"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Arno Kramer - In Time

Donderdag, 31 maart, 2022

Geschreven door: Remco Ekkers, Oek de Jong, Brian Fay, Arno Kramer, Carin Reinders
Artikel door: Jan Stoel

Het verlangen naar een nieuwe werkelijkheid

[Recensie] In Time heet het boek dat is verschenen met poëzie en tekeningen van tekenaar, curator en dichter Arno Kramer (1945). Zijn beeldend werk is onder meer opgenomen in museumcollecties in binnen- en buitenland. Hij richt zich al tientallen jaren op het tekenen en combineert daarin figuratieve elementen met meer abstractere. In In Time zijn bijdragen opgenomen van Oek de Jong over de magie van het tekenen en dichter Remco Ekkers die in een interview over een gedicht van Kramer met de kunstenaar spreekt. Diana Wind belicht de ‘nieuwe betekenissen’ van zijn werk. Dr. Brian May benadert de tekeningen van Kramer filosofisch en Una McCarthy van de Limerick City Gallery of Art – voor Kramer is Ierland een tweede vaderland geworden – stelt dat het Ierse landschap met “zijn wispelturige weerpatronen en de wrange humor van het Ierse volk – zijn oeuvre beïnvloed hebben.”

Weerstand, balans en nieuwe werkelijkheid
De woorden weerstand, balans en nieuwe werkelijkheid komen bij mij op als ik In Time heb gelezen. Kramer is vurig pleitbezorger van het tekenen als een autonome en volwaardige discipline. “In Nederlandse musea zie je doorgaans weinig concepten voor tekeningenconcepten. Tekenen lijkt gevoeliger, intiemer en is een medium om het visueel denken zichtbaar en tastbaar te maken,” stelt Carin Reinders, directeur van CODA, de plek waar de werken die in In Time staan in 2022 te zien waren. Om dat te bereiken is consistentie nodig, moet je weerstanden overwinnen. Zo stond Kramer in 2008 aan de wieg van het Drawing Centre Diepenheim, wat in 2011 resulteerde in een eigen tentoonstellingsgebouw, een centrum gespecialiseerd in de tekenkunst. Weerstand zit ook in het werk van Arno Kramer waar je het figuratieve op het abstracte zit botsen, soms is het ruig en dan weer verfijnd, momenteel brengt hij kleur in zijn werk, hij werkt met meerdere technieken zoals de collage. Dierfiguren, mensen, het landschap, het universum, organische en anorganische vormen zie je terugkeren in zijn werk. Kramer werkt intuïtief. Het leidt tot beelden die soms ongemakkelijk voelen, weerstand oproepen. Maar een dood hert kan ook iets vertellen over de manier waarop wij omgaan met de natuur. Kramer zorgt er met zijn tekeningen voor dat de kijker een eigen verhaal maakt. En een tekening van twee hazen die met elkaar lijken te vechten kan een andere betekenis krijgen als Kramer op het werk de slotregels uit Human Chain van de dichter Seamus Heaney erbij schrijft: “A letting go which will not come again, Or it will, once. And for all”. Jammer dat het gedicht niet in zijn geheel is opgenomen in het boek. Kramer zet je dus aan het denken.

Eenheid in vormgeving
Daarmee kom ik op het tweede element van het boek dat het boek bij mij oproept: balans. Als ik het leg naast het eerder (ook bij Waanders) verschenen boek Longing leg dan is het formaat van het boek en het lettertype hetzelfde. De lila-kleur zie je op het binnenblad terug, geïnspireerd op tekeningen die in het boek opgenomen zijn. In lila staat ook in de vertaling van de Nederlandse tekst in het Engels. Ook de vormgeving van beide boeken (en die is prachtig; het ontwerp is van Harald Slaterus) is hetzelfde. In beide boeken speelt dichter en Nobelprijswinnaar Seamus Heaney, door Kramer bewonderd, een rol. Net als het werk van Kramer inspireren de gedichten van Heaney tot het vrij interpreteren van dat werk, tot het geven van een eigen betekenis. Diana Wind heeft het over het toepassen van dichtregels in zijn werk en de balans daarin: “Vanuit zijn hand en geest ontstaat een tekening of een gedicht, waarin dezelfde gevoeligheid voor het leven tot uitdrukking komt. […] Steeds is het zoeken naar een voor hem esthetische balans tussen het organische en het anorganische.”

“Ik hoef niet alles te snappen. Iets doet iets met je. […] Een gedicht komt meestal voort uit wat ik zag of las. Of uit wat ik het fenomeen van ‘de verlezing’ noem. Je leest onwillekeurig iets anders dan wat er staat. […] Als ik iets in werkelijkheid zie, krijgt het iets beeldends, maar ik beschrijf nooit letterlijk de werkelijkheid. Dat geldt ook voor mijn tekeningen. Het is nooit een op een realistisch,” zegt Kramer.

Boekenkrant

Ruimte laten
Hij is nieuwsgierig, zoekt, tast af en volgt de lijnen die zijn handen op het papier zetten. En dan ontstaat een nieuwe werkelijkheid, het derde element dat van belang is in dit boek. Brian Fay formuleert het zo: lijnen worden hoofden, bomen, lichamen, vogels, geometrische vormen, rasters en woorden. Door hun open en raadselachtige composities zorgen zijn tekeningen voor nieuwe betekenissen, ze maken werelden. […] Hij laat ruimte.”

Kijk naar zijn werk, lees zijn gedichten, laat je verrassen en maak je eigen verhaal, een nieuwe werkelijkheid met dit boek. Of om met de dichter Kramer te spreken: “Er waren /mogelijkheden, altijd weer. Elke afslag zou lokken, elke zin beklijven’’ (Uit: Er zou)

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Klik hier om Arno Kramer over zijn werk te horen praten. Tot en met 24 april is de tentoonstelling In Time te zien in CODA Apeldoorn.