(1955) opgeleid als schilder en graficus aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, werkt als cultuurjournalist met als specialisme (toegepaste) kunst, design en wereldcultuur. Hij was hoofdredacteur van het designblad ITEMS en van het vakblad Museumvisie. Daarnaast publiceerde hij in Het Financieele Dagblad en Museumtijdschrift. Hij bedacht het Dutch Design Jaarboek. Als co-auteur publiceerde hij monografieën over de kunstenaars Maria van Kesteren en Aat Veldhoen, grafisch ontwerper Bas Oudt, designer Aldo Bakker. Op zijn Facebook cultuurblog Alleroogen publiceert hij recensies over tentoonstellingen en boeken. www.chrisreinewald.nl
157 Recensies
29-07-2021
Ongemakkelijk erfgoed - Koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen
Teruggave dringend gewenst [Recensie] Eind 2020 nam de Franse Congolees Mwazulu Diyabanza in het Afrika Museum, Berg en Dal, een Afrikaans beeldje weg: “Iets wat in Congo is gestolen mag ik als Congolees terughebben.” De activist werd veroordeeld maar maakte zijn punt. Toch behield het museum het beeldje zoals vergelijkbare andere, spectaculairdere kunstschatten elders. Eeuwenlang namen kolonialisatoren, soldaten, evangelisten en...
22-07-2021
Koen Vermeule: Fensterbilder
De meester van tegenlicht en zijdelingsheid [Recensie] Waar menigeen tegen de zon zijn ogen dichtknijpt observeert schilder – en top-judoka!- Koen Vermeule (1965) juist naar hoe de lage zon harde silhouetten maakt en kleuren smoort. In zijn tweede monografie Fensterbilder laat de IJburgse kunstenaar ook zijn voorstudies in gouache en foto’s zien die hij de laatste 9 jaar uitwerkte tot...
24-06-2021
Bonies, Concrete Art 1965 - 2021
Abstract=concreet [Recensie] Met reproducties van zijn abstract-concrete schilderijen heeft de kunstenaar Bob Bonies weinig op. Zijn recente catalogus is dan ook louter geïllustreerd met nauwgezette grafische afbeeldingen van zijn werk: 220 schilderijen uit 60 jaar. Treinreizigers kennen misschien het werk van Bonies (Bob Nieuwenhuis, 1937) uit de halletjes van de NS sprinter: een over de wand verspringende patroon met rode...
17-06-2021
Godinnen van de Art Nouveau
Geboren uit zonnegloren – en gepatenteerde belichting [Recensie] Het Amsterdamse Museum Allard Pierson selecteerde – met droomvrouwen gedecoreerde – voor de expositie Godinnen van de Art Nouveau sieraden, kleisculpturen, affiches, schemerlampjes en typografie van de art nouveau alias jugendstil (1880-1905). De eerder verschenen publicatie met essays daarbij kan men los van de daadwerkelijke expositie lezen. “Doe altijd eerst een stap...
15-06-2021
Die neue Seidestrasse, Chinas Weg zur Weltmacht
Blij met/bang voor de nieuwe, zijdeloze Zijderoute [Recensie] China is bezig met een grote economische expansie in de rest van de wereld. Sinds 2012 volgt een nieuwe Zijderoute grotendeels de eerste, legendarische route(s). Door de interviews met gewone mensen langs de huidige zijdeloze zijderoute leest dit mooi gemaakt Zwitsers, Duitstalige fotoboek als een tv-documentaire. Net voor corona reisde Patrick Rohr...
06-05-2021
Architectuur en Herinnering/Architecture and Remembrance
Pijnlijke plaatsen, schuldig landschap [Recensie] In zijn sobere fotoboek bespreekt architect Jacques Prins ‘herinneringsplekken’: vroegere concentratiekampen uit Nazi-Duitsland en recentere uit de Balkan-oorlog, eind 20ste eeuw. De centra worden bijna elke twintig jaar aangepast aan andere historische inzichten. Iedere dag verschijnt Adolf Hitler meermaals kort op een (commercieel) tv-net. Als personificatie van het gruwelijkste verleden, leeft hij – saillant genoeg...
30-04-2021
Chinatown
Sterk zijn waar je gebroken bent [Recensie] Elf jaar na haar bekroonde debuut Nu de slapende honde (2010) en twee erop volgende bundels publiceerde de Zuid-Afrikaanse dichteres Ronelda S. Kamfer (1981) de Afrikaanstalige bundel Chinatown (= een winkelcentrum). De toon is hard, onverschrokken maar ook saillant-grappig – al valt er uiteraard weinig te lachen over armoede, medicijnenverslaving en incest. Kamfer...
01-04-2021
The Beauty of Everything Things
Een ding bezielt en bezield [Recensie] Aanbevelingen van Edmund de Waal, Brits minimaal-keramist en zijn landgenoot Jasper Morrison, ontwerper van de basale, uitgepuurde vorm, suggereren waarom zij de Japanse filosoof en volkskunstvoorvechter Soetsu Yanagi (1889-1961) waarderen. Soetsu bepleit volgens Morrison en De Waal een door Zen beïnvloede hart-hand verbinding bij het vormgeven van gebruiksvoorwerpen. Iets-willen-gaan-maken blijft altijd spannender dan iets...
19-02-2021
Cherokee
Het concept detective [Recensie] De Franse schrijver Jean Echenoz (1947) brak in 1983 door met zijn tweede roman Cherokee waarvoor hij ook de Prix Médicis ontving. Ofschoon bejubeld door de Franse literatuurkritiek is Echenoz’ oeuvre nogal hapsnap in het Nederlands vertaald. Zelfs de bekroonde Cherokee is alleen in het Frans (en Engels) te lezen. Misschien maakt Echenoz’ onplaatsbare, eigenlijk conceptuele...
12-02-2021
Reis door mijn kamer
Het beest van de andere ik [Recensie] Vijfentwintig jaar sluimerde de 18de eeuwse novelle Voyage autour de ma chambre, vertaald en wel, in het fonds van uitgeverij Voetnoot tot corona het wakker kuste – hoe bizar dat ook moge klinken. Met het verplichte thuiszitten opent het lezen van Reis door mijn kamer (1794) van Xavier de Maistre (1794-1852) onverwachte perspectieven....
04-02-2021
Land Art Live
Openbare Flevolandse kunst [Recensie] Musea dicht en zin in een frisse neus? In Flevoland bevinden zich sinds vijftig jaar (!) een tiental landkunstwerken: op het nieuwe land aan en zelfs in het water. Bovendien komen er regelmatig van zulke nieuwe ingrepen van kunst in de natuur bij. Met de auto zijn alle locaties, elk zo’n kwartier rijden van elkaar, in...
28-01-2021
Een monument voor de BKR
Hoe de BKR kwam en verdween [Recensie] Tegenwoordig staat BKR voor het Bureau Krediet Registratie. Tot 1987 betekende dezelfde afkorting echter Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR). Bij het begin in 1949 heette de sociale regeling ‘contraprestatie’: kunstenaars die niet van hun werk konden leven ontvingen een uitkering in ruil voor hun werk – als tegenprestatie.Fransje Kuyvenhoven schreef de geschiedenis van de...
17-12-2020
Geography of Home
Hoe de Amerikaanse voordeur gesloten bleef [Recensie] Met het weer verplicht thuis zitten beleven we ons huis anders. Maak van deze nood en deugd. Zonder ver te reizen kun je ook je huis per kamer onderzoeken. In de literatuur gebruikten Xavier de Maistre, Maarten Biesheuvel en Georges Pérec een enkele kamer of een appartementencomplex als raamvertelling.Rond 2000 bezocht de Amerikaanse...
26-11-2020
In[te]gratie
Poëtische boekkunst [Signalering] Niet altijd neemt het boek zijn verwachte verschijningsvorm – twee kartonnen met een papierblok – aan. Het zijn meestal grafisch ontwerpers die laten zien dat het ook anders kan, zonder daarbij de tekst te verstoren. Sterker nog: de vorm versterkt de poëtische inhoud zoals bij ‘In[te]gratie,’ een verzameling ‘tanka’-teksten van Joop de Kler, verpakt in de vormgeving...
19-11-2020
Günter Tuzina: Welt
Ordeningsprincipes met rood [Recensie] “Ik schilder geen ramen,” stelt Günter Tuzina (1951) halverwege het eerste essay in de uitgebreide catalogus, verschenen bij zijn expositie in Slewe Gallery. Nee, natuurlijk. Ramen in de zin van vensters zijn Tuzina’s kleine tot middelgrote schilderijen dan ook zeker níet. Een visueel uitdagend overzichtsboek laat zijn abstract-geometrische werk vanaf 2002 zien. Als fundamenteel-minimalist schilder mijdt...
05-11-2020
Philip Akkerman: Kunstenaarsdagboek (1981-2019)
Telkens hetzelfde zelfportret – maar dan anders [Recensie] In navolging van de Britse filmacteur Dirk Bogarde hield de verstokte zelfportrettist Philip Akkerman (1957) sinds zijn 24e een eigenwijzig dagboek bij. Het nu voor vreemde ogen toegankelijke en uitgegeven dagboek geeft een goed inkijkje in het hoofd van de Haagse kunstenaar, die sinds 1981 ruim 4000 zelfportretten maakte. Beeldend kunstenaars die...
05-11-2020
Unesco's levend erfgoed
Niet-aanstootgevend cultureel erfgoed [Recensie] De meeste cultuur ligt op straat of in een ambachtswerkplaats en veel minder binnen museummuren. Cultureel erfgoed is de antropologische verzamelterm hiervoor. Men onderscheidt materieel of immaterieel: ding of doen. Voorop het rijk geïllustreerde koffietafelboek Unesco’s levend erfgoed prijkt iets immaterieëls: de menselijke toren die bewoners van het Spaanse Tarragona vormen – uiteraard in coronaloze tijden....
02-10-2020
De vlucht
Geweld kent weinig woorden [Recensie] Met De Vlucht (2013) maakte de Spaanse Jesús Carrasco een stormachtig debuut. Ook zonder alom klinkende loftuitingen kruipt het rechtlijnige, mysterieuze verhaal, destijds een bestseller, nu onder de huid. De origineel Spaanse titel Intemperie betekent guurheid of rauwheid, wat de sfeer van het boek perfect verwoordt. Alleen klinkt dit minder spannend dan ‘de vlucht’ waar...
