De nobele samenzweerder
[Signalering] Hij behoort tot de iconische figuren uit de klassieke oudheid: Marcus Junius Brutus. De moord op Julius Caesar maakte van hem een symbool van de republikeinse vrijheid. Tijdens de Franse revolutie werden tientallen jongetjes Brutus genoemd. Wat weten we eigenlijk van de historische persoon Brutus? Die vraag probeert Tempest te beantwoorden, maar niet door een lineair biografisch verhaal te vertellen. Stap voor stap probeert zij in de beschikbare bronnen de historische feiten van de latere morele en politieke duidingen te scheiden. Het portret van de historische Brutus dat daaruit naar voren komt, is geenszins volledig. Maar mede doordat Tempest Brutus’ handelen in de politieke cultuur van zijn tijd plaatst, krijgt de lezer toch een aardig beeld van de ‘nobele samenzweerder’. Hij komt naar voren als een politicus uit de aanzienlijkste kringen, die al vroeg bezig was met de zorgvuldige opbouw van zijn imago als voorvechter van de republikeinse vrijheid. Als een man ook die ondanks zijn vijandschap met Pompeius (die verantwoordelijk was voor de dood van Brutus’ vader) in de burgeroorlog aan diens zijde tegen Caesar streed. Als opportunist die na de nederlaag bij Pharsalos naar Caesar overliep en genade en verantwoordelijke bestuursfuncties kreeg; en ten slotte als moordenaar van zijn begunstiger. Voortaan was Brutus voor sommigen ‘de bevrijder’, maar voor anderen ‘de ondankbare’. Hij sneuvelde in 42 v.Chr. op het slagveld van Philippi.
Wat was nu eigenlijk Brutus’ motief voor de moord? Tempests conclusie is ontnuchterend: dat is uiteindelijk niet te achterhalen. Om daar dan toch aan toe te voegen: ‘Eén ding is echter zeker: Caesar werd vermoord, omdat hij zichzelf boven de wet en het staatsbestel verhief, en omdat hij eerbewijzen accepteerde die passender waren voor goden dan voor mensen.’ Hierover, en over veel andere aspecten is discussie mogelijk. Maar Tempest heeft voor die discussie een degelijk methodisch fundament gelegd.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
