"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Albrecht en wij

Zondag, 7 december, 2014

Geschreven door: Lodewijk van Oord
Artikel door: Johan Bordewijk

Uitsterven als attractie

In de wereld van de debuutroman Albrecht en wij van Lodewijk van Oord is de neushoorn op sterven na dood. De laatst overgebleven exemplaren bevinden zich in gevangenschap. Een dierentuin in Amsterdam (waar we makkelijk Artis in herkennen) heeft last van teruglopende bezoekersaantallen. De nieuwe directeur Edo Morell wil met een ambitieus fokprogramma zijn dierentuin, en en passant ook de neushoorn, van de ondergang redden.

[Lees ook de voorpublicatie op athenaeum.nl]

Edo maakt een masterplan met een zwaar commerciële inslag. Bezoekers worden klanten die een totaalbelevenis krijgen aangeboden; de beesten zijn daaraan ondergeschikt. Branding is een keyword in zijn vocabulair. Voor zijn plannen zoekt hij hulp bij neushoornexpert Sariah Malan, een half Nederlandse, half Zuid-Afrikaanse. Zij aarzelt: om de neushoorn te redden moet ze van het dier een karikatuur maken die slechts dient tot vermaak van mensen.

‘(…) de dierentuin is een menselijk bedenksel waarin een volstrekt onhoudbaar verhaal wordt verteld. (…) Wat wij nadrukkelijk niet vertellen is dat de dieren die wij tonen met die natuur helemaal niets meer te maken hebben. Zij zouden er geen raad weten. Binnen no time zouden zij sterven. Dierentuindieren zijn lege hulzen. (…) iedereen weet wel dat zij eigenlijk al niet meer bestaan.’

Boekenkrant

Tevens worstelt ze met haar gevoelens voor Edo. Tussen hem en Sariah ontstaat een schuchtere relatie.

De laatste neushoorn

De spil van het fokprogramma is de neushoornbul Albrecht uit Berlijn. Het dier, dat in Amsterdam voor nageslacht moet gaan zorgen, is ongetwijfeld vernoemd naar de kunstenaar Albrecht Dürer, die in West-Europa de eerste (onjuiste!) tekeningen van een neushoorn maakte. Maar helaas, de vrouwtjesneushoorns in Amsterdam sterven, zodat het fokprogramma mislukt. Een onbekend virus zorgt er vervolgens voor dat alle elders levende neushoorns ook dood gaan, zodat Amsterdam de definitief laatste neushoorn bezit. Maar Edo laat zich niet snel van de wijs brengen, integendeel: deze tegenslag motiveert hen tot een nieuw plan; voordat ook Albrecht sterft moet hij op tournee. In grote voetbalstadions in Europa zal hij aan duizenden op sensatie beluste mensen getoond worden. Edo maakt van het uitsterven van de neushoorn een attractie. Voor Sariah gaat dit te ver. Ze breekt met Edo en doet er vanaf dat moment alles aan om hem dwars te zitten.

Albrecht en wij leunt zwaar op het conflict, of eigenlijk op het verschil van inzicht van Edo en Sariah over de omgang met dierentuindieren in het algemeen en Albrecht in het bijzonder. Zij wil respect voor de dieren, hij wil ze inzetten voor commercieel gewin. Van Oord besteedt weinig aandacht aan de intieme lading van hun relatie; ze voelen zich tot elkaar aangetrokken, maar dat gegeven bevindt zich aan de randen van het verhaal. Dat is een gemiste kans. Nu is de botsing in het verhaal vooral een botsing van meningen over dieren en niet een emotioneel conflict van karakters. Het boek had aan diepte gewonnen als dit laatste beter uitgewerkt was.

Drie perspectieven

Sariah torst ook een onverwerkt verleden met zich mee, vooral over haar vader die al betrokken was bij het behoud van de neushoorn. Hij wil niet dat ze naar Nederland gaat. De betekenis van dat verleden voor haar relatie tot Edo en Albrecht komt ook niet uit de verf. Daarnaast vertelt Van Oord het verhaal vanuit drie perspectieven, die van Edo en Sariah, maar ook vanuit het standpunt van Frank. Frank is de bestuursvoorzitter van de dierentuin en feitelijk de baas van Edo, maar in praktijk een volgeling; hij geeft Edo namelijk ruim baan. Zijn meningen voegen dan ook weinig toe aan het verhaal.

Albrecht en wij vertelt een mooi verhaal over de relatie van mensen tot dieren en hoe we met hun behoud om kunnen gaan. Het stelt interessante vragen over het belang van behoud en de rol van uitsterving. Maar omdat het meningsverschil van Edo en Morell niet doorwerkt in hun relatie, is het boek als roman echter vrij licht en heeft het eerder een intellectuele dan een emotionele lading.

Boeken van deze Auteur:

Niemand is van hier