04-09-2020
Kosaburo, 1945
Kamikaze romance [Recensie] In augustus 1945, nu 75 jaar geleden, eindigde ook in Azië de Tweede Wereldoorlog. Nicole Roland schreef – al in 2011 – een nu weer actueel, Franstalig fictieverslag over een vrouwelijke (!) kamikaze-piloot in de laatste dagen van de luchtoorlog boven Japan. Kamikaze (神風,; “goddelijke wind”), is de geuzennaam voor de Tokubetsu Kōgekitai (特別攻撃隊, de “speciale aanvals eenheid” van...
27-08-2020
Damast, 150 jaar tafellinnen in Nederland
Discreet damast [Recensie] Tafellinnen van damast vinden we meestal opgeborgen in (over)grootmoeders buffetkast. Misschien eten we met Kerst wel ‘ns van het ‘ouderwetsche’ luxe linnen met servetten en vingerdoekjes. De discrete schoonheid van glanzend damast zit ‘m in de geweven (vaak bloem en dier)motieven. Die zie je door de schuine lichtval dankzij het contrast tussen ketting- en inslagdraden. Caroline Boot, bescheiden kracht...
03-07-2020
Wie was ik
Poëzie in gebruikstaal [Recensie] In zijn nieuwste gedichtenbundel Wie was ik laat Alfred Schaffer zijn overleden moeder praten. Conventionele dichtvormen gebruikt hij niet. Dat maakt het lezen gelaagder, lastig maar ook spannend en grappig. Ieder brokje taal of toegepaste vorm daarvan zet hij in. Ook het cliché en de flauwe woordspeling. “Een open deur, daarom tocht het hier zo.” Met...
29-05-2020
Kindertijd
Jeugdherinneringen van Nathalie Sarraute [Signalering] Begin jaren zestig verklaarden Franse literatoren dat de roman dood was. Die nieuwe generatie auteurs ging “voorbij de romanvorm” verder schrijven aan wat de “nouveau roman” heette. Nathalie Sarraute, protégé van Jean-Paul Sartre, hoorde ook tot die groep maar deelde hun intellectualisme niet. Sarraute, Nobelprijswaardig, is een virtuoze chroniqueur van gespreksflarden waaruit zich op de...
22-05-2020
Brief aan mijn vader
Kafka als oudere, wijze broer [Column] Franz Kafka’s parabels en klassiekers Het Slot, Het Proces en Amerika legden een fundament in de wereldliteratuur. Maar dan zijn brieven… Bij een schril sprekend vrouwspersoon denk je aan Josefine, de zangeres van het muizenorkest en ook dat verhaal om onverwacht ’s avonds uit te gaan komt me vaak voor ogen. Moet je ergens...
21-05-2020
De ogen van Rembrandt
De overkill van een dikke pil De heruitgegeven biografie De ogen van Rembrandt (1999/2019) bezwijkt onder het gewicht van de eruditie van de rasverteller en kunsthistoricus èn historicus Simon Schama. [Recensie] Zelfs als groot Schama en Rembrandt-bewonderaar moest ik de dikke pil geregeld wegens tijdelijke “overkill” terzijde leggen. In mei, halverwege het onderzoeks-en restauratieproces van De Nachtwacht, Rembrandts beroemdste –...
15-05-2020
De zee van mijn verloren verhalen
Hilarisch verhaal, maar niets aan verzonnen Het journalistieke proza van Gabriel Garcia Márquez [Bespreking] Nobelprijswinnaar Gabriel García Márquez vermengde waarheid en verdichting in zijn, in dubbele betekenis, fantastische oeuvre. Dat maakt des te nieuwsgieriger naar waar hij de grens tussen waargebeurd en fictie trok. Hoe observeerde, registreerde hij en wanneer interpreteerde en fabuleerde hij? Voor ons Nederlanders is er dat...
15-05-2020
Bouvard et Pécuchet
Domheid kent geen tijd [Recensie] Door opleidingen ‘creative writing’ verschijnen er nu technisch perfecte maar ook bloedeloze boeken. Spannender zijn boeken waar een draadje aan los is. Natuurlijk is Gustave Flaubert een fabuleus auteur, maar aan zijn laatste (conceptuele) roman Bouvard et Pécuchet (1872-74) vertilde hij zich nogal. Het boek gaat over twee mannen die zich dankzij een erfenis aan...
08-05-2020
De mysterieuze vlam van koningin Loana
Oude liedjes als tijdreis [Column] Een bijzonder buitenbeentje in het oeuvre van Umberto Eco met uitputtend gedocumenteerde historische fictie is zijn hedendaagse roman De Mysterieuze Vlam van Koningin Loana (2004). Na een beroerte verliest een 60-jarige man zijn geheugen. In de hoop deze terug te vinden gaat hij naar het familiehuis van zijn jeugd. Hij wil daar zijn kindertijd oproepen...
01-05-2020
A Dictionary of Maqiao
Verhalen uit Communistisch China Het fascinerende Woordenboek van Maqiao van de Chinese schrijver Han Shaogong (1953), direct uit het Chinees vertaald door Mark Leenhouts is nogal onplaatsbaar. Niet alleen is het geen echt woordenboek – meer een bundel anekdotes – ook het Zuid-Chinese dorpje Maqiao bestaat niet echt. Shaogong, essayist, vertaler bestaat overigens wel. Met Nobelprijswinnaar Mo Yan en Yu...
24-04-2020
Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy
De stand van de verloskunde in de 18de eeuw [Signalering] Veel noemenswaardige andere boeken dan Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy schreef Sterne niet. De aanleiding voor mij om de roman uit 1759 te lezen was de volkomen chaotische maar erg geestige BBC-speelfim A Cock And Bull Story (2005), in de traditie van Monty Pyhon en...
27-03-2020
De dood van Jezus
Het jongetje en een groot Niets Beangstigend knap hoe J.M. Coetzee in De dood van Jezus om een groot Niets heenschrijft. [Recensie] In het laatste deel van de – naar blijkt – Jezus-trilogie gaat het noch over de naamgever noch de Heilige Familie. De Heilige Schrift is ook afwezig of het zou de Don Quichotte moeten zijn die deze rol...
19-03-2020
Allemaal Wonderen
Wonderen van alle gezindten [Recensie] Welk geloof je wel of niet aanhangt, iedereen beleeft wel ‘ns een onverklaarbare gebeurtenis waardoor je heilig gelooft dat wonderen bestaan. Met een rekkelijke multimediaexpositie bewijst Museum Catharijne Convent eer aan zulke godsdienstige mirakels, uitgebeeld in de kunst. De bijbehorende catalogus neigt naar gezonde scepsis – Nederlanders eigen. Zijdelings vermeld – in boek en op...
05-02-2020
We mogen niet klagen, kaarten uit het bejaardentehuis
Groeten uit Huize Schaamrood te Scheemda [Recensie’Volgens de beproefde ‘boring postcard’ methode van fotograaf Martin Parr verzamelden Sonja van Hamel en Robert Muda ansichten van Nederlandse bejaardenhuizen: een uitstervend fenomeen. Het zonnige plaatjesboek laat je glimlachen om het ongebreideld optimisme als de onderliggende boodschap niet zo verdrietig maakte. Hendrik Groen, fictief bejaarde, schrijft in zijn voorwoord dat hij nog zelden...
18-01-2020
Astromuis in de wereld van mosrednA
Muis in de ruimte [Recensie] Op een herfstige middag ging de bel. We deden open. Voor ons stond een aardige meneer met een tas. Hij zei: “Ik ben Marvin Bunsee. En ik heb een boek gemaakt. Voor kinderen. Bent u misschien geïnteresseerd er eentje van mij te kopen?” Dat waren we. Ook omdat we zelf boeken maken, maar niet durven...
16-01-2020
Francis Alÿs: Children’s Games
Kinderlandse spelen zijn van alle tijden [Recensie] Aan één basisregel valt nimmer te ontkomen. Als dit het spel is dan moet het alleen zó gespeeld worden. Filmmuseum EYE Amsterdam exposeert in de tentoonstellingszalen filmpjes van klassieke kinderspelen die over de hele wereld gespeeld worden. Ze zijn met evenveel fascinatie als distantie geregistreerd door de Belgisch-Mexicaanse architect/conceptkunstenaar Francis Alÿs (1959). Van...
09-01-2020
Lichtjaren
Weer een klaarheldere geschiedenis van de fotografie [Recensie] Nederlandse fotografieliefhebbers worden verwend. Na twee prachtboeken bij tentoonstellingen in het Rijksmuseum en Stadsarchief Amsterdam verscheen recent een handzame hardcover, prettig leesbaar in het Nederlands geschreven door Hans Rooseboom. Interessant voor de meer dan gemiddeld geïnteresseerde cultuurliefhebber of fotomaker – en dat is tegenwoordig vrijwel iedereen. Rooseboom, conservator fotografie bij het...
26-12-2019
Aatje Veldhoen – Levenskunst
Uitgezochte levenskunst van Aat Veldhoen in Museum Kranenburgh, Bergen [Recensie] Het kleurrijke (levens)verhaal van de Amsterdamse multi-kunstenaar Aat Veldhoen (1934-2018) is vaak verteld, gemystificeerd misschien wel. Seks, huwelijken, scheidingen, verdriet. Even zoveel duidingen bestaan er van zijn brede oeuvre, van de democratisch geprijsde grafiek (rotaprints), polaroids tot kitscherige, lusteloos gepenseelde schilderijen in lichtgevende kleuren. Veldhoens thema’s, liefde, erotiek, zwangerschap, geboorte,...
04-12-2019
Wij, Vikingen
De (voorlopige) waarheid omtrent de Vikingen [Recensie] Het Fries Museum betrekt met de expositie Wij Vikingen nu ook Friezen in de Viking-geschiedenis. Dat is een nieuw inzicht. Frisia, hun woongebied, werd tussen 800 en 1050 geterroriseerd door plunderende Vikingen uit Denemarken. Ook het gegeven om – boreaal – vanuit een Noordzeecultuur te denken is recent. De onafhankelijk van de expositie...
07-11-2019
Mondo Mendini: De wereld van Alessandro Mendini
Principieel design-eclecticus [Recensie] Het 25-jarige Groninger Museum, noord-Nederlands kleurig monument van het Mediterrane postmodernisme, viert zijn jubileum met een overzicht van de Italiaanse designer Alessandro Mendini (1931-2019) één van zijn scheppers. De expositie, een vrolijke designsnoepwinkel, negeert alle chronologie, hiërarchie of de scheiding tussen kunst en kitsch. In de mooie catalogus zijn als bonus ook Mendini’s heerlijke tekeningen opgenomen. Minder...
