Komt er oorlog tussen de VS en China?
[Recensie] De afgelopen weken vloog de bloedstollende oorlogsretoriek lustig heen en weer tussen Washington en Pyongyang. Kim Jong-un zwoer dat hij de VS “into a jelly” zou bombarderen, terwijl Donald Trump “fire and fury” beloofde. Expressieve jongens, het moet gezegd. Het was uiteindelijk de Chinese leider Xi Jinping die de kemphanen uit elkaar moest halen.
Hoewel de crisis tussen de VS en Noord-Korea veel weg heeft van puberaal gekibbel op de speelplaats, is er meer aan de hand. Korea is namelijk een van de vele brandhaarden waar een conflict tussen twee mondiale mastodonten – China en de Verenigde Staten – zou kunnen losbarsten. Dat schrijft de Nederlandse journalist Jan van der Putten in zijn boek Botsende supermachten. Hij acht de kans dat er tussen de twee militaire kolossen een oorlog komt zelfs groter dan de kans dat er géén komt.
De val van Thucydides
Om de situatie te schetsen, verwijst van der Putten naar een theorie van Harvard-politicoloog Graham Allison. In zijn boek Destined for War – en in dit artikel voor The Atlantic – beschrijft Allison de zogenoemde ‘Thucydides trap’. Thucydides, een Griekse legeraanvoerder en geschiedschrijver die leefde ten tijde van de Peloponnesische oorlog tussen Sparta en Athene (431-404 v.o.t.), was van mening dat een strijd tussen de stadstaten onvermijdelijk was omdat de sterke opkomst en bloei van Athene het heersende Sparta angst inboezemde.
Volgens Allison heeft hetzelfde effect zich al meermaals voorgedaan in de loop van de geschiedenis. Hij onderzocht zestien gevallen uit de afgelopen 500 jaar waarbij een heersende macht werd uitgedaagd door een ‘new kid on the block’. In de 16de eeuw waren de Habsburgers bijvoorbeeld een doorn in het oog van Frankrijk, maar vervolgens werden ze zelf uitgedaagd door het Ottomaanse Rijk.
Wat bleek: twaalf van de zestien keer eindigden dit soort machtsverschuivingen in bloedvergieten. Anno 2017 zitten de Verenigde Staten in de rol van Sparta en is China het nieuwe Athene. Lopen Donald Trump en Xi Jinping in de val? Het is de belangrijkste vraag van onze tijd, aldus Allison.
Vijf hete hangijzers
In Botsende Supermachten, China en Amerika op ramkoers? doet van der Putten eerst de wonderlijke ‘comeback’ van China, een 5.000 jaar oude beschaving met 1,4 miljard inwoners, uit de doeken. Dat was ook het opzet van zijn vorige boek uit 2011, Verbijsterend China. In het tweede deel belicht van der Putten vijf conflicten die de vlam in de pan kunnen doen slaan:
1.Het conflict over de ‘afvallige’ provincie Taiwan
2.Noord-Korea dat Zuid-Korea en Japan bedreigt
3.De grensconflicten tussen China en India
4.Het machtsconflict in de Zuid-Chinese Zee
5.Het conflict tussen China en Japan in de Oost-Chinese Zee
De eerste drie broeihaarden kunnen ontvlammen omdat de VS hun bondgenoten Taiwan, Zuid-Korea, Japan en India te hulp zouden moeten komen in het geval van een escalatie. Dat is bijvoorbeeld niet noodzakelijk het geval mocht China een versnelling hoger schakelen in zijn onderwerping van dalai-lamagetrouwe boeddhisten in Tibet of roerige Oeigoeren in de westelijke provincie Xinjiang. In de twee laatste gevallen wordt de Amerikaanse machtsbasis echter rechtstreeks bedreigd. Daarbij ziet vooral het militaire opbod in de Zuid-Chinese Zee er zorgwekkend uit, aldus de auteur.
Economische redding
Het is een vreemde paradox: hoewel de VS in China in verschillende conflicten lijnrecht tegenover elkaar staan, zijn ze op economisch vlak ook innig verstrengeld en zelfs van elkaar afhankelijk. Experts zien hierin een mogelijke redding: het belang van florissante handelsrelaties zou historische rancune, nationalistische gevoelens en de honger naar hegemonie kunnen overstijgen.
Zelfs al moeten de VS daarvoor hun greep op Oost-Azië lossen, alle redelijke argumenten wijzen in dezelfde richting: een oorlog tussen de VS en China moet absoluut vermeden worden. Helaas zit met Donald Trump bepaald geen baken van rust en ratio in het Witte Huis. En van Thucydides heeft de blonde bullebak wellicht nog nooit gehoord. “Voor het ontlopen van de val van Thucydides hoeven de leiders slechts hun gezond verstand te gebruiken. Want dan zullen ze beseffen waarop oorlog zou kunnen neerkomen: wederzijdse vernietiging.”
Geopolitiek schaakbord
Botsende Supermachten is een beknopt en erg overzichtelijk boek. Wie het hedendaagse geopolitieke schaakbord beter wil begrijpen, vindt in Jan van der Putten een begeesterende verteller. Zowel de cover als de titel van het boek doen paniekzaaierij vermoeden, maar eens je het gelezen hebt, stel je je over een Chinees-Amerikaanse oorlog net dezelfde vraag als Graham Allison: “is het ondenkbaar omdat het niet kan, of omdat we het niet kunnen denken?”
—
Eerder verschenen op https://vreemderdanfictie.be/
