Toerist in Noord-Korea
Het gebeurt maar zelden dat ik bij het lezen van een boek in huilen uitbarst. Maar bij Nothing to envy (in het Nederlands vertaald als Hand in hand in het donker) van Barbara Demick gebeurde het me enkele jaren geleden toch. Demick schetst in haar bijzonder goed geresearchte boek een inktzwart beeld van het dagelijks leven in Noord-Korea en de hongersnood die het land in de jaren negentig trof. De ontberingen die in het totalitaire land dagelijkse kost zijn, de voortdurende angst voor de autoriteiten: het greep me enorm aan.
Daarbij vergeleken is het onlangs in het Nederlands vertaalde Achter gesloten grenzen, Reizen door Noord-Korea, van de Portugese schrijver José Luís Peixoto een stuk luchtiger en bij vlagen zelfs ronduit humoristisch. Bijvoorbeeld als hij verhaalt van de manier waarop de staatsmedia berichtten over Kim-Jung Uns eerste bezoek aan een golfbaan, waarbij de grote leider de ene na de andere hole in one sloeg.
Peixoto bezocht Noord-Korea in 2012, toen een Chinees reisbureau ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de grondlegger van Noord-Korea de Kim Il-sung 100th Birthday Ultimate Mega Tour organiseerde. De vijftiendaagse groepsreis onder begeleiding van twee door de Noord-Koreaanse overheid aangestelde gidsen voert onder meer langs Potemkin-achtige fabrieken, het Museum van de Amerikaanse Wreedheden, een modern westers pretpark en een circus met een beer op rolschaatsen. Het blijkt niet louter doffe ellende in Noord-Korea. Mensen lachen, drinken en trouwen en er wordt opmerkelijk vaak in het openbaar gedanst.
Hoewel de gidsen hun best doen om Noord-Korea zo prachtig mogelijk voor te stellen, kunnen zij niet voorkomen dat de schrijver af en toe een glimp opvangt van hoe het werkelijk met het land is gesteld. Dat Peixoto bij het ontbijt voortdurend kuipjes boter en jam krijgt voorgeschoteld die ver over datum zijn, is bijvoorbeeld exemplarisch voor de armoede in Noord-Korea – al weet de schrijver ook dat gewone Noord-Koreanen het vermoedelijk nog een stuk moeilijker hebben.
Hij slaagt er ook goed in om te angst die de autoriteiten inboezemen, mooi te illustreren. Als zijn reisgezelschap over het platteland rijdt, maken de bewoners daar bijvoorbeeld een diepe buiging voor de toeristenbus omdat ze in de veronderstelling verkeren dat wie zich gemotoriseerd voortbeweegt wel belangrijk moet zijn.
Peixoto heeft een lekker leesbaar boek geschreven (dat bovendien voortreffelijk in het Nederlands is vertaald) over een intrigerend, want extreem gesloten land. Maar toch… hij blijft wel een toerist die voornamelijk te zien krijgt wat de autoriteiten hem willen laten zien. De strafkampen, die Blaine Harden zo gruwelijk heeft beschreven in Escape from camp 14 (Vlucht uit kamp 14), staan vanzelfsprekend niet op het reisprogramma. Wie Noord-Korea echt wil begrijpen, kan daarom misschien toch beter met Demick of Harden beginnen.
—
Eerder verschenen in Wordt Vervolgd
