“Mijn beelden zijn een opeenstapeling van heel veel momenten“
[Recensie] Dit citaat van Lotta Blokker (1980) komt uit de documentaire The hour of the Wolf van Frans Weisz uit 2015. In deze documentaire krijg je een beeld van het creatieve proces dat Blokker doormaakt om tot creatie te komen. The hour of the Wolf was ook de titel van de tentoonstelling in 2014 in Museum De Fundatie met negen levensgrote bronzen beelden van mensen die de slaap niet kunnen vatten, ergens mee zitten. Het zijn bijna iconische beelden, zoals het jongetje dat zijn handen tegen een denkbeeldig raam drukt of de oude vrouw met een vermoeide blik in de ogen denkend aan wat de tijd die haar nog rest zal bieden. Door hun houding hebben de beelden een enorme zeggingskracht.
En nu is er een nieuwe tentoonstelling met als titel Beelden, begeleid door een prachtige publicatie met dezelfde naam. Opnieuw laat Blokker zien dat haar beelden een opeenstapeling van heel veel momenten, emoties zijn. Het thema kun je actueel noemen: de beelden gaan over de vluchtelingenproblematiek, 9/11, de Holocaust, hongersnood, Vietnam. Een schitterend interview tussen de kunstenares en Ralph Keuning, directeur van Museum De Fundatie in Zwolle, geeft inzicht in de totstandkoming van de beelden. Aan de orde komen waar de inspiratie van de beeldhouwster vandaan komt, hoe het creatieve proces in zijn werk gaat en welke keuzes ze maakt. Voor Beelden speelden iconische foto’s een rol. Lotta: “Ik was hoogzwanger van mijn derde kind en toen kwam de foto van Alan Kurdi (het jongetje dat aanspoelde op het strand in het Turkse Bodrum in september 2015) in het journaal. […] Dit enkele beeld maakte duidelijk wat de vluchtelingencrisis betekende. De dag ochtend daarop liep ik uit mijn slaapkamer en zag ik mijn dochter, die in haar zeemeerminnenfase was, spelen op het tapijt.” Wat een contrast!
Blokker ging vervolgens iconische foto’s bijeenzoeken: Settela Steinbach (de foto van het meisje in de treinwagon tijdens de deportatie van Westerbork naar Auschwitz), Kim Phuc (het meisje dat naakt over de weg loopt na een napalmaanval in Vietnam), de vallende man (de foto van Richard Drew die een man fotografeert die vanuit een van de Twin Towers naar beneden is gevallen). In haar denkproces analyseert ze waarom die foto’s ons zo weten te raken. “Het draait allemaal om menselijk lijden door menselijk kwaad.” Ze legt daarmee tevens de verbinding naar het crucifix als het ultieme beeld van menselijk lijden: Kim Phuc doet met haar gespreide armen denken aan een gekruisigde, een getekende, net als het beeld dat ze maakte en als titel Refugee kreeg. Ze kijkt, analyseert, interpreteert, combineert, modelleert, zoekt, neemt afstand, corrigeert en creëert een krachtig beeld waarin gemoedstoestanden (angst, berusting, machteloosheid, kwetsbaarheid), verschillende werkelijkheden samengebracht zijn. Ze communiceert dus in haar eigen beeldtaal.
In het boek zie je de associaties van de kunstenares, zoals de strandfoto van de aangespoelde Alan Kurdi naast een foto van haar dochter met gesloten ogen omringd door badschuim, en verderop een foto van een kind dat half onder het zand ligt. De foto’s van Settela en Kim Phuc zet ze naast die van haar dochter die vol onschuld met een handdoek om haar hoofd gewikkeld heeft. In deze laatste foto zien we hoe ze die twee iconische foto’s verwerkt tot een nieuw beeld met elementen die een rol spelen bij beide meisjes: de hoofddoek van Settela is een handdoek om het hoofd geworden en de naaktheid van Kim is gebleven, maar de houding van het beeld straalt onschuld uit. En om dat overstijgende begrip is het Blokker te doen.
Overigens duurde het zes jaar voordat Lotta Blokker de foto van Alan Kurdi verwerkt had in een eigen wandrelïef met als titel Drowned.
Ontwerper Harald Slaterus heeft met veel gevoel het boek vormgegeven. Dan blijkt onder meer uit de detailopnames van de handen, de sereniteit van het gelaat van Girl.
Lotta Blokker vertelt door haar beelden een boeiend verhaal. Ze creëert beelden waar je naar blijft kijken, beelden die ontroeren, troosten, beklijven, zelfs iconisch worden, zoals het beeld van Kevin Carter (overigens aangekocht door Museum De Fundatie). Carter was de fotograaf die in 1994 de Pulitzerprijs won met de foto die hij in 1993 in Sudan maakte van een stervend kind met vlakbij een aasgier die zit te wachten tot het kind dood is. Men stelde hem steeds de vraag waarom hij wel de foto maakte, maar het kind niet gered had. Het maakte hem gek en twee maanden na de prijsuitreiking pleegde hij zelfmoord. Achteraf bleek het kind, Kong Nyong, niet door de gier aangevallen te zijn en is blijven leven. Dat maakt het alleen nog maar wranger. De foto van het kind was de inspiratie voor het beeld van Carter waarin je de wanhoop van de man ziet, de ‘markeringen’ op zijn lichaam als de krassen op zijn leven, “zijn houding heeft ook bijna een boeddhistische concentratie waardoor het veel ruimte laat om te kunnen nadenken over de relatie tussen die maker en die foto en de wereld waarin hij leefde,” zegt Blokker.
“Een tentoonstelling over de helende kracht van kunst,” zoals Ralph Keuning zegt. Te zien tot en met 5 december.
Klik hier voor de documentaire The hour of the Wolf: https://www.npostart.nl/het-uur-van-de-wolf/27-07-2017/VPWON_1270049
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
