Hoe het verleden kan verstikken
[Recensie] Cas Wegh de Gendt, het hoofdpersonage uit Casimir, de debuutroman van Rob Nieuwenstein (1963), is de grip op zijn leven kwijt en doet er alles aan om zijn leven weer op de rails te krijgen. Hij is helemaal alleen en raakt van alles en iedereen vervreemd. Hij doet alles verkeerd en de mislukkingen rijgen zich aaneen. Hoe komt dat? Wat is er verkeerd gegaan? Kan Cas het tij keren en het geluk weer vinden? Daar draait het om in het verhaal, dat gelaagder is dan je bij eerste lezing denkt.
“Wij blijven rustig, sprak hij tot zichzelf. We houden ons ongemak onder controle. We ergeren ons zo min mogelijk. Ergernis helpt ons niet”
Cas is weg bij de krant waar hij fotografeert. Hij moest ook teksten schrijven, die afgekeurd werden. En ook op zijn foto’s werd de nodige kritiek geleverd; hij moest bovendien digitaal gaan fotograferen. Hij leverde zijn kopij vaak te laat in. Hij wil een beroemd kunstfotograaf worden onder de naam Casimir. Hij zit helemaal vast in zichzelf en vlucht in de drank. Hij zoekt rust en houvast en wil aan Blokkie vertellen “hoe het achter zijn ogen klotste.” Maar Blokkie, zijn nichtje waar hij zo’n goede band mee had en die eigenlijk Laetizia heet, is verdwenen. Hij denkt dat hij haar op een foto heeft gezien, genomen in Buenos Aires in Argentinië. Wat doet ze daar? Hij besluit zijn biezen te pakken en haar te gaan zoeken.
De roman bevat twee grote verhaallijnen. De eerste gaat over het huidige leven van Cas en zijn zoektocht naar Blokkie in Argentinië. Ook in Buenos Aires gaat het niet goed met hem: hij geeft vals geld uit, komt in een politiecel, wordt beroofd, zuipt zich te pletter. De tweede handelt over het verleden. Cas’ moeder was Spaanse en getrouwd met een Nederlander. “Ze waren heel verschillend, maar pasten bij elkaar.” Totdat vader op een avond niet thuiskwam. Vader en moeder hadden even rust nodig. Drie weken later verongelukte vader. Cas heeft hem nooit meer gezien. Een trauma. Vervolgens trok zijn moeder in bij de moeder van Blokkie, die ooit getrouwd was met de broer van de moeder van Cas. De jeugd en het opgroeien van Cas en Blokkie komen aan de orde, maar ook het uit elkaar groeien.
In een verbindende verhaallijn is er Jeanette, een psychologe van de GGZ, die met Cas praat en met hem de diepte van zijn psyche onderzoekt. Cas denkt met warmte en vol nostalgie terug aan het verleden, de vriendschap met Blokkie. Nu zij er niet is gaat alles verkeerd, heeft hij niemand om me te praten. Hij mist haar zo. Maar ligt de oorzaak ook niet bij Cas? Deze vraag zindert constant tussen de regels door.
“Ik lijd aan een gat. Mijn moeder heeft me verstoten, mijn broer wil niks meer met me te maken hebben. Ik weet niet hoe het met mijn lieve nicht gaat. Ze zijn verdwenen achter een muur van stilzwijgen, ze zijn onzichtbaar geworden, hebben me uit hun bestaan verbannen.”
Nieuwenstein beschrijft in zijn nauwgezet gecomponeerde psychologische roman de worsteling van Cas en het proces dat hij doormaakt. Hallucinerende dromen geven uiting aan zijn eenzaamheid en verlangen naar contact. Het zijn metaforen voor de demonen uit zijn verleden, die hij verdrongen heeft. Ze hebben een functie in het verhaal. Op de juiste momenten brengt Nieuwenstein flashbacks in het verhaal en langzamerhand wordt alles duidelijker. Pas dan blijkt hoe eenzaam Cas is.
“Hij gaat steeds eerder zijn vriend Rémy (Martin) begroeten, al om vier uur ’s middags. Met zoveel vrienden (flessen cognac) in de kelder hoef je niet alleen te zijn.”
De roman is met vaart geschreven. Toch verliest de auteur zich soms in het te gedetailleerd alles te beschrijven. Het is niet nodig om alles wat zich in een kamer bevindt minutieus de revue te laten passeren.
Door de afwisseling in ruimte en tijd krijgt het verhaal dynamiek. Nieuwenstein schrijft suggestief waardoor er voor de lezer ruimte ontstaat voor eigen interpretatie. Steeds voegt hij een puzzelstukje toe aan het verhaal van Cas. De spanning neemt toe, het beeld wordt steeds completer en als Cas tot inzicht komt heeft neemt hij een radicale beslissing.
De personages van Blokkie en Cas laten een duidelijke ontwikkeling zien. Jeanette, de psychologe, wordt wat karikaturaler neergezet, maar de gesprekken die Cas met haar heeft zorgen er wel voor dat je Cas beter gaat begrijpen. Zo zegt Jeanette: “Een mens wordt gevormd door wat hij in het verleden heeft meegemaakt, maar ook door zijn genenpakket”. (…) “Ik heb gezien hoe je worstelt met je verdriet en schuldgevoel”.
Je kunt de roman ook op een ander niveau lezen door de details die de auteur in het verhaal verwerkt heeft extra betekenis te geven. Op de cover staat een foto van het Palacio Barolo in Buenos Aires. Dat is de plek waar de ontknoping van het verhaal plaatsvindt als Cas er een rondleiding krijgt. Het gebouw verrees tussen 1919 en 1923, telde tweeëntwintig verdiepingen en was een aantal decennia met honderd meter het hoogste gebouw van Zuid-Amerika. Het gebouw is ontworpen met de Divina Commedia van Dante in gedachte. Dante beschrijft daarin een denkbeeldige reis door het hiernamaals: hel, voorgeborchte en de hemel. Deze drie fases zie je ook in het leven van Cas terugkomen. Een paar keer komt het nummer ‘The only living boy in New York’ van Paul Simon terug. Dit nummer schreef Simon toen Art Garfunkel hem alleen liet tijdens de opnamesessies van hun album Bridge over troubled water, omdat hij een film ging maken. Simon voelde zich eenzaam, verlaten, in de steek gelaten. Het duo was van elkaar gescheiden. Dat is precies hoe Cas zich voelt zonder Blokkie. En je zou ook kunnen letten op de betekenis van de namen. Laetizia betekent blijheid en Casimir ‘vrede verstoren.’
Dit alles maakt van Casimir een geslaagde debuutroman over een man die in zichzelf gevangen zit.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles
