Wereldvreemde romantici in een verzakelijkte wereld
‘Laat ik een verhaal maken,’ luidt het intro voor aanvang van het eerste hoofdstuk van de debuutroman van Daphne Huisden die nu genomineerd is voor de Academica Literatuurprijs 2012. ‘Over leugens en werkelijkheid. Over schijn en bedrog. Over het spectrum van kleuren waardoor we vergeten wat zwart is en wit.’ Deze uitspraak schept, in samenhang met de titel Alles is altijd fictie, het fraaie omslag en een motto ontleend aan William Shakespeare, hoge verwachtingen bij de lezer over het verhaal dat gemaakt wordt.
Theater van wantrouwen en hebzucht
De eerste indrukken krijgen we verrassend genoeg van het meubilair in een uitgeleefde woonruimte.
‘Een huis op de slooplijst biedt onderdak aan stoelen die bestand zijn tegen lekkage, diefstal en buitenproportionele visite. Deze stoelen kunnen eerdere verhuizingen navertellen, omdat ze zich op zolders en in vochtige kelders verscholen voor de ophaaldienst.’
Het gaat om een tijdelijke woonruimte van de vrouwelijke ik-figuur, die ontsnapt aan haar dwangmatige heerszuchtige moeder, nadat de laatste eerder al haar man de dood heeft ingejaagd. Ze vindt die ruimte op een terrein in een stad waarop het winkelcentrum Topia gebouwd wordt, door de antimaterialistische ik-figuur het theater van wantrouwen en hebzucht genoemd.
Toneelspeler op zolder
Spanning wordt geschapen door een geheime deur in het huis, die naar de zolder leidt. Tijdens de eerste nacht hoort de jonge vrouw, die dan al last heeft van hyperventilatie, vreemde geluiden. Ze gaat op onderzoek uit en stuit op de oudere lankmoedige Gizmo, een ex-toneelspeler die op de zolder woont en zelden zijn huis uitkomt. Langzaam ontstaat er een sterke band tussen de oudere man en de jonge vrouw. ‘Kleine,’ noemt hij haar vaderlijk. De band wordt verstevigd door de suïcidale en alcoholistische Leno die haar lastig valt.
De ik-figuur voelt zich een niemand, net als haar vader en net als Gizmo die als toneelspeler de druk gekend heeft om iemand te zijn maar er na zijn mislukte carrière vrede mee heeft. Hij praat in de telefoonhoorn als hij behoefte heeft aan contact. Op haar werk wordt de ik-figuur achter haar rug om aangevallen door collega-receptioniste Myra. Het zijn weinig mededeelzame figuren die haar wereld bevolken. Het zouden de laatste romantici kunnen zijn in een verzakelijkte wereld, maar dat zou hen te veel tot eer strekken. Het blijven bloedeloze spelers op een toneel van bordkarton, die de lezer niet weten te raken.
Wat is werkelijk, dat is de vraag
De weinig sprankelende zinnen met een licht ironische ondertoon blazen hen ook niet gemakkelijk leven in. Het verhaal ontbeert humor, zoals bijvoorbeeld tijdens een hilarische motivatietraining die de ik-figuur doet om aan een nieuw baantje te komen passend zou zijn geweest. De dialogen zijn weinig origineel en met de beeldspraak wil het niet erg lukken, getuige een zin als: ‘De gaskachel siste spottend om mijn gespannen gezicht.’ Het verhaal komt moeizaam vooruit.
Gizmo wil op het eind, uit boosheid dat zij hun huis uit moeten, het openingsfeestje van het winkelcentrum vergallen. De thrillerachtige sfeer die dit oplevert wordt vreemd genoeg afgebroken door een droomachtige realiteit die alles op losse schroeven zet. Wat is werkelijk en wat niet, dat is de vraag. Het intro had ons al gewaarschuwd, maar deze wending komt wel erg uit de lucht vallen. ‘Wie ben ik?’ is een vraag die de ik-figuur door het boek heen achtervolgt. Helaas blijkt die niet gesteld in filosofische, maar in ontwikkelingspsychologische zin. Al met al is Alles is altijd fictie pretentieus van opzet maar nogal cliché verteld – of beter gezegd: gemaakt.