24-10-2019
Modern Perspectives Foto en Film Amsterdam, 1920-40
Nieuw, zakelijk & dwars [Recensie] Bij de expositie Modern Perspectives, over fotografie en film in de jaren twintig en dertig, verscheen een apart hiervan genietbaar fotoboek. Evenals de tentoonstelling in het Amsterdams Stadsarchief, met foto’s en filmstills van 35 internationaal bekende fotografen, is het boek tweeledig van aard: journalistiek en artistiek. Het bevat foto’s van het Amsterdam in de Crisisjaren....
20-09-2019
Waar de wereld begint
ZKV’s van een vroegrijpe literator [Recensie] Ongelooflijk hoe de Amerikaanse southern writer Truman Capote (1924-1984) koning van de non-fictie nog voor zijn 20e verbluffende miniatuurtjes schreef. Zet alle bevooroordeeldheid opzij en zwelg in de prachtige, in 2013 teruggevonden high-school verhalen van Capote. Truman Capote, klein, kwaakstem, gay, verwierf zijn status met In Cold Blood (1966), een literair verteld journalistiek verslag...
12-09-2019
Barbara Nanning, eeuwige beweging
Verbluffend vernuft [Recensie] In 2006, halverwege haar carrière, verruilde Barbara Nanning (1957) keramiek definitief voor glas. Niet zonder gevolgen. Op een kleine overzichtsexpositie in het Gemeentemuseum Den Haag zie je hoe deze ‘materiaalwissel’ haar aanspoorde om nieuwe technieken te ontwikkelen. En dat leidde tot dynamisch vervormde glasobjecten met een nogal on-Nederlandse decoratie. In het bijbehorende boek, expliciet géén catalogus, zet...
07-09-2019
This is…
Geloof in een betere wereld [Recensie] Ergens rond 1965 wil een jongetje van 10 vreemde landen, volken, culturen en talen kennen. In de bibliotheek leent hij prachtig getekende prentenboeken van München, Londen, Parijs Er staan korte onderschriften bij in een taal die hij niet spreekt of leest, alleen wel eens op de tv hoort spreken. En als papa, die wél Engels kent,...
30-08-2019
Mijn leven als keizer
Koorddanser boven poelen vol bloed [Recensie] De roman Raise the Red Lantern van de hedendaagse Chinese schrijver Su Tong werd in 1991 door landgenoot Zhang Yimou verfilmd tot een succesvol, gelijknamig historisch epos. Momenteel draait Zhangs historische film Shadow (2018) in de bioscopen. Verwonderlijk dat zoiets nog niet gebeurde met Su’s filmisch geschreven Mijn leven als keizer. CCTV, de Chinese...
10-08-2019
Journalistiek proza 3: De kampioen van Colombia
Bij de nieuwe tourwinnaar [Blog] Eindelijk: de eerste Colombiaanse Tour winnaar: Egan Bernal. ‘Que si, que no’. Het heeft even geduurd. In 1953 maakte Ramón Hoyos, de eerste wielerkampioen van Colombia, een verkenningstrip naar Frankrijk. Geciteerd door Gabriel Garcia Marquez schrijft hij: “In Frankrijk konden we niet winnen. Vanaf het eerste ogenblik besefte ik dat we niet voorbereid waren om...
06-07-2019
Dasja oftewel het leven van een pup
Dasja, een Tsjechisch kuitenbijtertje [Recensie] Te lang moest het Nederlands taalgebied het stellen zonder het kinderboek over een jong hondje, Dasja, dat iedere Tsjech, van jong tot oud nog steeds kent en koestert. Dankzij uitgeverij Voetnoot verscheen er weer een nieuwe, frisse vertaling. Geschikt om voor te lezen aan 8 tot 10 jarigen. Of om dat als 12 jarige zelf...
27-06-2019
Better be watching the clouds
Walid Raad: het lot van de begrepen kunstenaar [Recensie] Op zijn tentoonstelling en bijbehorende publicatie speelt de Libanees-Amerikaanse conceptkunstenaar Walid Raad (1967) met de gecompliceerde opvattingen over het conflictueuze Midden-Oosten. De middelen – film, fotografie, multimedia installaties, performances en essays – die hij hiervoor inzet dienen als rookgordijn; zo blijkt. Een boek kun je het amper noemen. Meer een sober...
27-06-2019
Welkom Today - Terug naar Zuid-Afrika
Welkom: tussen hoop en machteloosheid [Recensie] In het Stedelijk Museum Amsterdam loopt de fototentoonstelling Welkom Today. Het erbij gepubliceerde foto-en non fictie boek erbij is veel meer dan een catalogus. Het is een aangrijpend, meerstemmig verslag van de verbleekte en verharde regenboognatie Zuid-Afrika nu. Ad van Denderen (1943) maakte in 1991 een fotoboek over de laatste dagen van de Apartheid...
30-05-2019
Teun Hocks: Van Vroeg tot Laat / Early to Late
Man in netelige situaties [Recensie] Teun Hocks (1947) performer, schilder, fotograaf kreeg in het Stedelijk Museum Breda een middelgroot retrospectief mét catalogus. Wie moet eigenlijk níet glimlachen – of grimlachen – om Hocks’ subtiele, ietwat wrange humor van het treurige mannetje op de kunstwerken. Een verlopen variétéartiest in sleetse smoking en overhemd met een jabot balanceert met grote letters: een...
30-05-2019
The Plant Collection
Houd de sanseveria en gatenplant hoog [Recensie] Kunstenaar Inge Meijer (1986) toont in een boek hoe er tussen 1945 tot 1983 een collectie kamerplanten in de zalen van het Stedelijk Museum rouleerde. Met de zakelijke zwart/wit archieffoto’s traceerde ze de figurantenrol van gatenplanten, ficussen en varens naast kunst van Rothko, Moore, Christo, Mondriaan, Toorop en anderen. Het sereen vormgegeven foto boek...
30-05-2019
Geert Lap: Specific Objects
De zoete pijn van opperste perfectie [Recensie] Keramist Geert Lap (1951-2017) behoort tot de belangrijkste Nederlandse naoorlogse kunstenaars. In zijn maximale beheersing van het minimalisme kon hij zich moeiteloos meten met Donald Judd, vonden smaakmakende verzamelaars als Benno Premsela en Garth Clark. De strengheid van Laps handgedraaide steengoed vormen contrasteert met de fijnzinnige kleuren ervan. Geert Lap leed onder de zoete...
09-05-2019
zonder titel/untitled 2015-2019 joris geurts
Verzamelde kleurzwemen in omgekeerd oblong Met haar eigenzinnige catalogus voor de abstracte schilder Joris Geurts (1958) formuleert grafisch ontwerpster Irma Boom weer een aangepaste gebruiksaanwijzing voor het boek. Althans, voor dít boek dat een andere ontwerper een oblong (langwerpige) formaat zou hebben gegeven. [Recensie] Wie horizontale kleurbanen schildert, schildert al gauw landschappen. Zo zijn we immers gewend een panoramische compositie uit...
02-05-2019
Hermanus Willem Koekkoek
De oorlog als schilderkunstig model Hoe goed gemaakt ook, bepaalde schilderkunst kan uit de mode raken, door gebrek aan belangstelling. Dat maakt zo’n oeuvre er (kunst)historisch niet minder interessant om. [Recensie] Met zijn rijk gedocumenteerde maar nergens saaie biografie haalt kunsthistoricus Jos Hilkhuijsen de ‘militaire’ schilder Hermanus Willem Koekkoek (1867-1929), ‘HWK’ uit de vergetelheid. Een bijbehorende expositie* in het ‘familiemuseum’ in...
18-04-2019
Het meisje met de Leica
De vrouw die óók Robert Capa heette [Recensie] Met bar weinig biografische gegevens schetst de Italiaans-Duitse Helena Janeczek (1964) het korte leven van de amper bekende fotografe Gerda Taro, het ‘meisje met de Leica’. Janeczek doet dat in breed ‘geschilderde’ omtrekkende bewegingen. De stilistische aanpak wekt bewondering maar werkt ook versluierend en daardoor alras irritant. Niettemin werden er van de...
11-04-2019
Renny Ramakers Re Thinking Design
Denken over tussengebieden van design en concept In een Engelstalige biografie belicht Aaron Betsky hoe de opvattingen van Droog Design mede-oprichtster Renny Ramakers over conceptuele vormgeving als voorwerp gestalte kregen – en soms dat ook niet. [Recensie] Het wat specialistische boek met wel heel sobere omslag beschrijft tegelijk de schaduwgeschiedenis van hoe Droog vanuit de marge een gesubsidieerd, promotioneel Nederlands...
28-03-2019
Everyone a Photographer
Welingelichte liefhebbers fotograferen [Recensie] Het proefschrift van Mattie Boom over ‘amateurfotografie’ leverde een fascinerende expositie met historisch overzicht van de vroegste ‘amateurfoto’s’ in Nederland op. Bij de expositie in het Rijksmuseum – beneden, naast de Rembrandt tentoonstelling – verscheen een prachtig uitgevoerde catalogus. Vanuit veelal gevonden foto’s traceert Boom de – vermogende – makers, hun methodes, hun camera’s, de handelaars,...
14-03-2019
Trouble in Paradise: Collection Rattan Chadha
Pasgeboren kunst schreeuwt [Recensie] Bij de expositie Trouble in Paradise in de Kunsthal verscheen een fraaie catalogus die uitpakt met de collectie van ondernemer Rattan Chadha en deze in context zet. Dat is nodig want de kunst is zo hyperactueel dat het meeste ervan nog niet het museum haalde en alleen bij de voorhoede bekend is. Daarmee staat de verzameldrift...
14-03-2019
The Ghosts of Sunday Morning
Keramiek als geestverschijningen Binnen vijf jaar verscheen de derde publicatie over het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) Oisterwijk. Liet Talking Ceramics (in breekbare omslag) zakelijk een aantal oud-deelnemers aan het woord, in een doctoraalscriptie belichtte keramist/docent Nick Renshaw het centrum binnen de maakindustrie. Nu begeleidt de catalogus The Ghosts of Sunday Morning een gelijknamige expositie met interviews met de technische medewerkers...
14-03-2019
Hockney Van Gogh - The Joy of Nature (NL)
Nieuwe horizon, nieuw geluid [Recensie] Van Gogh zit in het kunstenaars-DNA van David Hockney, Engelands meest beroemde schilder. Dat zie je, dat voel je. Dus is het niet gek om de begin 21ste eeuwse ‘late’ landschappen van Hockney in het Van Gogh Museum te exposeren met vergelijkbaar (te beschouwen) werk van Vincent van Gogh. Wat echter museaal prikkelt krijgt iets...
