"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Matthäus-Passion

Donderdag, 13 februari, 2020

Geschreven door: Mischa Spel, Floris Don
Artikel door: Quis leget haec?

Bach’s meesterwerk

[Recensie] Toen ik het boek De Matthäus-Passion zag liggen van Mischa Spel en Floris Don, was ik niet helemaal zeker of dit wat kon toevoegen aan mijn luisterbeleving van het werk van Johann Sebastian Bach. Het heeft als ondertitel Wat Bachs meesterwerk je vertelt, als je weet waar je op moet letten en dan staat er ook nog Complete Luistergids bij. Toe maar. Ik had vorig jaar al het vuistdikke boek Bachs grote Passie gelezen en dat ging vrij diep, dus was dit de moeite waard?

Jazeker. Het heeft een heel andere invalshoek. Uitvoerende musici die het werk door en door kennen (Max van Egmond, zo’n 800! uitvoeringen) nemen je mee door het hele werk en vertellen wat ze voelen bij de passages, hoe ze het uitvoeren en waar ze tegen aan lopen. Een feest om te lezen.

Dat de Matthäus een fenomeen is in Nederland, dat is bekend, maar de makers van dit boek wilden vooral een gids samenstellen om antwoord te krijgen op vragen als wàt het precies is dat ons raakt, wat gebeurt er nu in die muziek, hoe is het opgebouwd? Daar is onnoemelijk veel over te vertellen en in zo’n 240 pagina’s krijg je geen volledig beeld. Dat wordt ook niet nagestreefd. Wat wel wordt nagestreefd is een leesbaar werk vanuit passionele impuls. De kenners zijn ook niet de minsten, zoals Ton Koopman, Philippe Herreweghe, Peter Dijkstra, Peter Kooij, Nico van der Meel, Masaaki Suzuki, René Jacobs, Maarten ’t Hart en nog een pak meer.

Er staan talloze mooie fragmenten in het boek. Ik laat er een paar volgen:

Archeologie Magazine

Peter Kooij, bas: “Als je eenmaal bekend staat als Bach-zanger, word je in die hoedanigheid ook weer gevraagd. Ik heb nooit de behoefte gevoeld dat te veranderen. Waarom verhuizen naar een rijtjeshuis als je in een kasteel woont? Bach verveelt mij nooit.”

Nico van der Meel, tenor; “Judas smijt zijn verradersloon de tempel in en – dalende melodie – verhangt dan zichzelf. dat is een uitermate dramatisch moment, wat tijdens de uitvoeringen niet zelden wordt verstoord doordat de eerste violist ten bate van zijn solo in “Gebt mir meinem Jesum wieder” alvast ostentatief zijn lessenaar omhoog begint te schroeven. Enorm storend. Dan heb ik de neiging te roepen: “Hallo mensen, hoorde u wat ik net zong? Judas hangt zichzelf hier op!””

Ramsey Nasr, schrijver; “De tekst van Picander is metrisch gezien, in alle eerlijkheid, vaak broddelwerk, niet consistent…De tekst van de Matthäus zit bovendien nog vol stoplappen ook…Maar het genie van Bach weet overal iets van te maken. Al die lappen prozatekst van de evangelist, dat is hier en daar het equivalent van een telefoonboek op muziek zetten. Bach komt er altijd glansrijk mee weg.”

Het is niet alleen een vermakelijk boek maar leert mij nieuwe dingen, zoals de uitleg van Nico van der Meel over de rietstok, of das Rohr, waarmee Jezus wordt geslagen, in relatie tot de noten die eronder liggen. Dat is voor mij direct de meerwaarde van het boek.

Eerder verschenen op Quis leget haec?

Boeken van deze Auteur: