De lange winter van 1933 en het ontstaan van WOII
[Recensie] Op 30 januari 1933 benoemde president Paul von Hindenburg Adolf Hitler tot kanselier van een coalitiekabinet. De leider van de nationaalsocialisten slaagde er binnen de kortste keren in de macht volledig naar zich toe te trekken. Ook in de rest van de wereld waren dit belangrijke maanden in de voorgeschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Jankowski geeft een panoramisch overzicht van deze ontwikkelingen, van Londen tot Moskou, en van Japan tot de Verenigde Staten. Daarbij maakt hij veelvuldig gebruik van diplomatenberichten en krantenverslagen. Het resultaat is dat hij heel nadrukkelijk het blikveld van de tijdgenoten in de vertelling integreert, met alle twijfels en aarzelingen die zij hadden ten aanzien van wat er allemaal voorviel.
Voor ons zijn de gebeurtenissen van 1932/33 de directe aanloop tot de wereldoorlog, maar de tijdgenoten konden dat niet met zekerheid voorzien en de leidende politici moesten beslissingen nemen zonder die kennis achteraf. De rode draad in Jankowski’s verhaal is de gedachte dat de politiek in het Interbellum overal beheerst werd door nationale sentimenten die zich niet alleen richtten tegen een vijandig geachte wereld. Ze hadden ook de vermeende representanten van die vijandige wereld in eigen land in het vizier, of het nu ging om communisten, kapitalisten, de Joden of het Westen. Zo streefde ieder land naar een nationale oplossing voor het internationale probleem van de Grote Depressie in de vorm van een economisch isolationisme. Dat gold volgens Jankowski evenzeer voor Roosevelts New Deal als voor Hitlers streven naar Lebensraum. Dat Hitlers politiek daarbij van begin af aan gericht was op een agressief racistisch en imperialistisch programma benoemt hij wel, maar het blijft toch wat onderbelicht.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