28-02-2019
De broers Barraud
Verpletterende alledaagsheden Vier Zwitserse schilderbroers (her)ontdekt [Recensie] Zwitserse moderne kunst kent milde dwarsliggers: Ferdinand Hodler, Félix Valloton, Paul Klee, Alberto Giacometti, Méret Oppenheim, Jean Tinguely, Markus Raetz. In hun kleine land schuurden ze aan tegen de dominantie van de grote buurlanden Frankrijk en Duitsland. In 2005 ontdekte directeur Ype Koopmans van Museum MORE, Gorssel het buiten Zwitserland onbekende werk van...
22-02-2019
Serotonine
Onliteraire litanie voor het libido Michel Houellebecq deelt met Sérotonine doffe klappen uit Het lezen van Houellebecq’s Sérotonine hoogstwaarschijnlijk een internationale bestseller, nog voor de Nederlandse vertaling, heeft iets snobistisch. Maar ongehinderd door vele recensies en meningen – die hij als omstreden schrijver altijd oproept – waan je je in een nog onbetreden, Franstalig niemandsland. [Recensie] Prettig, dat actuele onliteraire...
21-02-2019
Rembrandt - Biografie van een rebel
Zou zo maar ‘ns kunnen, Rembrandt als rebel [Recensie] Bij elk herdenkingsjaar van Nederlands grootste schilder, Rembrandt van Rijn (1606-1669) hoort een spektakeltentoonstelling en een (kunst)historische publicatie. Beiden pogen de meester te actualiseren al hebben zijn tijdloze schilderijen, grafiek en tekeningen dat natuurlijk niet echt nodig. Nu, met de 350e verjaardag van zijn sterfjaar, wordt Rembrandt gepositioneerd als dwars kunstenaar die...
07-02-2019
100 Ideas That Changed Design
100 keer het idee design [Recensie] Er bestaan (te)veel geïllustreerde koffietafelboeken over design. Minder dik gezaaid zijn inhoudelijkere boeken over de 150-jarige ontwikkeling van deze industriële tak aan productvormgeving. In het Engelse 100 Ideas That Changed Design bespreekt het schrijversechtpaar Charlotte en Peter Fiell losjes design via almaar wisselende invalshoeken. Geschikt om van kaft naar kaft of juist zappend te lezen;...
21-12-2018
Flesjes knallen
Melodrama, gruwel en geweld in hedendaags China [Recensie] De bundel korte verhalen Flesjes knallen laat zien hoe de Chinese Yu Hua (1960) zich (van tandarts) tot schrijver ontwikkelde. Als 16-jarige puber maakte Yu het staartje van de Chinese Culturele Revolutie (1966-1976) mee. Dat verklaart – naar zijn zeggen – zijn obsessie met onderdrukking en geweld. Yu’s bevrijdend, absurde kwajongensavonturen zijn...
15-12-2018
Wish you were beer
Bierhoofdstedelijke verkenningstochten [Recensie] Met hun Engelstalige biergids voor Amsterdam zetten Edo Dijksterhuis en Jan Willem Kaldenbach de traditie van Ben ten Holters roemruchte kroegengids (1967-1986) met verve voort. Verschil met toen: waar in groot-Mokum eertijds Koning Pils de alleenheerschappij had worden nu zo’n 500 verschillende biervarianten gebrouwen. De gids wijst niet alleen de weg van Arendsnest tot Zuidas Bier, maar...
14-12-2018
Junge Liebe zwischen Trümmern
Fabelachtige Fallada [Recensie] Zo’n zeven jaar terug brak de Duitse schrijver Hans Fallada (1893-1947) internationaal door. Dat kwam door de Engelse vertaling van Jeder stirbt für sich allein (Alleen in Berlijn) een thrillerachtige, non-fictieroman over een Berlijns echtpaar dat zich tegen de Nazi’s keert en daarvoor in de laatste oorlogsdagen opgehangen wordt. Dit prachtige boek blijkt het topje van de ijsberg....
13-12-2018
Omstreden verleden; Museum Boijmans van Beuningen en de Tweede Wereldoorlog,
Kunstkopers met oogkleppen [Recensie] Over Han van Meegeren, de Vermeer-vervalser werd (en wordt nog) een speelfilm gemaakt. Het blijft een spannende affaire. Hoe Van Meegeren als gefrustreerde kunstschilder kunstkenners oplichtte met ‘onbekende religieuze’ Vermeers. Die had hij notabene zelf met mooi craquelerende bakelietverf gemaakt. Maar zonder de blinde kunstkoopdrift van Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam was het nooit zo ver gekomen. In...
13-12-2018
Victor Papanek: The politics of design
Omdat zijn moeder zo klein was [Recensie] Twintig jaar na zijn overlijden en kort na het ontsluiten van zijn archief wordt de Amerikaanse, rebelse designtheoreticus Victor Papanek (1923-98) eindelijk op waarde geschat. Een uitstekend boek zet Papanek in context als grondlegger van sociaal design, waarin de consument centraal staat – en niet de ijdele ontwerper of de op winst beluste...
02-12-2018
Žižek’s Jokes (Did you hear the one about Hegel and negation?)
Filosoof als lolbroek [Recensie] Voor de immens populaire Sloveense filosoof Slavoj Žižek (69) typeren schuine of politieke moppen het schuren van onze samenleving. Doorgeslagen nationalisme, ‘moleculair’ racisme, feminisme, neo-dogmatisme, antisemitisme, quasi sociaalbewogen liberalisme en het volgzame geloof in rechtse en linkse kerken. Maar doe je met een op grapdichtheid geselecteerde bloemlezing uit zijn oeuvre de filosoof-popster terecht? Het bewijs van...
30-11-2018
De schoonheid van de nacht
Allemachtig prachtig [Recensie] In Gardone, aan het Gardameer staat een wonderlijke cultuurtoeristische attractie: Il Vittoriale, een megalomaan ingerichte villa met een scheepsdek op het dak. Hier woonde de Italiaanse schrijver/dichter/oorlogsheld Gabriele d’Annunzio (1863-1938) aan het eind van zijn woeste leven. Met een deel in de Privé Domein-reeks, uitstekend ingeleid en vertaald door Jan van der Haar, kan nu ook de...
29-11-2018
Jean Cocteau
Monsieur Metamorphosis “Ik spring van tak naar tak, da’s waar, maar altijd in mijn eigen boom.” [Recensie] Zowel de prachtig ontworpen en samengestelde tentoonstelling in het Design Den Bosch en de fraaie catalogus ondersteunen dit beeld van de welsprekende Franse alleskunstenaar Jean Cocteau (1889-1963). Maar waaruit zijn talent nu werkelijk bestond kunnen expositie en boek niet duidelijk maken. Zijn gave...
08-11-2018
Streeksieraden uit de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum
Uit alle windstreken [Recensie] Klederdrachten zijn geen alledaagse verschijning meer. Daardoor weten we nog maar weinig van dit ‘volkseigen erfgoed’, inclusief de bijbehorende streeksieraden. In musea begrijp je amper waarvoor die gouden helmpjes en draadconstructies met springveren of ‘achteruitkijkspiegels’ dienden. (Ze zitten onder en naast textielen hoofdkapjes die ze tegelijk, decoratief op hun plaats houden.) Hanneke van Zuthem bespreekt in een...
02-11-2018
Kästners Berlin, Literarische Schauplätze
Emil en Erich achterna in Berlijn “Zerstört” noteert Berlijn-kenner Michael Bienert maar al te vaak bij een adres waar de Duitse kinderboekschrijver Erich Kästner (1899-1974) in Berlijn woonde. Veel huizen werden in de Tweede Wereldoorlog verwoest en na 1945 door fantasieloze DDR “Plattenblau” vervangen. Een literaire reisgids is het mooie vierkante fotoboek dan ook niet echt; meer een alternatieve biografie...
20-09-2018
Het leven van Boeddha, de weg naar nu
De weg naar nu loopt via het midden [Recensie] De catalogus die bij de Boeddha-expositie in de Amsterdamse Nieuwe Kerk verscheen noemt de organisatie zelf een “bookazine”. Het is dan ook een publicatie tussen een boek en een magazine in. Die middenweg bewandelen zowel expositie als catalogus. Geen politiek, geen religie, geen bekeringsdrift, alleen het levensverhaal van Boeddha en hoe dat...
13-09-2018
Glans en geluk
Schatten die gekend willen worden [Recensie] Op Glans en Geluk, Kunst uit de wereld van de Islam presenteert het Gemeentemuseum Den Haag lang niet geëxposeerde ambachtskunst uit de Islamitische wereld. Behalve uit de eigen collectie zijn er ook andere Nederlandse museumbruiklenen te zien. Tentoonstelling en catalogus gaven aanleiding tot een frisse inventarisatie en herinterpretatie van de Islam-collectie Nederland met vazen,...
31-08-2018
De ballade van het treurige café
Menselijk gedrag waarvoor nog geen naam bestond Carson McCullers vertaald [Recensie] Dankzij uitgeverij Athenaeum Polak & Van Gennep verschijnt het kleine oeuvre van de Amerikaanse ‘southern writer’ Carson McCullers (1917-1967) in het Nederlands; vaak een mensenleeftijd na de oorspronkelijke Amerikaanse versies. Incidenteel werd haar werk al eerder vertaald. Mij maakte het nieuwsgierig haar, na mijn eerste kennismaking rond 1985, in...
09-08-2018
Plan and Play, Play and Plan: Defining Your Art Practice
Richting geven aan je artistieke praktijk [Recensie] Telkens stelt auteur Janwillem Schrofer, voormalig directeur van de Rijksakademie (1982-2010), in zijn boek over de kunstpraktijk, deze ene basisvraag (van kunstcritica Anna Tilroe) ‘Waar sta ik? Waar sta ik voor?’ Hoe je daarachter komt verklaart de titel van zijn Engelstalige bundel: Eerst je plan trekken en dan pas het creatieve spel spelen....
13-07-2018
De genadestoel
18 jarige ter dood veroordeeld Is Willie Jones echt de verkrachter en moordenaar waar hij voor wordt aangezien? En die hem daarom de elektrische stoel, de ‘genadestoel’ wacht? [Recensie] In haar roman over een veroordeelde zwarte jongen in het racistische zuiden van de VS, midden in de Tweede Wereldoorlog, houdt Elizabeth H. Winthrop veel opties open. Een echte thriller is...
