Een originele kopie
Op Ceci n’est pas une copie, een Belgische expositie in CID Grand Hornu bij Mons (Bergen) gaat het om design, “tussen innovatie en imitatie.” Het gevaar om echt en nep te verwisselen en door de bomen het bos niet te zien is bedwongen door de duidelijke thema’s van samenstelster Chris Meplon. Ook in haar bij de expositie verschenen Frans-Engelstalige boek Ceci n’est pas une copie.
Namaak, nep, vervalsing, kopie, imitatie en replica: allemaal is het allesbehalve echt en origineel. Maak iets goedkoop na, verander iets subtiels en verkoop het als echt: een kopie als een kooppie.
Juridisch kun je er vaak weg mee wegkomen. IKEA heeft daar een handje van. Chiquer is de herinterpretatie, als eerbetoon aan de oorspronkelijke schepper. Toch was de kleinzoon van het designechtpaar Eames allesbehalve gecharmeerd van de malle plastic tuinfauteuilversie die Copray en Wildenberg in 2012 maakten van Charles en Ray Eames’ lounge chair met voetenbank (1956). Auteursrechthouder/producent Vitra oordeelde milder. Hoe zou je het luxe, lederen origineel met de plastic namaak kunnen verwarren?
Meplon suggereert dat een algeheel kopieerverbod nu een rigide stellingname is. Aziaten kopiëren om de fijne kneepjes van het vak te leren. En tussen Oost en West bestaat een levendige wisselwerking. Beschikbare computertechnologie, ‘copy & paste, sampling & mixing’ beïnvloedt niet alleen als middel maar ook als mentaliteit het productontwerp. Wat verbeeldt de klassieke ontwerper zich eigenlijk wel dat hij zo bovenop zijn ontwerp, boven in zijn ivoren toren blijft zitten? Een technische uitvinding moet je wel doorwerken wil je de ontwikkeling niet smoren.
Het Nederlandse/Vlaams ontwerpduo Unfold maakt met een 3D scan/print op hun bakfiets live een designding na. Ze ‘hacken’ design zoals bij computerprogramma’s. Visuele doordenkertjes zijn twee kunststoffen, iets verkleind nagemaakte in het midden bijeen getapete vazen, duidelijk geënt op de glas-keramiek klassiekers van Hella Jongerius (2000). Toen benutte zij ook een stijlmiddel.
Bas van Beek Jongeriust nog verder: hij gebruikt een onder-deel van haar IKEA-vaas. Ook rekende hij de handgemaakte, modulaire vazen van keramist Jan van der Vaart na om ze als kleurige stapelvazen in kunststof 3D uit te printen. Verwarrend vrolijk speelgoed lijkt het nu.
Chinezen blijken trouwens minder grote na-apers als je ziet hoe vaak ‘wij hier’ hun elegante hoefijzerstoelen uit de laatste keizerlijke dynastie van de Qing (1644-1912) herinterpreteren. De Deen Hans Wegner puurde in 1945 de Chinese vorm verder uit en bijna zestig jaar later werkte de Duitser Konstantin Grcic daar weer op door. In zekere zin is de in hout gereconstrueerde, anonieme kunststof tuinstoel van Maarten Baas een absurdistische hybride-versie van de Qing-stoel.
Grcic maakte ook een technologisch geactualiseerde kunststof Freischwing-stoel, refererend aan het achterpootloze metaalbuis-oermodel uit de Bauhausperiode. Onduidelijk is nog steeds of Marcel Breuer of de Nederlander Mart Stam die als eerste ontwierp.
Om goed te interpreteren moet je over meer ontwerpinzicht beschikken dan een oppervlakkig kopiist in huis heeft. Jasper Morrison weet perfect essentiële onderdelen uit bestaande voorwerpen tot een zeer overtuigend nieuwe – maar toch vertrouwde – stoel-vormgeving te gebruiken.
Bij de confrontatie tussen Maarten van Severens uiterst simpele aluminium plaatstoel (1992) en een sterk vergelijkbaar stoeltype van Philippe Starck (1987) vraag je ja af of er überhaupt wel van navolging sprake is.
Zulke uitdagende testcases geven de doorwrochte expositie en het boek extra glans. Interviews over mores bij het kopiëren – een beter dan zichzelf gekopieerde ontwerper en een auteursrechtenjurist – voegen context toe. Onvermijdelijk ga je bij de zoveelste cabareteske Rietveld rood-blauw-gele stoel – in ijzerdraad, afgefikt hout, als zonnestoel – verveeld gapen.
Vooral beginnende ontwerpers en verder meer dan gemiddeld geïnteresseerden zullen dit boek waarderen.
De expositie ‘Ceci n’est pas un copie’ – CID, Grand Hornu bij Mons (B), duurt tot 26 februari 2017. www.cid-grand-hornu.be
—
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
