Een vergeten bittere strijd
[Recensie] Nog steeds is het mogelijk om gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog te belichten die vrijwel onbekend zijn. Ze worden in de grote lijn van de gebeurtenissen niet genoemd en lijken daarmee – ten onrechte – onbelangrijk.
Dit boek Operatie Pedestal is daar een treffend voorbeeld van. Inzet is Malta dat in 1942 in de greep is van de Luftwaffe en dat in dit voorjaar zwaar onder het oorlogsgeweld heeft geleden. In april en mei 1942 vielen er op Malta meer Duitse bommen dan op Londen. De simpele vermelding van dit feit maakt indruk als je de impact ervan op je in laat werken.
Deze bombardementen zijn voor de Britse regering de aanleiding om “het grootst mogelijk konvooi dat vanuit het westen naar Malta kon worden gestuurd” samen te stellen. Het tweede hoofdstuk is een uitgebreide beschrijving van de schepen en manschappen waarbij deze echt menselijk worden getypeerd in hun angsten en verwachtingen van de komende strijd.
Het konvooi bestrijkt op zee een breedte van maar liefst 20 kilometer. Vervolgens is er een uitvoerige beschrijving van de reis naar Malta en worden de gevechten met de Duitse en Italiaanse vijand uitvoerig beschreven. De beschrijving van het leven in een duikboot is beklemmend evenals de dramatische ondergang van vliegtuigschip Eagle. De spanning van de heftige strijd is voelbaar, de lezer wordt meegezogen in het beklemmende relaas van gebeurtenissen waarin iedere zweem van oorlogsromantiek – terecht – ontbreekt. Sterkte en zwakte van mensen en materieel worden ook beschreven.
De strijd die de Royal Navy voerde om het eiland te bevrijden en van voedsel en brandstof te voorzien, is gewoon aangrijpend en grijpt je als lezer naar de keel. Het konvooi van 14 koopvaardijschepen en 50 marineschepen met in totaal 20.000 man aan boord komt – zoals verwacht – zwaar onder vuur te liggen en lijdt op weg naar Malta zware verliezen. “Het was niet de vraag óf de vijand zou komen, maar wanneer precies, waar en in welke hoedanigheid: uit de lucht, als duikboot of als oppervlakteschip” (p. 125).
Uiteindelijk komt een deel van het konvooi aan in de haven van Malta en de Times of Malta brengt dat nieuws onder de kop “Koopvaardijvloot trotseert vijandelijke blokkade… een tocht door de hel”.
Het boek heeft twee fotokaternen. Max Hastings is een Brits historicus die eerder boeken schreef als De geheime oorlog, Inferno, dat over de Tweede Wereldoorlog gaat en daarin menselijke ervaringen centraal stelt. Hij noemt dit boek een ‘plausibele versie’ van de gebeurtenissen en heeft zich daartoe grondig in de beschikbare documenten verdiept en ook met nog in leven zijnde mensen gesproken.
Operatie Pedestal is een eerbetoon aan de inzet van mensen in deze hevige maar onbekende strijd die vele offers aan mensenlevens en materieel heeft gekost. Het boek dwingt diep respect af voor al degenen die zich voor dit ogenschijnlijke detail in de Tweede Wereldoorlog hebben ingezet.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