21-06-2018
Benno Premsela: Strijder & Verleider
Strijder & Verleider, Pionier & Terriër [Recensie] Het Design Museum ’s-Hertogenbosch (tot 1 juni SM’s) opende met de eerste (dubbel)expositie onder de aangepaste naam met twee belangrijke schenkingen van privécollecties. Bij de blijde overdracht en exposities, beiden trouwens geen (industrial) design maar toegepaste kunst, verschenen kleine publicaties/collectiecatalogi. Veelal functionele keramiek, die de legendarische Benno Premsela (1920-1997), industrieel ontwerper en cultuurpaus...
15-06-2018
Wir können warten
Duits uitgevershuis tussen meeheulers, haatdragers en wegkijkers [Recensie] Zijn slechte gezondheid belette de Oostenrijkse selfmade journalist, toneelschrijver en politiek commentator Stefan Großmann (1875-1935) zijn sleutelroman goed af te werken. Wir können warten (1935/2014) gaat over het liberaal-joods-Duitse uitgeefconcern Ullstein en geeft een beklemmend tijdsbeeld van het nazificerende Duitsland rond 1930. Onbedoeld – uiteraard – vallen er ook parallellen met onze tijd te...
07-06-2018
Afvalstillevens; fotocollages
Kliko’s maken bokkesprongen Afvalstillevens, het prettig-weerbarstige fotoboek van kunstenaar Jos Houweling (1943) maakt de titel geheel waar. Rommel, vullis, afval in alle verschijningsvormen. En zelfs nog meer. Dit is de alledaagse, keiharde en ongefilterde werkelijkheid; iets waarvoor cultuurintellectuelen de term ‘vernaculair’ bedachten. Dat is een opluchting. Zonder schuldgevoel mag je je dus verlustigen aan verzamelingen weggegooide kauwgomkauwsels, 40 jaar oude...
31-05-2018
Karl Blossfeldt en het oog van Allah
Acribisch Droste-effect met planten Essay Cees Nooteboom over de fotopionier Karl Blossfeldt [Recensie] Op het achterflap van Karl Blossfeldt en het oog van Allah – een intrigerende titel – prijst de Duitse filosoof Rüdiger Safranski onze Cees Nooteboom (1933) als dichter die met de ogen kan denken. Klopt. Hij kijkt aandachtig en kan precies zijn observaties verwoorden. Nooteboom typeert Blossfeldts...
17-05-2018
Het bij elkaar geraapte gezicht
Arte Povera met smoel [Recensie] LAM de Wolf (1949) is een virtuoos in het ontkennen van de virtuoze manier waarop ze nederige textiele materialen toepast in wandobjecten. Waren het eerder vooral abstracte rasters waarmee ze werkt, sinds kort liet ze de figuratie toe: gezichten. Over deze nieuwe invalshoek publiceerde ze een mooi (door Henrik Barends) ontworpen boekje. Verwacht ook hier...
05-04-2018
Hard werken - One for all
Harde Werkers van het Nederlands postmodern grafisch ontwerp [Recensie] Geen ontwerpstroming maakte zo vaak groepsfoto’s van zichzelf als de vijf mannen van Hard Werken: Henk Elenga, Kees de Gruiter, Gerard Hadders, Tom van den Haspel, Willems Kars en Rick Vermeulen. Ook schuwden de schalkse ijdeltuiten het (eigen) functioneel bloot niet wanneer een ‘geënsceneerde foto’ voor een affiche of boekomslag daarom...
09-03-2018
Bent u bevoegd als dichter?
De veroordeling van een dwarse dichter [Recensie] Zijn plichten als Sovjetburger verzuimd. Volhard in het schrijven van decadente verzen. Verbanning naar een afgelegen gebied met toepassing van dwangarbeid. Dat zijn de beschuldigingen en de veroordeling die Iosif Brodski (1940-1996) in februari 1964 kreeg opgelegd. De dichter en essayist en latere Nobelprijswinnaar (1987) werd voor vijf jaar werkkamp naar Notenskaja bij...
08-03-2018
Claudy Jongstra
Het voor zichzelf sprekende boek van textielkunstenaar Claudy Jongstra Hoogstzelden volgt een ontwerper zo nauwkeurig waar het bij een (toegepast) kunstenaar om draait. Voor de nauwgezette monografie over textielvormgeefster Claudy Jongstra (1963) negeerde ontwerpster Irma Boom traditionele boekenwetten. [Recensie] Voor wie het niet meteen begrijpt leggen Jongstra en Boom het uit in dit introductiefilmpje: https://www.youtube.com/watch?v=FYcNumZ-GLw In de hoofdbibliotheek van de...
01-02-2018
The unknown Wiener Werkstätte
Excentrieke kussens en een leren olifant Onbekend handwerkkunst van de Wiener Werkstätte (1906-1930) [Recensie] Het merendeel van het luxe textielgoed dat de Wiener Werkstätte produceerde is vergaan. Net zo weinig achtergrondinformatie bleef bewaard van deze bloeiende tak aan de belangrijke vroeg 20ste-eeuwse vormgevingsstroming. Maar met goed zoeken groef het Weense MAK (museum voor toegepaste kunst) in de eigen Werkstätte-archieven toch interessante...
25-01-2018
Jewellery Matters
Sieraden en hun contexten [Recensie] Met Jewellery Matters bekroont Marjan Unger (1946) haar trilogie met publicaties over het sieraad en de sociale context waarin het gedragen wordt. Dankzij co-auteur Suzanne van Leeuwen (1981) worden nu ook antieke sieraden uit de collectie van het Rijksmuseum besproken, vaak met de schilderijen waar ze op afgebeeld zijn. Voordat je ook ook nog maar...
19-01-2018
Contact
Antwerpens stadsdichter levert het bewijs: Poëzie is een daad [Recensie] Na een jaar stadsdichterschap van Antwerpen bundelde Maarten Inghels (1988) zijn poëzie die verschillende gedaantes kan aannemen: als traditioneel gedicht maar net zo goed als foto, performance, tatoeage of volksbevraging – het veel mooiere Nederlandse woord voor enquête. Dat maakt zijn bundel Contact tot een prikkelend multidisciplinair winterboek. Sinds God in...
11-01-2018
Inside Le Corbusier's Philips Pavilion
Moeder aller media-installaties [Recensie] De moeder aller multimedia-installaties is Le Poème Electronique (het elektronische gedicht) in het commerciële Philips-paviljoen op de Wereldtentoonstelling van Brussel, 1958. Louis Kalff (Philips ontwerper/architect) bedacht het hypermoderne Gesamtkunstwerk dat – tot teleurstelling van Rietveld en andere Nederlandse bouwmeesters – gegund werd aan de architect Le Corbusier, zijn assistent, akoesticus en latere componist, Iannis Xenakis en de...
03-12-2017
Little Brother
Franse Cultuurobservaties voor internauten De titel mag dan Engels en de naam van de schrijver Vlaams zijn toch is de essaybundel Little Brother van de filosoof Raphael Enthoven zo Frans als maar zijn kan. In het spoor van Roland Barthes befaamde Mythologies zoekt Enthoven naar de filosofische betekenis van alledaagse uitingen van populaire cultuur – selfies, de vliegtuigstand, Barbie en...
30-11-2017
Journey to digital literacy
Op reis naar digitale geletterdheid Grafisch ontwerpster Gwendolyne Röttger studeerde recent aan de Design Academy Eindhoven af met Journey to digital literacy. De maakster laat je – met even weinig schade en schande – proefondervindelijk kris-kras ervaren hoe digitaal geletterd je bent. Hoe betrouwbaar zijn berichten op sociale media? En kun je voorkomen dat je virtueel verdwaalt? [Recensie] Van A...
17-11-2017
Die fünffache Seereise
Andersen anders De Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen (1805-1875) beheerste ook andere vertelvormen. In de bundel Die fünffache Seereise, Mit Hans Christian Andersen in Schleswig und Holstein, wisselen beleefde briefjes aan broodheren, gedichten, beschouwingen, notities en uiteraard ook enkele sprookjes elkaar af. Achtergrond vormen de vermoeiende (zee)reizen die Andersen maakte door de afwisselend Deense en (nu weer) Duitse provincie Sleeswijk Holstein. [Recensie]...
12-11-2017
Paradisewill.com
Foto bij het Woord In meerdere, vooral Middellandse Zeelanden fotografeerde Caroline Waltman (1970) taferelen als verbeelding van oeroude Bijbelverhalen. De 609 resulterende foto’s groepeerde ze rond 830 bijpassende Bijbelverzen. [Recensie] “De Bijbel, dat rijke boek, verdient het niet om als dogmatisch te worden afgeserveerd,” zei een openingsspreker strijdlustig bij Waltmans expositie in het Bijbels Museum in Amsterdam. Ook Waltmans foto’s blinken...
09-11-2017
Matthijs Maris
Sfumato optima Mathijs Maris en de grens van het zichtbare [Recensie] Matthijs Maris wilde niet lijken op zijn kunstenaarsbroers Jacob en Willem, beiden Nederlands impressionisten van de Haagse School. Toen hij zich definitief in Londen vestigde negeerde hij geldende stijlen en isoleerde zich van de kunstwereld. Zijn eerder nog realistische taferelen gingen steeds verder schuil onder een waas, aangezien voor...
02-11-2017
Dichter van de droge naald
Innerlijk behang van een geschramd kunstenaar [Recensie] Rineke van Houten, onderzoeksjournaliste goot de biografie van de kunstenaar Frank Lodeizen (1931-2013) in een verhalende non-fictie vorm. Gedurfd. Deze aanpak versterkt ontegenzeggelijk de leesbaarheid, al beweegt zij zich – volgens andere recensenten- met deze romanachtige aanpak juist op glad ijs. Vreemd om het levensverhaal te lezen van een zachtmoedige en stimulerende leraar op...
20-10-2017
De duistere winkel
De dromennotulist Een meer privé domein dan iemands dromenwereld bestaat niet. Met De duistere winkel geeft de Franse, conceptuele schrijver Georges Perec (1936-1982) inzage zijn in zijn dromen. [Recensie] Perec, zoon van naar Frankrijk uitgeweken Poolse Joden, verloor beide ouders in de oorlog. Hijzelf groeide op bij een oom en een tante. Verlatingsangst, verlies en onzekerheid over zijn identiteit beïnvloedden zijn leven...
19-10-2017
Lartigue, l'elegance photographique
Nader tot Lartigue, fotograaf van de blije verwondering [Recensie] Lartigue’s vroeg twintigeeuwse foto’s, zoals de uit beeld snellende racewagen en een van een trapleuning glijdende dame, werden iconen van de nieuwe tijd. Wat ze nog extra interessant maakt is dat Jacques Henri Lartigue (1894 -1986) fotografeerde waarover de dik twintig jaar oudere Proust en zijn leeftijdsgenoot Céline in hun romans...
