"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld

Vrijdag, 29 mei, 2020

Geschreven door: Elif Shafak
Artikel door: Suzan Voncken

Cultuurkritische roman resulteert in proces

[Recensie] Het lichaam van prostituee Leila Tequila ligt in een container in een afgelegen straatje in Istanboel. 10 Minuten 38 seconden in deze vreemde wereld vertelt haar verhaal. Van haar geboorte, tot haar dood, maar vooral de stukjes ertussen in. Over hoe ze na een heel ingewikkelde jeugd in een klein Turks dorp – haar tante bleek haar moeder te zijn, ze werd misbruikt én was uitgehuwelijkt – naar Istanboel vlucht om daar een mooi leven op te bouwen, maar via via in de handen van een pooier valt. Hoe ze uiteindelijk ontsnapt, maar het leven als prostituee doorzet. Over de hechte vriendengroep die ze door de jaren heen bij elkaar sprokkelt, en hoe zij alles voor elkaar over hebben. 

Elif Shafak heeft dit boek geschreven met een medisch onderzoek uit 2017 in haar achterhoofd: het blijkt dat hersenen na de dood nog zo’n tien minuten actief blijven. Echte conclusies met betrekking tot wat er precies in de hersenen omgaat, kunnen nog niet getrokken worden, dus Shafak heeft haar fantasie de vrije loop laten gaan. Het eerste deel van 10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld bestaat uit hoofdstukken waarin Leila zich een elke minuut een nieuwe sensatie herinnert – een geur, een smaak – en deze koppelt aan gebeurtenissen in haar leven. Totdat de tien minuten om zijn, en ook dit laatste stukje van Leila verdwijnt. 

Maar dan zijn we pas op de helft van het boek. Het tweede deel start bij de autopsie, waarbij besloten wordt dat Leila begraven zal moeten worden op de begraafplaats der vergetenen: een plek waar de niet opgeëiste doden terechtkomen. Wanneer haar vrienden daarachter komen, komen ze in actie en doen ze er alles aan om ervoor te zorgen dat Leila de begrafenis krijgt die ze verdient.   

Zoals we van Elif Shafak gewend zijn, is ook deze roman cultuurkritisch. Het laat de vele kanten van sekswerk zien, bespreekt de positie van vrouwen en transgenders in de maatschappij, maar levert ook kritiek op het Turkse gezinsleven en gearrangeerde huwelijken.

Boekenkrant

Als gevolg van deze omstreden thema’s, heeft de Turkse staat de auteur aangeklaagd en is er een proces gaande. 

Hoewel dit boek indrukwekkend begint, met prachtige omschrijvingen, hartverscheurende taferelen en scherpzinnige observaties, wordt het zwakker wanneer het tweede deel start. Van een emotionele roman verandert het opeens in een slapstick-achtig, plotgedreven verhaal waarbij de diepgang totaal verloren raakt. 

Een ander minpunt zijn de karakters van Leila’s vrienden. Stuk voor stuk zijn het mensen die om de één of andere reden niet geaccepteerd worden door de maatschappij. Hoewel er wel geprobeerd wordt de personages ronder te maken, blijven ze vaak oppervlakkig en worden het daardoor types, in plaats van op zichzelf staande individuen. 

Had dit boek enkel bestaan uit de eerste helft, was het zonder meer vijf sterren waard geweest. En puur kijkend naar de thema’s, schrijfstijl en de indruk die het achterlaat, is het alsnog een enorme aanrader. Wees echter voorbereid op een totale verandering in stijl en genre wanneer het de helft passeert. 

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles

Boeken van deze Auteur:

Drie dochters van Eva

Het eiland van de verdwenen bomen

10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld