"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

A Climate Policy Revolution

Maandag, 13 juli, 2020

Geschreven door: Roland Kupers
Artikel door: Bram Vermeer

Hoe we ineens alles anders kunnen doen

De tijd is voorbij dat we onze energievoorziening geleidelijk kunnen veranderen. Er is een snelle overgang nodig naar een andere orde. Juist in een crisis liggen daarvoor nieuwe kansen, aldus Roland Kupers in zijn recent verschenen boek.

[Recensie] Ineens werden we allemaal onderdeel van een revolutie. Toen half maart coronamaatregelen werden afgekondigd, veranderde de maatschappij in enkele dagen onherkenbaar. In de periode daarna spraken we nog over een ’terugkeer naar normaal’, maar geleidelijk werd duidelijk dat dit ‘de nieuwe normaal’ was. We waren een kantelpunt gepasseerd en in een nieuwe maatschappelijke orde terecht gekomen.

Dit is het beeld dat Roland Kupers schetst van revoluties in zijn in april jl. verschenen boek A Climate Policy Revolution: What the Science of Complexity Reveals about Saving Our Planet. Kupers was jarenlang betrokken bij scenario-planning bij Shell en is nu onder meer onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.

Kupers baseert zijn boek op inzichten uit de complexiteitswetenschap. Dat is de wetenschap van collectieve verschijnselen met een groot aantal actoren en veel onderlinge interacties. Het gaat bijvoorbeeld om faseovergangen in de natuurkunde, voedselwebben in de ecologie en de verspreiding van virussen bij een pandemie. Complexe systemen zijn vaak niet-lineair en daardoor niet goed voorspelbaar door extrapolatie. Lange tijd gebeurt er niets, maar dan kookt ineens het water.

Kookboeken Nieuws

Om de uitstoot van CO2 echt te verminderen, hebben we zo’n plotselinge verandering nodig, aldus Kupers. Angela Merkel triggerde een revolutie toen ze de Duitse kerncentrales sloot binnen een paar dagen na de ramp in Fukushima. Officieel ging het haar om de veiligheid van kerncentrales, maar in werkelijkheid had ze de reset-knop van de hele energiesector ingedrukt. De samenhang in het energiesysteem was verdwenen en alle vertrouwde zekerheden waren verdampt. Kort daarna lag er een plan om alle kolencentrales te sluiten – tot dan toe ondenkbaar. Duitsland steunde ineens ook de doelen voor een CO2-neutraal Europa. Het land was in een nieuwe energie-orde terecht gekomen. Kupers laat in het midden of Merkel deze fase-overgang voorzag. Maar het verhaal wordt nooit in deze termen van stabiliteit en revolutie verteld.

Het boek is rijk aan originele ideeën. Het is daardoor een optimistisch boek. Maar het is een vakgebied met nog weinig harde onderzoeksresultaten. Je kunt moeilijk experimenteren met een samenleving. Wel kunnen we leren uit het verleden. Kupers vertelt inspirerende verhalen over revoluties en hun triggers.

Maatregelen van bovenaf en initiatieven van onderaf versterken elkaar vaak, aldus Kupers. De coronasamenleving noemt hij niet – zijn boek werd voor de uitbraak geschreven. Maar de coronacrisis is een perfectie illustratie. De Nederlandse ‘intelligente lockdow’ laat ruimte voor eigen invulling. We hoeven daarom niet de hond van de buren te lenen als we willen wandelen en kunnen in plaats daarvan iets bedenken waarmee de nieuwe orde draaglijker wordt. Daardoor raakt de anderhalvemetersamenleving waarschijnlijk sneller verankerd in ons gedrag en in de inrichting van de ruimte.

De huidige coronacrisis heeft veel zekerheden aan het wankelen gebracht. Daardoor is er ook op energiegebied ruimte voor beweging. Het is een kans om een nieuwe energie-orde tot stand te brengen.

Eerder verschenen in TW