12-10-2017
Barends & Pijnappel fotocollectie
Een verworven subjectieve smaak [Recensie] Grafisch vormgever Henrik Barends en zijn vrouw, vertaalster Anneke Pijnappel, hebben naast hun kleine uitgeverij Voetnoot ook een fotogalerie. Van daaruit legden ze een verzameling fotografie aan. Een riante keus uit hun meer dan 500 foto’s tellende collectie bundelden ze in een kloek boek, waarbij de goede smaak vrolijk met voeten getreden wordt. ‘An acquired...
12-10-2017
Emil Nolde
Kunstenaar tussen de raderen van het tijdsgewricht [Recensie] Deze zomer vierde Duitsland de 150e geboortedag van Emil Nolde. Het kleine Nolde Museum in Seebüll, dichtbij de Duits-Deense grens, zijn voormalige atelier-woonhuis, was gratis toegankelijk. Ook al regende het, het publiek kwam in grote getale naar het afgelegen museumpje nabij de Duitse Waddenzee. Zo lijkt Nolde, de bonkige en weinig vormvast...
27-09-2017
Was opa een nazi?
Graven in foute familieverledens [Recensie] In Was opa een nazi? Speuren naar het oorlogsverleden, reiken Belgische oorlogshistorici en archivarissen nazaten van collaborateurs sleutels aan voor de zoektocht naar het vaak onuitgesproken oorlogsverleden van hun (groot)ouders. Behalve een praktische gids voor het doolhof aan lokale archieven, wordt vooraf een historische context geschetst voor de speurder. Een vondst in een koffer op zolder...
26-09-2017
Tijgerkop
Hoogspanning achter het luik In haar non-fictie debuut Tijgerkop vertelt de Nederlands-Chinese schrijfster Mingfang Wang (1974) – en geen familie van Lulu Wang – over haar tropenjaren als horeca-onderneemster in Hilversum. Lees hier hoofdstuk 1 uit het boek. [Recensie] Ze spreken meestal beroerd tot geen Nederlands. Houden vast aan hun eigen (eet)cultuur. Zijn statusbewust en mijden politiek of geloof. Trouwen meestal...
20-07-2017
Elastic Graphics: The Work of Barends & Pijnappel
Elastische lettergymnastiek [Recensie] Met een ware kiloknaller, een tweedelige monografie zet grafisch ontwerper Henrik Barends (1945) zijn oeuvre van 1961-2002 en 2002-2017 in de kijker. Als niemand anders het doet dan doet hij het toch gewoon zelf … als uitgever, die hij met Voetnoot tenslotte ook is. Dat klinkt ijdeler dan bedoeld. Barends is namelijk sinds jaar en dag een...
07-07-2017
Naar de haaien
Bang voor eigen boek? Naar de haaien verscheen in 2013 in het Duits als Der Gang vor die Hünde (1931) en kwam nu uit als Duitse pocket met uitgebreide verantwoording. Wat een onbekende, postume roman van de kinderboekschrijver Erich Kästner (1899-1974) lijkt is de ‘Urfassung’, de ongecensureerde, eerste versie van zijn ‘volwassenenroman’ Fabian (1932). Wie beide versies lezenderwijs vergelijkt ziet...
06-07-2017
New Realities
Fotografie als nieuwe, negentiende-eeuwse werkelijkheid Met de zomerexpositie New Realities, Photography in the 19th Century, presenteert het Rijksmuseum Amsterdam (tot 18 september) een groots overzicht van de vroegste fotografie, zoals die zich na 1839 in allerlei gedaantes en richtingen ging ontwikkelen. De vermaarde vormgeefster, Irma Boom, ontwierp zowel tentoonstelling als catalogus, met daarin zelfs meer foto’s dan ‘op zaal’. Conservatoren...
09-06-2017
De vlucht van de familie Simon
Waarheen, waarvoor [Recensie] In een lijvige familiegeschiedenis reconstrueert de Braziliaan Rafael Cardoso (1964) zijn (over)grootouders belevenissen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als links-liberale, intellectuele Joden moesten zij Duitsland ontvluchtten. Hun contacten in de culturele en politieke elite en ook een waardevolle kunstverzameling bleven achter. Onder aangenomen identiteiten bouwden ze in de Braziliaanse landbouw een nieuw bestaan op. Hun (achter)kleinzoon...
01-06-2017
Demystified
Demystificatie van de kleiovens [Recensie] In vier delen – beschouwingen en vraaggesprekken – ‘demystificeert’ de Brits-Nederlands-Chinese kunstenaar Nick Renshaw (1967) het succes van het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk. Aanleiding voor dit gespecialiseerde, actueel vormgegeven boek is Renshaws Britse doctoraalscriptie. Eind 2015 betrok het Europees Keramisch Werkcentrum een voormalig fabriekspand bij het spoor in Oisterwijk. Vergeleken met de vorige...
25-05-2017
Großes Ey
Kunst tussen warme broodjes en gebakken aardappeltjes In de Duitse non-fictie biografie Großes Ey vertelt Ute Bales (1961) over Johanna Ey, een gescheiden bakkersvrouw die van 1916 tot 1947 in Düsseldorf een kunsthandel dreef. Dankzij haar kregen scharminkelige schilders als Otto Dix en Max Ernst hun eerste exposities. Zelf zou ze nooit van hun roem profiteren. Daar was zij trouwens...
11-05-2017
Van de dingen en het leven
Het sieraad als bezielde batterij [Recensie] Ondanks de Couperusiaanse titel Van de dingen en het leven draait deze dunne essaybundel weliswaar om (niet meer zo piepjonge) mensen maar vooral om het kunstenaarssieraad. Ward Schrijver, zakelijk en levenspartner van Rob Koudijs legt in 58 pagina’s uit wat hun nu tien jaar bestaande sieraadgalerie in de Amsterdamse Jordaan drijft: bezieling. Net zo...
27-04-2017
Report 9
De betovering van het banale [Recensie] Voor de Amsterdamse fotograaf Theo Niekus is het Damrak, grofweg tussen het Centraal Station en de Dam, zijn natuurlijke habitat. In een (on)regelmatige publicatie, Report, die het midden houdt tussen een fotoboekje en een tijdschrift doet hij woordloos verslag van wat zijn camera ziet. Waarom committeert een fotograaf als Niekus zich jarenlang aan vrijwel...
20-04-2017
Pierre Janssen
Zeer lange man met zeer grote missie [Recensie] Tien jaar na zijn overlijden eren de stedelijke musea van Schiedam en Arnhem hun bevlogen directeur Pierre Janssen (1926-2007) elk met een tentoonstelling. Zijn grote bekendheid dankte Janssen aan zijn tv-optredens, waardoor hij generaties Nederlanders onbevangen naar beeldende kunst leerde kijken. In dezelfde geest schreef kunsthistorica Petra Timmer een discrete maar toch...
07-04-2017
Statt etwas oder Der letzte Rank
Bijna voltooid mensenleven zoekt beslissende wending [Recensie] Na het overlijden van Nobelprijswinnaar Günter Grass (1927-2015) geldt zijn leeftijdsgenoot Martin Walser (90) als ‘Der Grand Old Man’ van de hedendaagse Duitse letterkunde. Zijn jongste boek Statt etwas oder Der letzte Rank heet een roman te zijn maar lijkt dat – al lezende – steeds net niet te willen worden. Het is...
30-03-2017
Collecting Colour
Berichten over een colorotheek [Recensie] Bij de Sikkensprijs 2017 verscheen deze week een compact knalgeel boekje over de Forbes Pigment Collection/Straus Center for Conservation and Technical Studies van Harvard University: een erg lange naam voor een wonderlijke Amerikaanse collectie met kleurpigmenten. Directeur Narayan Khandekar schreef een korte geschiedenis van het colorisme in zijn wetenschappelijk instituut en de daaraan verbonden onderzoeken....
23-03-2017
De vijfde lijn
Kunst kijken met ogen en hersens in 13 eloquente 5e-lijnsdialogen [Recensie] Tel je de spieramen waar een schilderslinnen omheen zit gespannen bij elkaar op dan kom je uit op vier lijnen. Maar dan moet het eigenlijke schilderij nog gemaakt worden. Volgens beeldend kunstenaar Steven Aalders is de eerste lijn, die je op het doek zet, daarom de vijfde lijn. Of...
10-03-2017
De schooldagen van Jezus
Boeken van zand als voer voor vorsers [Essay] Evenmin als in J.M. Coetzee’s roman De kinderjaren van Jezus (2013) ontbreekt in zijn opvolger De schooldagen van Jezus (2016) van de Bijbelse Jezus ieder spoor. Verwarrend. Op de eerste, Nederlandse uitgaves prijken namelijk een zoetig Rooms kindeke Jezus en een mak lammetje op de omslagen. De originele Engelstalige versie van Schooldagen...
02-03-2017
Spleten in de stad / Cracks in the city
De zijwaartse blik van een gretig stegenkijker [Recensie] Willem van Zoetendaal stelde uit het archief van het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en het Stadsarchief Amsterdam een boekje samen met foto’s en tekeningen die Breitner van stegen maakte. Het boekje op schetsboekformaat geeft een inkijkje in wat een nieuw thema binnen zijn oeuvre had kunnen worden. Heintje Hoekssteeg, Romeinsarmsteeg, Keizerrijk, Bloedsteeg,...
02-03-2017
En toen De Stijl
Wijze kater op atelierbezoek [Recensie] De kubistische schilder Piet Mondriaan komt zijn ordelijke atelier binnen en wat ziet hij? Een aantrekkelijke vrouw. Nog naakt ook! Eén probleem: ze is geheel uit vierkantjes opgebouwd. Deze prachtige tekening van Joost Swarte uit 1984 wijst er op dat de grootmeester van de klare lijn al vroeg geïntrigeerd en geamuseerd was door De Stijl....
22-02-2017
Stad in oorlog
Lege theekopjes en vertrekkende joodse overburen [Recensie] Het ervaren onderzoeksduo René Kok en Erik Somers (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) werkten jaren aan hun nu verschenen, imposante fotoboek over Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naast iconische foto’s geven privé-kiekjes het dagelijks leven in de Amsterdamse oorlogsjaren meer nuance dan louter zwart/wit. Twee lege theekopjes staan naast elkaar in de vensterbank. Door...
