Reis door het grootste regenwoud op aarde
[Recensie] 6 jaar lang reizen en dan nog heb je slechts een klein gedeelte van een gebied verkend. Het grootste tropische regenwoud op aarde, de Amazone beslaat dan ook negen Zuidamerikaanse landen al ligt het voor 60% in Brazilië, een land dat bepaald niet zorgvuldig met dit unieke gebeid van mondiale en cruciale betekenis omgaat. De Amazone wordt niet voor niets de longen van de aarde genoemd vanwege zijn fundamentele betekenis voor het klimaat.
Sebastiao Salgado vertelt in de inleiding over de voorbereidingen voor zijn reizen, zijn angst en onzekerheid over hoe hij ontvangen zou worden door de hier wonende stammen die hij wilde bezoeken. Er zijn echter blijvende vriendschappen ontstaan omdat hij ontdekte dat mensen waar ook ter wereld gemeenschappelijke kenmerken hebben. Een prachtige ervaring die je ook dichter bij huis kunt opdoen: uiteindelijk zijn we allemaal mensen ongeacht onze huidskleur, cultuur, religie en taal.
De inleiding is een historische terugblik op de stammen in de Amazone waaruit blijkt dat er in 1500 5 miljoen mensen leefden. Nu zijn het er 370.000, verdeeld over 188 stammen die 150 talen spreken en dan zijn er nog 114 stammen waarmee geen contact is gemaakt. Uit deze getallen spreekt een enorme diversiteit.
Sebastiao Salgado legt het dagelijkse leven van 12 stammen vast en laat zo mensen zien in hun volkomen authentieke cultuur waar de 21e eeuw nog op geen enkele manier aanwezig is. De leefwijze doet sterk denken aan die van enkele duizenden jaren geleden in onze westerse cultuur.
We zien mensen poseren voor foto’s en dat levert prachtige portretten op waarbij je wel kunt zien dat mensen dat niet gewend zijn maar zich er toch aan overgeven, een teken dat de fotograaf vertrouwen met hen heeft opgebouwd. Verder komen we mensen tegen die jagen en vissen, bezig zijn met de bereiding van maaltijden, hun gezicht of lichaam beschilderen, onderweg zijn over water of door het oerwoud. Ook dans en ritueel is op foto’s vastgelegd.
Het boek is ook een appèl om de Amazone te behouden en een eind te maken aan de mateloze ontbossing die het klimaat beïnvloedt maar ook mensen, dieren en planten in hun bestaan bedreigt. Uit de inleiding blijkt de sterke persoonlijke betrokkenheid van Sebastiao Salgado bij zijn project om in contact te komen met stammen in het Amazone gebied. Hij vertelt ook over de hulp die hij hierbij heeft gekregen want zonder team en ondersteuning van derden is een dergelijke onderneming echt niet mogelijk.
Sympathiek is wat Sebastiao vertelt over het meenemen van eigen voedsel omdat hij de mensen daar niet mee wil belasten. Interessant is de voorbereiding in de vorm van zonnepanelen die de batterijen voor de uitrusting moeten voeden en geschenken voor de stammen die in overleg zijn afgestemd op wat zij goed kunnen gebruiken.
Er zijn fraaie opnamen van slingerende rivieren, bergen, watervallen, nevel, regen en laaghangende bewolking die ‘vliegende rivieren’ wordt genoemd. Opvallend is de begroeiing die overal aanwezig is al zijn er ook vlakten waar het groen tamelijk schaars is. Onder de bomen bevinden zich ook palmachtige soorten die zorgen voor een exotische aanblik.
Bijzonder is de verwevenheid van mens en natuur. Op veel foto’s gaan mensen helemaal op in hun omgeving, voelen zich daarmee verbonden en zijn er voor hun voortbestaan en levensonderhoud ook van afhankelijk.
Wat in het oog springt, zijn de grote onderlinge verschillen tussen de verschillende gefotografeerde stammen wat de gezichten van mensen betreft maar ook hun cultuur van al dan niet kleding dragen en de wijze waarop zij zich versieren.
Een aantal foto’s springt er echt uit en maakten op mij bijzonder veel indruk:
- De rokende shamanen en twee vrouwen op leeftijd, beide foto’s van de Kamayuna stam.
- Ontroerend zijn de drie nichtjes van de Sarawaka stam. Interessant is de wijze waarop deze stam een huis bouwt. Het geraamte bestaat uit lange ranke takken die worden bedekt met stro.
- Een prachtig moment is de man van de Ashaninka stam die staan in zijn kano met gespannen boog klaar staat om een vis te schieten. De foto is van achteren genomen.
- Mensen van de Yawanawa stam beantwoorden het meest aan ons traditionele maar ook beperkte beeld van niet-westerse stammen. Zij dragen een hoge verentooi die aan beide kanten langs hun lichaam valt. Prachtig is de close up van een vrouw op leeftijd van deze stam.
- De Yanonami stam bouwt een grote cirkelvormige leefruimte en heeft een opvallende gezichtsversiering van dunne houten stokjes (piercings).
- De Macuxi stam leeft in de bergen en op de vlakten. De vlakten hebben een opvallende slingervormige begroeiing die door de fraaie luchtopnamen goed zichtbaar is. De mensen van deze stam gaan tamelijk ‘westers’ gekleed.
- De jonge kinderen van de Korubo stam komen prachtig over door de tere belichting.
- De Zo’é stam heeft een hoofdtooi die lijkt een hoed met een brede rand en hier dragen de mensen een opvallende lange kegelvormige versiering onder hun kin.
Met goede herinneringen blikt Sebastiao Salgado terug op dit project, dankbaar dat alles goed is verlopen terwijl men ook wel heftige weersomstandigheden heeft meegemaakt. Het is, getuige het imposante boek, ook zeker een project om dankbaar op terug te zien. De foto’s zijn allemaal in zwart/wit en dat zorgt voor een bijzondere sfeer die past bij de zeer authentieke mensen en hun leefcultuur.
Amazônia is een boeiende impressie van een gebied dat iedereen wel bij name kent maar dat door vrijwel niemand kan worden bezocht omdat het niet gemakkelijk toegankelijk is. Daarom mogen we de auteur dankbaar zijn dat hij ons via dit schitterende boek Amazônia meeneemt in deze onbekende en fascinerende wereld.
De reizen waren voor Sebastiao een unieke ervaring maar het bekijken van dit royaal uitgegeven Engelstalige boek is dat voor de lezer ook!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
