse rijk. Tot de delen die hiervan overgeleverd zijn, behoort zijn geschiedenis van de burgeroorlogen die Rome en het rijk vanaf de moord op Tiberius Gracchus in 133 v.Chr. teisterden. Appianus beëindigde deze geschiedenis met de dood van Sextus Pompe ius in het...
25-10-2017
Romeinse legioenen Bert Overbeek
Standaardwerk over ’s werelds beste oorlogsmachine [Signalering] Adrian Goldsworthy is een van de beste kenners van de geschiedenis van het Romeinse leger. In dit boek, dat oorspronkelijk in 2003 is verschenen, geeft hij een overzicht van die geschiedenis. Hij schetst de ontwikkeling van het Romeinse leger vanaf de 3de eeuw v.Chr. tot in de late Oudheid. Daarbij beschrijft hij niet alleen de...
18-10-2017
De macht van de traditie
Het keizerschap van Augustus en Constantijn [Signalering] De keizers Augustus en Constantijn waren vernieuwers die het Romeinse rijk fundamenteel van richting deden veranderen. De eerste vestigde na een periode van bloedige burgeroorlogen de monarchale regeringsvorm die in de daaropvolgende eeuwen in grote lijnen ongewijzigd bleef. De tweede legde door zijn actieve steun voor het christendom in de vorm van schenkingen en privileges de basis voor de kerstening van het rijk. Burgersdijk zet in zijn interessante...
11-10-2017
In een Romeins klaslokaal
Een schoolboek uit de eerste eeuw [Signalering] Het Romeinse rijk was een multicultureel rijk, waarbinnen vele talen werden gesproken. In het oostelijk deel was de voertaal Grieks, een taal die in de regel ook door de Romeinse elite beheerst werd. Latijn was de voornaamste taal in het westen en de taal van het rijksbestuur en het leger. Wie een functie wilde bekleden in het rijksbestuur moest dus Latijn leren. De gebruikte lesboeken, de Colloquia,...
04-10-2017
De Gouden Eeuw van Rome
Van de volmaakte Traianus tot Commodus de gladiator [Signalering] Na de moord op keizer Domitianus in 96 werd de bejaarde Nerva door de senaat tot keizer uitgeroepen. Onder druk van het leger benoemde de kinderloze Nerva provinciegouverneur Trajanus tot (mede)keizer. Bij gebrek aan eigen zoons werden ook diens opvolgers Hadrianus, Antoninus Pius, Lucius Verus en Marcus Aurelius door adoptie tot het...
07-06-2017
Het Verre Oosten
Oog in oog met het China van Mao [Signalering] In 1964 verbleef de sinoloog Erik Zürcher drie maanden in China. Zijn ervaringen hield hij vast in een dagboek en in brieven aan zijn echtgenote in Nederland, die de basis vormen van dit boekje dat is samengesteld door zijn zoon, Turkije-kenner Erik-Jan Zürcher. Omdat hij de taal machtig was, kon Zürcher...
17-05-2017
De oorlog van anderen
Nederlanders en oorlogsgeweld, 1914-1918 [Signalering] Volgens een nog altijd gangbare interpretatie heeft de Eerste Wereldoorlog nauwelijks sporen achtergelaten in het neutrale Nederland, met als gevolg dat het land gedurende het Interbellum mentaal en cultureel geïsoleerd was. Niet de ‘Grote Oorlog’, maar de Tweede Wereldoorlog werd het ijkpunt in de latere Nederlandse geschiedschrijving over de 20ste eeuw. Uit recent onderzoek is...
17-05-2017
1956
De wereld in opstand [Signalering] 1956 was een jaar vol dramatische gebeurtenissen.De busstaking door de burgerrechtenbeweging in Montgomery (Alabama), de Hongaarse opstand (na de geheime destalinisatie rede van Chroesjtsjov in februari) en de Suezcrisis vormden daarin de hoogtepunten. Hall geeft een boeiend en vlot leesbaar overzicht, maar of zijn in de titel geformuleerde these dat de ‘wereld in opstand’ was...
03-05-2017
Augustus
Van revolutionair tot keizer van Rome [Signalering] Goldsworthy wil Augustus’ levensverhaal schrijven “alsof het de biografie van een moderne staatsman betrof.” Daartoe ontbreken echter de noodzakelijke primaire bronnen. In deze chronologisch geordende levensbeschrijving laat hij zien wat we weten en vooral niét weten over de eerste keizer van Rome en zet een aantal duidelijke accenten. Zo relativeert hij de gangbare...
30-04-2017
Judas
De verontrustende geschiedenis van de afvallige discipel [Signalering] Tweeëntwintig keer wordt hij in de evangeliën genoemd: Judas Iskariot, de man die voor dertig zilverlingen Jezus met een kus verraadde. Over deze ‘dertiende apostel’ is verder niets bekend, maar dat heeft vele latere auteurs er niet van weerhouden zijn biografie steeds weer opnieuw uit te breiden en te duiden. Het is...
18-04-2017
Een telkens nieuwe oudheid
Hoe Tiberius in New Jersey belandde [Signalering] Waarom zou de moderne mens zich interesseren voor de klassieke oudheid? Het antwoord op die vraag wordt vaak gezocht in de continuïteit van de antieke traditie. Maar nog belangrijker is dit: de kunst en literatuur van de oudheid hebben in latere periodes steeds weer als inspiratiebron gediend. Daarbij gaat het niet om een...
19-03-2017
Hemelbestormers
Atheïsme in de oudheid [Signalering] Volgens een gangbare overtuiging is atheïsme een moderne westerse uitvinding en waren oudere culturen altijd ingebed in de heersende religie. Whitmarsh probeert in Hemelbestormers. Atheïsme in de klassieke oudheid aan te tonen dat atheïsme in de antieke wereld een bekend en verbreid fenomeen was. Hij gaat daarbij nogal flexibel met het begrip om. Kritiek op...
08-02-2017
SPQR
Hoe krijgen we Rome in beeld? Wie geschiedenis van Rome en zijn imperium wil schrijven, staat voor een enorme uitdaging. Enerzijds is er het omvangrijke bronnenmateriaal, dat in zijn geheel nauwelijks door één onderzoeker is te overzien. Anderzijds ontbreekt heel veel informatie maar zijn er wel veel spannende roddels en geruchten. Mag een serieuze schrijver daar gebruik van maken? [Recensie]...
01-02-2017
Haagse en Leidse buitenplaatsen
Over landelijke genoegens van adel en burgerij [Recensie] Nederland heeft nog 552 erkende buitenplaatsen. Daarvan staan er 56 in Zuid-Holland, de meeste op de oude duinenrij tussen Haarlem en Monster en rond Leiden en Den Haag. Dat verklaart de titel van dit boek over verleden en heden van deze buitenplaatsen dat de lezer tevens informeert over de (on)mogelijkheden van een...
25-01-2017
The Byzantine Republic
De macht van de Byzantijnse keizer Op de beroemde mozaïeken in de basiliek van San Vitale in Ravenna uit de jaren 540 staan ze pontificaal: de byzantijnse keizer Justinianus I en zijn vrouw Theodora, omringd door hovelingen, geestelijken en soldaten. De gouden aureolen om het hoofd van de keizer en keizerin maken duidelijk: dit zijn de oppermachtige vertegenwoordigers van God...