"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Bruggenbouwers

Vrijdag, 5 februari, 2021

Geschreven door: Jan Guillou
Artikel door: Jan Koster

Grote tegenstellingen te overbruggen

[Recensie] Het stond al een tijdje op mijn wensenlijst om aan de reeks De grote eeuw door Jan Guillou te beginnen. Kort geleden is het ervan gekomen! Bruggenbouwers is het eerste deel van een inmiddels tiendelige reeks. Deze omspant ongeveer de twintigste eeuw. Dit deel begint net na 1900 en loopt door tot kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Bruggenbouwers start met het vergaan van het vissersschip van de broers Eriksen. Zij waren beide getrouwd en hadden drie kinderen, de ene drie zoons en de andere drie dochters. Dit deel beperkt zich voornamelijk tot twee van de zoons, de broers Lauritz en Oscar. De derde zoon, Sverre, komt in één van de volgende delen aan de beurt.

De armoede is groot, zeker voor alleenstaande moeders, de solidariteit ook. De zoons, van net aan tien jaar en iets daarboven, krijgen de kans om aan het werk te gaan bij een touwslagerij. Door een nevenactiviteit vallen zij op: zonder gereedschap zijn zij begonnen aan de bouw van een replica van een bekend schip. Dit doen zij zo goed dat zij de kans krijgen om de opleiding tot ingenieur te volgen, eindigend op de prestigieuze opleiding in Dresden. De tegenprestatie: zij zullen zich inzetten om de spoorlijn van Bergen naar Oslo (toen nog Kristiania) te helpen aanleggen over de onherbergzame en meestal ijzig koude  Hardangervidda.
De opleiding weten zij met glans te voltooien maar dan begint het pas. Sverre is homoseksueel, een doodzonde in die jaren. Hij vertrekt als een dief in de nacht met zijn geliefde en laat de broers achter. Deze hebben zo hun eigen uitdagingen.

Lauritz

Archeologie Magazine

Hij is de oudste van de broers en de meest begaafde. Hij studeert als beste van de jaargang af en zijn kostje lijkt gekocht. Maar de liefde en de gedane belofte zitten elkaar hevig in de weg. Lauritz is verliefd geworden op Ingeborg, de dochter van een machtige man van adellijke komaf. Die stelt hem voor de keuze: zij mogen trouwen maar dat komt erop neer dat Lauritz aan de leiband van de baron komt te lopen. Het alternatief: zijn belofte inlossen en daarna kunnen zij alsnog trouwen. Als de liefde sterk genoeg is zal dat die gedwongen scheiding, die jaren zal duren, wel overleven zo luidt het argument. Maar eigenlijk hoopt die man dat het voorbij zal zijn. Lauritz is te min.

Hij kiest voor het laatste. Lauritz heeft het zwaar in Noorwegen, maar Ingeborg is nooit uit zijn gedachten. De slimme doorzetter zint op manieren om zijn zin en tegelijkertijd een vorm van genoegdoening te krijgen.

Oscar

Dat is een heel ander verhaal. Hij laat zich in de maling nemen door een prostituee en vertrekt met de zuiderzon. Hij duikt op in Afrika waar hij zijn talenten inzet om een belangrijke spoorlijn aan te leggen. De ooit gedane belofte lost hij niet in en dat zit hem dwars. Deze man, die ook in andere opzichten zich niet altijd laat belemmeren door (morele) grenzen, vergaart een grote rijkdom. Niet zozeer door zijn werk maar door handeltjes daarbuiten.

Ambitieuze roman

Bruggenbouwers barst bijkans uit zijn voegen van de ambities. Het is een vlot geschreven en voortvarend begin van een enorm familie-epos. De thematiek is ook niet misselijk. De armoede in Noorwegen aan het begin van de twintigste eeuw is schrijnend en je eraan ontworstelen is een heel gevecht. Het standsverschil tussen een doodgewone ingenieur en de dochter van adel is bijna niet te overbruggen. Het leven in Afrika met de toen nog geaccepteerde moordpartijen op rondlopend wild om rijkdom te vergaren komt uitgebreid aan bod. Het rigoureus afwijzen van homoseksualiteit heeft gevolgen voor Sverre. En dan zijn er ook nog de liefde, trouw, solidariteit, rassenverschillen, de verwoestende gevolgen van de Eerste Wereldoorlog en de gebruikelijke spelingen van het (nood)lot.

Wat het meest opvalt zijn de tegenstellingen. Lauritz werkt in de ijzige kou en in soms miserabele omstandigheden. Oscar heeft te stellen met de hitte van Afrika en bijbehorende problemen zoals tropische ziekten. Financieel heeft hij het beter, hij zwemt in het geld. Ook in moreel opzicht zijn de tegenstellingen tussen de broers groot. Ze hebben grote verschillen te overbruggen, maar het zijn Bruggenbouwers die bewezen hebben daartoe in staat te zijn.
Een welgekozen titel van een niet grootse, maar wel meeslepende roman.

Eerder verschenen op JKleest.nl

Boeken van deze Auteur:

Het einde van het verhaal

Bruggenbouwers