16-02-2017
Goede Hoop, Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600
Goede Hoop op ons andere Andersland [Recensie] Goede Hoop, een expositie met een hoopvolle naam in het Rijksmuseum beperkt het perspectief tot de visie en de contacten vanuit Nederland. De daarbij verschenen essaybundel, met proloog van Adriaan van Dis, lijkt hierbij als leidraad onontbeerlijk. Zoeken naar een culturele identiteit lijkt zo oud als Zuid-Afrika zelf. In 1978 formuleerde de Afrikaanstalige...
10-02-2017
Illes Balears
Vamos naar de feesteilanden [Recensie] Mallorca, Ibiza en de kleinere eilanden Menorca en Formentera – samen de Spaanse Balearen – worden al sinds de 19e eeuw gefrequenteerd door Europese schrijvers en schilders. Ook toen je ten tijde van dictator Franco niet naar Spanje hoorde te gaan deden zongarantie en goedkoopte de politieke correctheid vaak vergeten. De literaire bundel Illes Balears....
09-02-2017
Ed van der Elsken, De verliefde camera
Ah bon: Ed van der Elsken breeduit [Recensie] Met meer dan 250 afdrukken, projecties, films, boeken, contactafdrukken en aantekeningen geeft het Stedelijk Museum Amsterdam (tot 21 mei) een groots overzicht van Ed van der Elsken. Na zijn dood in 1990 is de Nederlandse fotograaf niet echt uit de belangstelling geraakt. Een kloek fotoboek met vrijwel de hele expositie erin completeert...
03-01-2017
Judas
Manipulatie boven een bord andijvie [Recensie] De onbedoelde, nieuwe onverbiddelijke bestseller Judas, een familiekroniek van Astrid Holleeder is zo’n boek dat (bijna) iedereen wil lezen. Zeker met het diabolische optreden van Willem Holleeder, de criminele broer van de schrijfster/juriste in College Tour nog op het netvlies. Dankzij deze serieuze, onvooringenomen aandacht ontpopte Holleeder zich als knuffelcrimineel. Gelukkig bleek die sterrenstatus...
15-12-2016
To be Continued
Geïnstitutionaliseerde anarchie Kunstacademies kijken zelden om. Met hun per definitie veelbelovende studenten zijn ze vooral toekomstgericht. Ondanks de stuk of elf kunstonderwijsinstellingen in Nederland is (vak)literatuur over hun beleid zo goed als afwezig. Daarom is Jan van Adrichems opdrachtstudie To be Continued, over de geschiedenis van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam toe te juichen. De degelijke geschiedschrijving staat haaks...
09-12-2016
Leesbaar Amsterdam
Het onleesbaarste boek Niet alleen een ringbandboekje ook een A0 poster, als opvouwbare kaart, zelfs als wandvullend behang. Telkens met de grote stad Amsterdam erop. Verwoord in zo’n 500 literaire citaten; per straat, bebouwing, wegen, pleinen of een waterplas. Het project Leesbaar Amsterdam is een initiatief van schrijvers/citaatverzamelaars Erik Nieuwenhuis en Louis Stiller met grafisch vormgever Yolanda Huntelaar die alle...
01-12-2016
Ceci n’est pas une copie
Een originele kopie Op Ceci n’est pas une copie, een Belgische expositie in CID Grand Hornu bij Mons (Bergen) gaat het om design, “tussen innovatie en imitatie.” Het gevaar om echt en nep te verwisselen en door de bomen het bos niet te zien is bedwongen door de duidelijke thema’s van samenstelster Chris Meplon. Ook in haar bij de expositie...
23-11-2016
1000 jaar Sinterklaas
De waarheid omtrent een steeds fletsere heilige met innemende kleurling In Peter van Trigts kloeke boek 1000 jaar Sinterklaas… en nu het ware verhaal van St. Nicolaas en zijn knecht staan de Goedheiligman en de hoogst merkwaardige mythevormingen rondom hem centraal. Wie dacht alles over de Sint te weten valt van in net zoveel verbazingen als de hoeveelheid in d’één...
10-11-2016
De Designfactor
Design aan leek, liefhebber of opdrachtgever verklaard [Recensie] Met zijn boek De Designfactor legt Lucas Verwey als een ‘design-for-dummies’ in gewone-mensen taal uit “waarom alles onweerstaanbaar wordt als het mooi en makkelijk is (ontworpen)”. De term design dekt vele ladingen. Een kapper – met gevoel voor marketing en tijdgeest – noemt zich hairdesignstudio. Toch ontwerpt – designet – de kapper...
04-11-2016
De schuilplaats
‘Levensechte roman’ over de familie Boltanski [Recensie] De Franse L’Obs-journalist Christophe Boltanski (1962) is de jongere neef van de beeldend kunstenaar Christian (1944). Deze maakt installaties met silhouetten, portretten van onbekenden en met hopen gedragen kleding. De associatie met concentratiekampen moge duidelijk zijn. De van origine Oekraïens-Frans-joodse familie Boltanski vormde, ondanks hun oorlogstraumatiek, een – op zijn zachtst gezegd –...
29-10-2016
Bartleby
De ondraaglijke zwaarte van een schrijversbestaan [Recensie] In de geniale Amerikaanse sitcom Seinfeld (1989-1998) blijkt de opgewekte nietsnut Kramer ineens een kantoorbaan te hebben (https://www.youtube.com/watch?v=bU6m5UqLx9M). Niemand echter die hem daar aangenomen heeft. Op een mooie dag is hij namelijk gewoon bij ene firma Leland binnengestapt en daar achter een leeg bureau papierwerk gaan doen. Rapporten schrijven, waarover doet er niet...
27-10-2016
The Responsible Object
Het verantwoordelijke object Aanstaande zondag wordt tijdens de Dutch Design Week het boek The Responsible Object, A History of Design Ideology gepresenteerd, tijdens een symposium met dezelfde naam. Chris Reinewald las het boek en doet verslag. De titel van de Engelstalige bundel The Responsible Object, A History of Design Ideology suggereert dat voorwerpen zich maatschappelijk verantwoord moeten voelen. Maar dat zijn natuurlijk...
20-10-2016
Dierbaar/Cherished - Ra
Autobiografie van een sieraadgalerie In oktober 1976 begon juwelierszoon en sieraadmaker Paul Derrez in Amsterdam een galerie voor hedendaagse sieraden van zijn collega’s en zichzelf. Hij noemde het Ra: naar de Egyptische godheid en als lettergreep van het woord sieraden. Na regelmatige eigen publicaties bij tentoonstellingen schreef Derrez nu de autobiografie van Ra, Dierbaar/Cherished 40 jaar galerie Ra gallery 40...
13-10-2016
Sneu
Wat als een grafisch ontwerper wel kan lezen én kan schrijven [Recensie] Het is een publiek geheim dat grafisch ontwerpers niet (kunnen) lezen. Nu hoeft die gedeeltelijke of gehele leesblindheid geen ramp te zijn. Kijken doen ze namelijk wel als de beste. Wat wèl echt zeldzaam is zijn grafisch ontwerpers die met distantie en zelfspot naar hun ontwerpdiscipline en design-in-het-algemeen...
20-09-2016
Talking Ceramics
Wie is er bang voor keramiek? Het Sunday Morning@Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) sprak met voormalige EKWC-deelnemers over de uitdagingen en ergernissen van het materiaal keramiek. Resultaat is een ook uiterlijk kwetsbaar boek. [Recensie] Beoordeel een boek nooit op het omslag. Maar in dit geval vertelt de fragiele, porseleinen cover van Talking Ceramics precies waar het over gaat. Hoe kwetsbaar maar...
14-09-2016
Het geluid van gisteren
Geluidsarcheologie Kan het wat rustiger?! Er proberen hier mensen te slapen. [Recensie] Het lijkt een rare cultuurwetenschap: onderzoeken welke straatgeluiden er ooit in binnensteden klonken. In de Angelsaksische wereld is geluidsarcheologie echter een serieuze vorm van ‘immaterieel erfgoed’. Een van de Nederlandse vertegenwoordigsters, Annelies Jacobs, las in archieven dat het ook vroeger in Amsterdam nooit echt rustig op straat was....
09-09-2016
Ellsworth Kelly BLOEMlezing
Ellworth Kelly’s vrolijke halfgeometrie, met gulzige ogen beschreven Aanstaande zondag opent het hagelnieuwe privé-museum Voorlinden in Wassenaar onder andere met een grote expositie over Ellsworth Kelly (1923-2016), Amerikaans lyrisch-abstract schilder. Chris Reinewald bekeek voor De Leesclub van Alles de tentoonstelling en bijbehorende catalogus. [Recensie] Centraal in expositie en catalogus over Ellsworth Kelly staat een vroeg, lichtblauw doek van Kelly (1959) uit bezit van...
06-09-2016
Repressief liberalisme
Hoe Halbe Zijlstra de cultuursector repressief liberaliseerde Cultuurstromen buiten de cultuursector [Recensie] Een van de weinige denkers over de Nederlandse cultuurpolitiek is een Vlaming: Pascal Gielen. In zijn te weinig opgemerkte essaybundel Repressief liberalisme, Opstellen over creatieve arbeid, politiek en kunst ontvouwt Gielen belangrijke, actuele visies op ons cultuurbeleid. Tot enige jaren geleden keek de politiek over het algemeen welwillend tegen...
27-08-2016
V=Vorm, Nederlandse vormgeving 1940-1945
Oorlogsvormgeving in vele tinten grijs In veel standaardoverzichten over Nederlandse vormgeving ontbreekt de oorlogsperiode 1940-1945 omdat juist dan alle politieke en zo culturele verhoudingen zoek lijken. Yvonne Brentjens dook voor het eerst in die duistere periode en komt in V=Vormgeving met meer verrassende bevindingen dan twee andere boeken over WO2 en vormgeving. Natuurlijk hoor je de artistiek hoog geachte, ondergronds...
26-08-2016
Komt een paard de kroeg binnen
De witz als pantser Het helpt als je enige kennis van de actuele Israëlische politieke situatie – al dan niet met reden bezette gebieden, een permanente staat van tot de tanden gewapende vrede – hebt, wanneer je de zwartgallige roman van David Grossman leest. Schuilt in hem een toekomstige Nobelprijswinnaar? Bijna als een monoloog – doorvlochten met terugblikken en kleine...
22-08-2016
De waanzin nabij. Van Gogh en zijn ziekte
Van Gogh: Hoor hoor, oor oor Met een documentaire expositie en twee boeken maakt het Van Gogh Museum een eind aan het gespeculeer rond het meest besproken oor uit de kunstgeschiedenis: dat van Vincent. Decennialang waren Van Goghianen verdeeld in twee kampen. De tweestrijd betrof niet zozeer een kunsthistorische kwestie – in hoeverre hij meer impressionist dan expressionist was of...
