Bijbels lezen
Elk genre heeft een eigen manier van lezen nodig. Trillers en andere pageturners vereisen dat je ze snel kunt uitlezen. Willen weten hoe het afloopt. Onnodige beschrijvingen en uitweidingen zijn niet relevant voor de verhaallijn en kun je gemakkelijk overslaan. Bij literatuur, hoe spannend of intrigerend soms ook, is dat lastiger. Daar gaat het om de schoonheid van de taal en de rijkdom van het gedachtegoed van de schrijver. Van sommige romans lees ik daarom elk hoofdstuk meteen nog een keer, om het beter te voelen en te snappen. Op deze manier ben ik nu bezig in Kamel Daouds Moussa of de dood van een Arabier, een kleine poëtische roman bedoelt als tegenhanger van Camus’ L’étranger . Moussa is een voorbeeld van een roman waarin nauwelijks iets gebeurt maar waar elke zin er toe doet. Snellezen is verboden. Opnieuw lezen gewenst. Mooi.
Andere boeken moet je herlezen en herlezen, keer op keer. De gebroeders Karamazov herlees ik elke tien jaar en elke keer ontdek ik weer nieuwe dingen. Het blijft het boek dat de meeste indruk op me heeft gemaakt. Weer andere boeken moet je als de Bijbel lezen: nooit integraal, nooit van voren naar achteren, nooit binnen een week of zelfs in een paar maanden. Bijbels pak je af en toe op, je bladert er in, leest wat, legt ze weer weg om ze dan dagen, weken, maanden of zelfs jaren later weer op te pakken en weer wat te bladeren, te lezen en om ze dan weer weg te leggen. Gedichtbundels zijn voorbeelden van Bijbels. De rijkdom en schoonheid van wat wordt geboden kan niet in korte tijd geconsumeerd en begrepen worden. De beleving ervan vereist tijd. Bijbelslezen is lezen zonder tijdbeperking, zonder te willen weten hoe het afloopt. Bijbels zijn voor een heel leven.
Zo heb ik de fout gemaakt om de Koran integraal binnen enkele dagen te lezen. Het is me slecht bevallen. Ik vond het een naar boek, was te veel gefocust op het kwaad van de achterliggende religie, met te weinig oog voor de grote schoonheid van het boek zelf. De Koran verdient kortom een nieuwe ronde van lezen, ‘Bijbels lezen’ namelijk.
Twee voorbeelden van Bijbels waar ik de laatste jaren menig uur mee gevuld heb. A History of the World in 100 Objects (gekregen van Alexander Duyndam), absoluut een van de mooiste boeken in mijn boekenkast, althans ik ga het boek er vandaag pas inzetten. De afgelopen vijf jaar zeulde ik dit boek (700 pagina’s) mee naar menig vakantie adres: Domburg, Noord-Italië, Frankrijk of het lag in de stapel boeken waar ik mee bezig was. Het boek bevat 100 korte hoofdstukken over objecten uit het British Museum, prachtig gefotografeerd op een zwarte achtergrond. Foto’s en omschrijvingen zijn zo mooi dat ze elke keer een bijzonder esthetisch genoegen geven, haast niet in woorden te vatten. Prachtig ook om pagina na pagina te ervaren hoe de mensheid door de eeuwen heen de mooiste dingen heeft gemaakt, in alle hoeken van de wereld, in alle denkbare culturen en lang voordat de onze zo dominant werd.
Zeker zo bijzonder is Herman de Conincks verzameld proza, Het Proza (gekregen van Hans Boot) in twee delen. In deel 1 begon ik tien jaar geleden en recent las ik het pas uit. Deel 2 ligt al te wachten, nog dikker dan deel 1. Heerlijk. ‘Herman de Coninck is geweldig’, om Hans te citeren. De Coninck schrijft veel over poëzie, maar ook over zaken als onderwijs, muziek, literatuur, de cultuur in brede zin. Mooi geschreven, nuchter, geen woord te veel, verslavend om te lezen. De Coninck is een progressieve pessimist of een optimistische conservatief, daar ben ik nog niet helemaal uit. Bij hem zal de revolutie niet starten, maar wel de strijd om behoud van alles wat de moeite waard is om voor te leven: de liefde, de kunsten, de beschaving. In deze tijden een lichtend voorbeeld en ik dat zou ik nu eigenlijk toch wel bijzonder progressief willen noemen. Een citaat tot slot: “Wie progressief wil zijn, zou eigenlijk twee dingen heel goed moeten weten: wat hij allemaal wil veranderen, en wat hij allemaal wil behouden.”
