Automobiel en hedendaagse mobiliteit
[Recensie] Verwacht in 125 jaar auto in Nederland geen catalogus die de ontwikkeling van de auto in fraaie foto’s laat zien. Die foto’s zijn er uiteraard wel maar dit boek is vooral bedoeld om onderliggende ontwikkelingen te laten zien. De auto zelf speelt daarin wel een rol, vooral wat de energiebron betreft en de impact op mens en omgeving. Maar de ontwikkeling van motoren, carrosserie en interieur staan in dit boek niet centraal.
Het boek begint op een korte historische terugblik op het vervoer vanaf 1600. Hier komen de koets en de diligence ter sprake. Door de toenemende vraag naar vervoer neemt vanaf 1850 het aantal paarden toe en deze vragen om voedsel, onderdak en verzorging.
De eerste auto deed in 1895 zijn intrede en na verloop van tijd verdringt deze paard en rijtuig. Interessant is de vergelijking tussen auto en rijtuig wat de kosten aangaat. Hieruit blijkt dat de auto in de begintijd slechts weinig goedkoper is dan rijtuig en paard.
Het boek kent ontzettend veel tabellen en grafieken die de groei van de auto in kaart brengen, de verspreiding daarvan, het gebruik van de auto en nog veel meer. Ook de kosten van aanschaf en verbruik worden op deze manier zichtbaar gemaakt en daaruit blijkt dat deze kosten dalen. Amerikaanse auto’s zijn in het begin van de vorige eeuw goedkoper dan Europese.
De groei van het aantal auto’s vraagt om maatregelen betreffende het wegennet. In 1927 wordt het eerste Rijkswegenplan opgesteld waarin de eerste knelpunten worden aangepakt en de kwaliteit van de wegen verbetert. Alle vormen van mobiliteit groeien in deze tijd: steeds meer mensen reizen per bus, trein, tram of nemen de fiets.
Het forensenverkeer doet z’n intrede en de auto wordt ook recreatief gebruikt in binnen- en buitenland. Geleidelijk wordt het privé gebruik van de auto groter dan het zakelijk gebruik en de aanschaf van een auto wordt in verhouding tot het inkomen steeds goedkoper en er is meer: ‘Behalve dat auto’s in de loop van de decennia veel meer betaalbaar zijn geworden, zijn deze ook sneller, krachtiger, zuiniger, veiliger, luxueuzer en comfortabeler geworden’ (p. 120).
Ook de politiek gaat zich meer het vervoer bezighouden. Aardig is wat er over files wordt geschreven. Het algemene beeld is dat er op 29 mei 1955 sprake is van de eerste file bij Oudenrijn maar Vincent van der Vinne maakt duidelijk dat er al voor de oorlog files waren bij bijvoorbeeld de pont van Nijmegen waar de wachttijd een uur kon bedragen. De bruggen over de grote rivieren moesten toen nog gebouwd worden.
Ook interessant is het feit dat het wetenschappelijk bureau van de VVD in 1967 een rapport uitbrengt dat pleit voor gedifferentieerde parkeerheffing en kilometerheffing. Pas na 1970 groeit er een bredere bewustwording over de nadelen en gevaren van de auto. Het zijn dergelijke verrassende feiten die dit boek zo aardig maken omdat het ons gevestigde beeld corrigeert.
In het tweede deel van het boek De vertrouwde auto op retour. Op weg naar duurzame automobiliteit is er ruime aandacht voor actuele ontwikkelingen. De samenleving is zeer afhankelijk van de auto geworden en de kwetsbaarheid blijkt in 1973 tijdens de oliecrisis. Ook daarna is er aandacht voor de prijsontwikkeling van ruwe olie, CO2 en klimaat. Vrij onbekend is het feit dat honderd jaar geleden al biobrandstof werd toegepast – spiritus uit suikerbieten – maar deze techniek zette niet door. Elektrische auto’s zijn er ook al vanaf het begin maar na 1920 verdwijnen deze van het toneel. De herintrede van elektrische auto’s wordt in dit deel ruim belicht.
Dit boek zet de auto in een breder kader. Alleen het thema veiligheid en alcohol komt niet ter sprake evenals rijvaardigheden, verkeersborden en bewegwijzering.
Vincent van der Vinne is historicus en is gepromoveerd op de opkomst van de auto in Nederland.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