16-08-2016
De Witte Weg, verslag van een obsessie
De queeste van de keramist Edmund de Waal naar het ‘witte goud’ [Recensie] Het is weinig beeldend kunstenaars gegeven om coherent over hun vak te schrijven. Of het is praktisch en gortdroog, dan weer ergerlijk filosofisch of – nog erger –navelstaarderij. Uitzonderingen zijn er natuurlijk ook. Bij dubbeltalenten als Jan Wolkers, Armando of Hugo Claus zie je niet zozeer één-op-één...
15-08-2016
De hoge bergen van Portugal
Surrealistisch drieluik met een aap in Portugal [Recensie] Wat hebben drie mannen van verschillende komaf, levend in verschillende tijden, met elkaar te maken? Eigenlijk niet veel meer dan de locatie, noordoost Portugal. De Spaans-Candadese schrijver Yann Martel, die grote bekendheid kreeg met zijn roman Life of Pi uit 2001, schreef met zijn nieuwe roman De hoge bergen van Portugal een...
10-10-2015
Het Stempel
Persoonlijke Wereldoorlog als stripverhaal [Recensie] De grote verhalen over de Tweede Wereldoorlog worden steeds minder door getuigen zelf verteld. Hun kinderen of kleinkinderen vertellen het verhaal vanuit hun optiek verder of vermengen het met hun eigen verhalen: iets wat je eerder niet hoorde te doen. Op de tentoonstelling Superhelden en sjlemielen (2008) in het Joods Historisch Museum was te zien...
23-08-2015
Canada
Hoe een klunzige bankoverval tot nog erger leidt [Recensie] Grensoverschrijdingen. In het oeuvre van de Amerikaanse realist Richard Ford komen nogal wat verbrokkelende gezinnen voor. De definitieve versie van dit oerverhaal lijkt Ford in het magistrale Canada te hebben vastgelegd. Niet meer als kort verhaal maar als kloeke Great American Novel. Ford valt met de deur in huis. Weer zijn...
23-08-2015
Butcher’s Crossing
Moby Dick en Sartre op de prairie – John Williams’ literaire western [Recensie] Na het eclatante succes van Stoner wordt het merkwaardige, kleine oeuvre van de ‘vergeten’ Amerikaanse auteur John Williams heruitgegeven. De nieuwe waardering stoort zich niet aan de verschillende thema’s en genres die Williams (als pre-postmodernist?) bespeelt. Maar de innerlijke psychologische strijd uit de autobiografische universiteitsroman – en...
01-08-2015
Onderworpen
Onderworpen is fatalistische fictie [Recensie] Het meest schokkende aan Soumission, de nieuwste roman van Michel Houellebecq (vertaald als Onderworpen) is dat het eigenlijk weinig schokkend is. Een misogyne, oversexte, naamloze hoofdfiguur, zoals die uit ‘Plateforme’ en ‘La Carte et le Territoire’, ondergaat de religieuze, politieke en sociale omwenteling in het Frankrijk van over een jaar of tien. Met enige verwondering: niet veel...
15-02-2015
Geaarde Kunst, door de staat gekocht ’40-’45
Geaarde kunst als twijfelachtige cultuurliefde 13.636 euro besteedde de Afdeling Beeldende Kunsten van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK) in de oorlogsjaren aan de aankoop en subsidiëring van Nederlandse kunst en kunstenaars. Dat is drie keer zoveel als in de jaren dertig. Die ‘cultuurliefde’ van de overheid lijkt sympathieker dan ze in werkelijkheid was. Om voor ondersteuning in aanmerking...
20-12-2014
Klei!/Clay!
Keramiek is meer dan klei [Recensie] Het sterke aan Klei!/Clay!, een overzichtstentoonstelling van (bijna) 100 jaar keramiek van de Rietveld Academie in het Gemeentemuseum Den Haag, waarbij deze catalogus verscheen, is dat de traditionele vazen, kommen, potten en autonome objecten a-chronologisch en zonder dwingende thematiek worden geëxposeerd. Men legt prikkelende dwarsverbanden tussen de vroege bescheiden functionele keramiek met illustratieve decoraties...
25-08-2014
Tegendraads modern, een bevrijdend alternatief voor de strenge Goed Wonen norm
Vormgeving uit de wederopbouw – Tegendraads modern werd populair modern [Recensie] Pas na zijn pensionering bij de Universiteit van Leiden gaf vormgevingshistoricus André Koch toe aan nostalgische gevoelens om het veronachtzaamde “tegendraadse design” uit zijn jongensjaren in een Rotterdamse tuinstad vakmatig te duiden – als anti-canon. Het leverde – zeker voor 50+ers – een feest der herkenning op. Volgens de...
19-08-2014
Gasten van de Führer
Zwarte uitwijkelingen [Recensie] Begin september 1944 raakte Noord-Duitsland overspoeld door zo’n zestigduizend Nederlandse en Belgische vluchtelingen: collaborateurs. Nadat de Geallieerden Europa van nazi-Duitsland bevrijdden wilden zij ontkomen aan een afrekening. Ze belandden in en om Lüneburg in rommelige opvangkampen waar ze veelal aan hun lot werden overgelaten. Ondertussen raakten de Belgische leiders verwikkeld in een onderlinge machtsstrijd. Rosine De Dijn...
20-10-2012
Copier compleet - Het oeuvre van A.D. Copier 1901-1991
Glasman Copier bouwde een sterk merk [Recensie] 1955. Een kalende man met vlinderdasje in een sportief colbert kijkt letterlijk over de schouder van een glasslijper heen of alles wel goed verloopt. Linkerhand in de zak. Zijn vorsende blik suggereert dat hem niets ontgaat. Hier staat A.D. (Andries) Copier (1901-1991) ontwerper, toegepast kunstenaar maar ook manager die het Nederlands gebruiks- en...
01-09-2012
Cacao- en chocoladefabriek C.J. van Houten & Zn. 1815-1971
Weesper wereldmerk in chocola. De effectieve reclamecampagnes voor Van Houten [Recensie] Пить какао ван Хаутен! (Petjtje kakao Van-Goeten: Drinkt Van Houten chocola!) Die reclameleus slaakte een Russische ter dood veroordeelde op het schavot. Althans, de de Sovet-Russische agit-prop dichter/copywriter Wladimir Majakoswki (1893-1930) laat hem dat zeggen in zijn befaamde, ronkende gedicht Wolk in Broek (1920-30). Het verhaal wil dat de...
25-08-2012
Weverij De Ploeg, ontwerpers aan het woord
Weverij de Ploeg: humaan tot in de vezels. Met liefde verweven idealen [Recensie] Ook na sluiting van de weverij te Bergeyk (2007) door de nieuwe eigenaar, Artex/Hunter-Douglas, geniet De Ploeg in Nederlandse designkringen een bijna onaantastbare status. Werkelijk “alles” leek aan het Noord-Brabantse bedrijf te deugen. Ondanks zakelijke en artistieke spanningen stimuleerden directie, art-directors en ontwerpers samen de ontwikkeling van...
20-05-2012
Snelwegverhalen
Verkenningen, weg van de snelweg [Recensie] Er is een Nederland dat we dagelijks bereizen zonder het goed te kennen: ons snelwegstelsel met een slordig a-toeristisch Umfeld. Daar vinden we eenvormige industrieparken meubelboulevards, Malle Pietjes, wegrestaurants, ecoducten, tankstations, verkeerscentrales, Oost-Europese automarkten, pretparken. Hier en daar oogluikend toegestane overnachtingsplaatsen annex erotische afwerkplekken. Veel balletjes gehakt en schnitzels maar weinig verse groente. Daarvoor...
02-09-2011
Grafisch Geluk - 100 jaar grafische vormgeving NL
Pareltjes van Steendrukkerij De Jong Wat hebben affiches met een strijdvaardige socialist, een ‘razendlekker’ sinasdrankje en een likkebaardende maansikkel gemeen? Ze rolden ooit van de lithopersen van de legendarische Steendrukkerij de Jong in Hilversum. Maar ook de daar gevestigde televisie bracht pareltjes van grafische, meer dynamische vormgeving voort. Museum Hilversum exposeerde hoogtepunten uit een eeuw Nederlandse affichekunst en tv-vormgeving, waarbij...
20-10-2010
De art deco van Ella Riemersma, 1903-1993, ilustratrice en boekbandontwerpster
Heerlijke kijkfeestjes [Recensie] De illustratrice Ella Riemersma deed veel in de korte tijdspanne van twaalf jaar. Omdat zij na haar huwelijk in 1932 abupt met illustreren en ontwerpen stopte, raakte zij – anders dan verwante tijdgenoten Rie Cramer en Anton Pieck – alras in de vergetelheid. Het relaas dat boekliefhebber Peter van Dam schreef over zijn driftige zoektocht naar het...
25-08-2010
Mepal, bijvoorbeeld 1950-2010
Mepal: Nederlandse kunststof met karakter Een jonge Deen, Egon Wolff kwam kort na de tweede wereldoorlog naar Nederland om Prepen Topsoe rattengif te verkopen. Door de lage waterstand van het IJsselmeer was er namelijk een rattenplaag. Maar de vraag naar gif bleek kortstondig. De Deen trouwde een Nederlands meisje, bleef hier en schakelde over naar melamine en lijmen, bestanddelen van...
23-08-2010
De kaart en het gebied
Een kunstenaar met meer succes dan talent – Hoe Houellebecq Houellebecq vermoordt Via een succesvolle maar ook leeghoofdige kunstenaar spiegelt Houellebecq in De kaart en het gebied een volledig vercommercialiseerde (Franse) cultuur voor, waar dorre marketingpraatjes als universele waarheden gelden. La carte et la territoire, de roman van Michel Houellebecq, stemt je als Francofiel of cultuurliefhebber weinig vrolijk. Quasi-luchtig maar...
19-08-2009
Dichtbij klopt het hart van de wereld
Expo 58, Brussel: Rietveld mocht niet zeuren Binnen de Belgische nostalgieretro over de vijftig jaar geleden gehouden, eerste naoorlogse wereldtentoonstelling in Brussel, springt het boek Dichtbij klopt het hart van de wereld. Nederland op de wereldtentoonstelling Brussel ’58 (met een tentoonstelling in het Stadsmuseum Zoetermeer) eruit door de gedegen kunsthistorische maar toch leesbare aanpak. Insteek is de Nederlandse bijdrage aan...