Afscheid van een kerk
[Recensie] Op een avond fietst Anton Stolwijk langs de Josephkerk, waar hij in zijn jeugd kwam. Het is jaren geleden dat hij er binnen is geweest. De deur staat open en het orgel speelt. Blijkbaar gaan er nog steeds mensen heen. Terwijl Anton naar de bekende muziek luistert, komen herinneringen boven. Hij gaat die avond niet naar binnen, maar een week later wel. Zo komt hij erachter dat deze katholieke kerk binnenkort gaat sluiten. Journalist Anton besluit om deze laatste maanden van de kerk mee te maken. Wie zijn de laatste kerkgangers? Wat verdwijnt er door het verkopen van kerken, iets wat niet alleen in Alkmaar gebeurt?
De schrijver heeft ervoor gekozen om in Buiten dienst een aantal fictieve personages op te voeren, die wel gebaseerd zijn op echte mensen, maar niet één op één zijn terug te voeren. Een aantal bijpersonen worden wel met hun eigen naam genoemd. De kerkgangers zijn herkenbare types: Hans die keihard zingt in het koor, Hanny die allerlei praktische klussen doet, Bea die als één van de weinigen echt gelooft en niet alleen voor de gezelligheid naar de kerk komt. Ze zijn allemaal boven de zeventig jaar. Anton leert ze kennen door aan alle mogelijke activiteiten mee te doen, zoals zingen bij het koor en mee op pelgrimstocht naar Heiloo, op de fiets. Een paar keer schiet ik in de lach om hoe hij het allemaal beschrijft.
De belevenissen van nu worden afgewisseld met historische feitjes, maar niet te veel. Bij de interviews met medewerkers van de kerk besteedt hij net zo veel aandacht aan hoe het gesprek verloopt als aan de inhoud ervan. Op die manier blijft het levendig en krijg ik een goed beeld van de mensen.
Niemand uit zijn verdriet over het sluiten van de kerk openlijk. Ze proberen zich er maar bij neer te leggen. ‘Het is in Gods hand’ zeggen sommigen, ‘je kunt er toch niks aan doen,’ menen anderen. De betekenis van de kerk is moeilijk in woorden te vangen. Een oude meneer in een huis vol boeken weet het nog het beste te treffen:
De katholieke kerk biedt een overvloed aan hoopvolle en mooie dingen. Verhalen en rituelen en heiligen en kerkvaders. En Jezus en Onze-Lieve-Heer natuurlijk. Het heeft niets met geloven in sprookjes te maken. Het gaat over de zoektocht naar een zinvol leven, niets meer en niets minder.
Beter kan Anton het niet zeggen. Hij voelt het wel als hij met kerst in het koor zingt, inmiddels in een kleine kapel en niet meer in de Josephkerk. En dan schiet ook ik een beetje vol, want samen die oude liederen zingen blijft mooi, wat je ook vindt van de kerk.
—
Eerder verschenen op Lalageleest
