"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Bastaardsuiker

Dinsdag, 25 november, 2008

Geschreven door: Arjen Lubach
Artikel door: Johan Bordewijk

Het manuscript van het verleden

Het gaat niet zo goed met de jonge schrijver Mattias Wilderberg. Hij heeft een tobberige relatie met Emma en na twee niet bijster succesvolle boeken is het vat met inspiratie even leeg. ‘Er circuleren een paar ideeën door mijn hoofd,’ zegt hij om ervan af te zijn tegen iedereen die vraagt naar een volgend boek. Er komt weer vaart in zijn leven als hem het tweede deel van een manuscript van zijn overleden grootvader wordt aangeboden. Het eerste deel heeft hij al zijn bezit en hij hoopt in het tweede deel te weten te komen waarom zijn moeder Anna nog voor Mattias’ geboorte zijn vader Jonas verlaten heeft.

Het manuscript wordt aangeboden door de ene Gabor, die hem aanvankelijk op een dwaalspoor brengt, om zo tijd te rekken en meer geld te kunnen vangen. In diezelfde tijd ontvangt Mattias fanbrieven van Elin, een mysterieus meisje met wie hij een correspondentie begint. Aangezet door deze twee gebeurtenissen gaat Mattias op zoek naar zijn verleden, naar zijn eigen verhaal.

‘Dat ik nu even niet verder kwam, zolang ik niet wist wat mijn eigen verhaal was. Ook al was mijn verhaal het saaiste verhaal ter wereld, met hoofdpersoon van stro en plotwendingen van karton. Ook al zou mijn verhaal me ten gronde richten. Ook al zou ik te weten komen wat mijn moeder bezielde.’

De lezer wordt door fragmenten van een aantal (afhankelijk van hoe je telt, zeker vijf) verhaallijnen meegevoerd in het verhaal. De fragmenten zijn ieder pakkend beschreven en met af en toe een cliffhanger maken ze de lezer benieuwd naar het vervolg. Het boek wordt daarmee een soort detective waarin we langzaam achter de waarheid van Mattias’ verleden komen. We komen te weten hoe zijn ouders elkaar ontmoet hebben en weer uit elkaar gegaan zijn en welke rol zijn grootvader gespeeld heeft. Het manuscript duikt op, als sleutel naar Mattias’ verleden, net als Gabor en Elin – maar wat hebben die met Mattias’ verleden te maken? Pas dan komt er vaart in het boek, na een aanvankelijk moeizame start. Jammer is wel dat vanaf dat moment de ontknoping belangrijker wordt dan het verhaal.

Boekenkrant

Maar eenmaal op gang is het een vlotlezend boek waarin uiteindelijk alles op zijn plaats valt in een mooi slot. Lubach beschrijft sommige scènes met gereserveerde humor, al komt de lach niet altijd van de grond. Over Jonas, in zijn ontwakende liefde voor Anna, lezen we: ‘Misschien wel ziek van lust of verliefdheid, maar dat zijn aandoeningen die buiten de standaardpolis vallen. Daar valt niet tegenop te verzekeren.’

Die gereserveerdheid maakt het echter ook een afstandelijk verhaal. Als lezer verwacht ik bij de gebeurtenissen in het boek (een moeder die verongelukt, de kinderbescherming die je weghaalt bij je geliefde grootvader, Gabor die je tergend treitert) toch enige emotie van de hoofdpersoon. Een enkele bespiegeling, maar dat was het dan ook. Mattias staat erbij en kijkt ernaar. Wil Lubach ons laten geloven dat het de hoofdpersoon allemaal koud laat? Of dat hij toeschouwer is van zijn eigen leven? Maar ook een toeschouwer heeft gedachten en emoties. Nergens komen we erachter wat Mattias er van vindt, wat dit met hem doet. Alleen de persoon van de grootvader komt tot leven. Het is ontroerend om te lezen hoe hij ervoor vecht om Mattias niet af te hoeven staan aan de biologische vader. En ook de latere pogingen om hem terug te krijgen en in een manuscript het verleden te vertellen geven hem diepte.

Door die afstandelijkheid bleef ik zitten met het onbevredigde gevoel naar een voortkabbelende film te kijken, verteld door een vlakke hoofdpersoon. Lubach schrijft weliswaar in een makkelijke stijl en laat zien mooie sfeerbeelden te kunnen neerzetten (‘De auto reed afwisselend over boswegen en door weilanden. De ramen raakten beslagen en we maakten kijkgaatjes met onze mouwen’), maar blijkt ook in staat tot tenenkrommende vergelijkingen (‘Zoals het ook ontmoedigt om te beginnen aan een legpuzzel waarvan je eigenlijk al weet dat er een stukje mist, zo is het ook ontmoedigend om met een leven door te gaan dat nooit meer perfect zal worden.’)

Ondanks deze tekortkomingen is Bastaardsuiker een boek dat het verdient om gelezen te worden. Lubach zet een goed verhaal neer met een mooie ontknoping. Ik ben benieuwd of hij er in een volgend boek in slaagt zijn hoofdpersonen tot leven te wekken en kritischer te zijn op flauwe vergelijkingen.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: