Dat eeuwige gedoe met seks
Ter voorbereiding van de DLVAlive in Utrecht over Notendop, 7 maart (her)leest Roeland Dobbelaer het oeuvre van Ian McEwan. Deze week Aan Checil Beach.
[Recensie] Florence en Edward zijn twee jonge mensen die groot worden in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, ze ontmoeten elkaar, raken verliefd, trouwen. Ze zijn net aangekomen in het hotel waar ze hun huwelijksnacht zullen doormaken. Meteen op de eerste pagina’s laat McEwan weten dat het boek over seksualiteit gaat en problemen daarmee. Eigenlijk al in de eerste zin. “Ze waren jong, welopgevoed en allebei nog maagd op deze avond voor hun huwelijksnacht, en ze leefden in een tijd dat een gesprek over seksuele problemen ronduit onmogelijk was.” En dan moet het boek nog helemaal beginnen. Het eerste hoofdstuk werkt toe naar het moment vlak voordat het huwelijk geconsumeerd gaat worden. Edward wil heel graag heel vaak met Florence het bed in en zij is er doodsbang voor. In de tijd voor het huwelijk hield ze altijd zijn avances af en kwam het niet verder dan wat zoenen.
Tot zover niets aan de hand denk je als lezer. Het standaardverhaal van mensen die opgroeien in de nadagen van het preutse Victoriaanse tijdperk. De jaren zestig van de vorige eeuw en de seksuele revolutie moeten nog aanbreken. Ze zullen wel een manier vinden om hier mee om te gaan. Maar niets is minder waar, zo zal blijken.
McEwan gebruikt vervolgens een veertigtal pagina’s om de levens van Florence en Edward te schetsen. De gezinnen waar ze in opgroeiden, de opleiding die ze genoten, hoe ze elkaar ontmoetten, hoe ze verliefd werden, allebei tot over de oren. Hoe ze uiteindelijk trouwen en in het hotel aan Checil Beach terecht komen. Florence en Edward zijn voor elkaar gemaakt. Zij is dochter van een zakenman en een wetenschapper, beiden van goede komaf, beiden met een grote hekel aan het gewone volk en aan communistisch Rusland. Florence speelt viool en start al tijdens haar studie op het conservatorium een strijkkwartet wat haar later wereldberoemd zal maken. Zijn ouders zijn minder geslaagd in het leven. Zijn vader is hoofd van de basisschool en zijn moeder was kunstenares maar liep een hersenbeschadiging op toen ze zwanger van een tweeling bij het uitstappen van de trein een dreun kreeg van een openslaande deur. Normaal functioneren kon zijn moeder daarna niet meer, waardoor Edward en zijn zussen opgroeien in een chaotisch gezin waar het nooit schoon is en zaken nooit goed geregeld zijn.
Edward is begaafd en mag gaan studeren, kiest voor middeleeuwse geschiedenis en start een onderzoek naar religieuze sekten. Als hij Florence ziet is hij verkocht. Een prachtig lief en stil meisje. Florence ziet Edwards kwaliteiten en wordt ook verliefd. Wat een romance! Al snel ben je de openingspassage vergeten en lijkt het alsof McEwan een bouquetreeksromannetje (lekker woord) heeft willen schrijven. Ook wel eens fijn om te lezen. Slechts op één moment in dit deel van het boek schrik je als lezer wakker als McEwan terloops meldt dat de moeder van Florence nu niet bepaalt een warme moeder was en het kind nooit aanhaalde of knuffelde. O ja, hoe zat het ook al weer met vrouwen die seks moeilijk vinden, iets met hun jeugd… Maar ook dit blijkt een schijnmanoeuvre te zijn van McEwan.
Dan nadert de huwelijkse daad en zijn we meteen weer terug bij het begin van het boek. En eigenlijk moet ik hier deze bespreking staken omdat elke verdere informatie de plot verraad. Wel kan nog gezegd worden dat ik het boek bijna 150 pagina’s lang met enorme tegenzin heb gelezen, een paar keer zelfs heb willen wegleggen. De wijze hoe McEwan het jong stel portretteert irriteert, ze zijn zo ontzettend verliefd, ze passen zo ontzettend goed bij elkaar en toch, ja toch laat McEwan het uit de hand lopen, tergend langzaam, en steeds maar weer toewerkend naar het moment dat de seksuele daad moet plaatsvinden. Het lijkt of McEwan wel heel clichématig over mannen en vrouwen en seksualiteit schrijft. Maar dan helemaal op het einde, met enkele zinnen, de laatste twee bladzijde gooit McEwan alles op zijn kop en komt er alsnog een verrassend einde en blijkt McEwans analyse van liefde en seksualiteit weer raak zoals zijn analyses altijd zijn.
—
Voor het eerste gepubliceerd op De Leesclub van Alles
