"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Matisse en het fauvisme

Donderdag, 13 februari, 2020

Geschreven door: Volker Essers
Artikel door: Quis leget haec?

Kleur dus. Zo veel kleur dat dit niet bij iedereen in de smaak viel

[Recensie] Met genoegen lees ik af en toe een deel uit de Volkskrant-serie over modernere schilderkunst en nu was het de beurt aan Matisse, geschreven door Volkmar Essers. Henry Matisse valt voor mij in de categorie waar ik van gehoord heb, ook wel eens wat van gezien heb maar verder geheel onbekend mee ben. Iedere informatie is dan welkom en daar lenen deze deeltjes van zo’n 90 pagina’s zich uitstekend voor.

Henry Matisse werd in 1869 geboren in Le Cateau-Cambrésis in Noord-Frankrijk. Zijn ouders hadden een levensmiddelenzaak en een graanhandel en het lag dus niet direct voor de hand dat Matisse de kunsten in zou gaan. Dat gebeurde aanvankelijk ook niet, hij studeert af in de rechten in 1887/1888.

Zijn belangstelling voor tekenen was er echter al vanaf jonge leeftijd en als advocaat volgde hij een tekencursus, bestemd voor gordijnontwerpers. Je moet ergens beginnen. Hij maakte er echter werk van en geeft zijn advocatenloopbaan op om te gaan studeren aan de Académie Julian en aan de Ecole des Beaux-Arts.

Hij komt al snel in aanraking met het Impressionisme en raakt enthousiast over de kleuren van de regenboog na een reis naar Bretagne. Die prismakleuren begon hij direct in zijn werk toe te passen. Hij blijft erg gevoelig voor licht en kleuren en dat wordt versterkt door een reis naar Corsica. Het Mediterrane licht maakt zijn schilderijen steeds helderder en dat laat hij zien in landschappen, stillevens en interieurs.

Foodlog

Hij is inmiddels getrouwd en heeft een dochter en twee zoons. Overigens wordt zijn privé-leven maar zeer summier behandeld, het boekje gaat voornamelijk over zijn werk.

Kleur dus. Zo veel kleur dat dit niet bij iedereen in de smaak viel;

“Toen Matisse in 1905 met Derain, De Vlaminck en Marquet zijn doeken in de Parijse Herfstsalon exposeerde, veroorzaakten deze schilders bij het publiek verontwaardiging en werden zij vanwege de heftigheid van hun kleuren…voor ‘wilden’ (in het Frans ‘fauves’) uitgemaakt.”

Het fauvisme was geboren. Een prachtig voorbeeld van wat toen onconventioneel was, is het schilderij Vrouw met hoed uit 1905. Matisse ging reizen en zijn verblijf in Algerije leidde tot invloeden uit de islamitische kunst in zijn werk. Keramiek, tapijten en odalisken (haremdienaressen) komen regelmatig terug in zijn werk.

Wat zo interessant is aan zijn werk is dat Matisse niet naar het het leven schildert. Dat wil zeggen dat hij zijn modellen en omgeving niet zo natuurgetrouw mogelijk probeert weer te geven. Het gaat hem om iets anders. Zelf zegt hij daar over;

“Mijn modellen zijn menselijke figuren en niet zomaar figuranten in een interieur. Ze vormen het hoofdthema van mijn scheppingen. Hun vormen zijn niet volmaakt, maar altijd expressief.”

Hij gaat daarin steeds verder. Soms staan de modellen zo op de voorgrond, dat hij ze bewust niet helemaal op het doek laat passen. Armen en benen worden door de lijst afgesneden. De expressie wordt steeds belangrijker en hierin zijn voor mij de hoogtepunten zijn werken De dansDe muziek en Blauw naaktIk heb wat minder met de interieurs die hij op het doek heeft gezet zoals Groot rood interieur.

In de Tweede Wereldoorlog blijft hij in Frankrijk, ondanks dat hij een visum heeft voor Brazilië. Hij is grotendeels bedlegerig in de oorlog door allerlei problemen met de ingewanden en longembolieën. In die periode legt hij zich toe op kleiner werk zoals boekillustraties. Na de oorlog houdt hij zich nog bezig met tapijtontwerpen en glaswerk in de raampartijen van de Rozenkranskapel in Vence. Hij overlijdt in 1954 aan een hartaanval.

Eerder verschenen op Quis leget haec?

Boeken van deze Auteur:

Matisse

Henri Matisse, 1869-1954