Vluchtelingen horen niet bij ons
[Recensie] Het kleine meisje van meneer Linh is wellicht het meest bekende boek van Philippe Claudel. Hij kaart met dit prachtige boek de vluchtelingenproblematiek op een zeer tedere wijze aan. Heel anders is dan ook Archipel van de hond waarin hij wederom de toestroom van vluchtelingen centraal heeft staan maar waar er geen ruimte is voor tederheid of gevoeligheid.
Op een klein eilandje in de Middellandse zee woont een hechte gemeenschap dat nogal op zichzelf is. Het functioneert als geheel: praktisch, eenvoudig maar effectief. Iedere eilandbewoner heeft een rol en taak, duidelijker kan je het niet hebben.
Op een ochtend vinden enkele eilandbewoners drie aangespoelde vluchtingen. Het zijn bootvluchtelingen die tijdens hun reis van geboorteland naar Europa verdronken zijn. De vondst van deze drie mannen zal een negatief gevolg hebben voor de publiciteit van het idyllische eilandje en ook nog eens op het moment dat er een belangrijk project staat te gebeuren: de bouw van een Thermen.
De Burgemeester weet de andere eilandbewoners te overtuigen en beslist om het voorval de verdoezelen. De Zwaardvis, de Dokter, de Oude Vrouw en de Pastoor hebben niet zoveel moeite als de Onderwijzer heeft. Hij is dan ook geen oorspronkelijke eilandbewoner maar iemand die later met zijn gezin op het eiland is komen wonen om de klas van de Oude Vrouw over te nemen.
De weerstand van de Onderwijzer tegen het eilandje en haar bewoners wordt groter en zijn geweten speelt hem parten. Hij kan er met zijn hoofd niet bij dat men de drie mannen zo achteloos kan laten verdwijnen, dat het hen niets doet dat ook deze drie mannen een familie hebben. Door zijn gedrag wordt zijn rol als buitenstaander alsmaar versterkt, de groep, maar vooral de Burgemeester, wantrouwt hem en houdt hem in de gaten. Ook omdat hij sinds de aangespoelde drie mannen vreemde experimenten uitvoert.
Wanneer de Onderwijzer een ontdekking doet en de Commissaris van het vaste land hun eiland bezoekt, staat iedereen op scherp. De gemeenschap blijkt ijzersterk en eensgezind. En angstaanjagend.
De buitenstaander
Met Archipel van de hond weet Claudel weer een treffend verhaal te schrijven over de vluchtelingenproblematiek die nog steeds actueel is. Het contrast kan in het verhaal niet groter zijn. Drie aangespoelde mannen op een idyllisch, prachtig eiland waarvan de huisjes onlangs ook nog eens zijn gewaardeerd als werelderfgoed. De mannen maken zo’n inbreuk op het ogenschijnlijke gestandaardiseerde eilandleven dat geen van de eilandbewoners enige vorm van empathie of emotie kan opbrengen. Het hoort niet bij het eiland, het hoort niet bij ons.
Zo moet de Onderwijzer zich ook gevoeld hebben toen hij zijn weerwoord uitsprak om vervolgens te stuiten op een muur van geslotenheid. Hoe ver kan men gaan om zichzelf en omgeving te behouden? Ver is het antwoord. De komst van de Commissaris is abrupt, vreemd en zorgt voor buitensporige gebeurtenissen. Het past niet helemaal in de lijn waarop het verhaal opgebouwd is, vanaf dat moment wordt het verhaal beklemmend. Zijn komst zet de hele eilandbevolking in een alerte houding.
Ondanks de fijne schrijfstijl, bondig en kort, vond ik het verhaal op sommige punten wat kabbelend. Ietwat saai. Het duurde even voordat het verhaal op gang kwam en daardoor kon het mij niet constant blijven boeien. Dat is jammer, vooral omdat het een goed verhaal is en aanzet tot denken. Claudel weet als geen ander de duistere kanten van mensen te beschrijven. En iedereen heeft weer een andere grens die overschreden kan worden. Wat is jouw grens en kan je invloed uitoefenen op een dergelijk groot probleem als de toestroom vluchtelingen?
—
Eerder verschenen op Boekenz
