Het begrip goddelijk zal nooit meer hetzelfde zijn
[Recensie] Als iets is aangeduid als goddelijk dan heeft dat vooral een positieve betekenis. Iets smaakt goddelijk, muziek kan goddelijk klinken, ga zo maar door. Na lezing van Circe door Madeline Miller kan het haast niet anders dan dat je nog wel twee keer nadenkt voordat je iets positief wilt typeren middels die aanduiding. De goden uit de Griekse mythologie komen er in deze prachtige, beeldende roman niet best af. Het begrip goddelijk krijgt een heel andere betekenis.
Van buitenbeentje naar krachtige, zelfbewuste vrouw
Aan het begin beschrijft Miller hoe de rivaliteit tussen Olympische goden en Titanen is ontstaan. Het is een merkwaardig soort rivaliteit tussen twee partijen die niet zonder elkaar kunnen. Vervolgens richt zij zich op Helios, de vader van de hoofdpersoon Circe. Deze laatste is een buitenbeentje in wat je met enige goede wil een gezin zou kunnen noemen. Zij wordt gepest om haar uiterlijk, haar stemgeluid, haar gedrag, om wat eigenlijk niet.
Er zijn enkele beslissende momenten in haar bestaan. Zij bekommert zich om Prometheus als die zwaar wordt gestraft omdat hij het vuur aan de stervelingen heeft gegeven. Circe wordt daarom nog meer buitengesloten en is eenzaam. Tot zij op een dag de sterveling Glaucos ontmoet. Zijn vader ziet met lede ogen dat deze opbloeiende romance ten koste gaat van zijn productiviteit. Circe vraagt de hulp van de goden maar moet in ruil daarvoor een belofte doen die haar moeilijk valt. Zij helpt hem verder maar krijgt stank voor dank. Bovendien wordt hij ingepikt door de verleidelijke bedriegster Scylla en dan is zij weer alleen. Zij neemt op vreselijke wijze wraak maar moet dat bekopen met verbanning naar het onbewoonde Aiaia.
Het bevalt haar daar prima. Zij ontwikkelt haar vaardigheden, haar toverkracht, en ontdekt dat zij heel goed kan zonder het leven tussen de goden. Toch komt aan dat relatief zorgeloze bestaan na een tijdje, zeg maar een paar eeuwen, ook een einde. Zij krijgt geregeld bezoek en dan gebeurt er veel en van alles. Na veel verwikkelingen is er dan toch de liefde die een beslissende wending aan haar leven geeft.
Beeldend geschreven met aansprekende thema’s
Circe is een bijzonder boek. Het is prachtig geschreven, vooral het leven op het eiland Aiaia komt goed uit de verf. Er zijn prachtige beeldende passages zoals de bijzondere geboorte van de Minotaurus, het begin en het einde van het monsterlijke wezen Scylla, de manier waarop Circe omgaat met mannelijke stervelingen die haar te na komen.
Miller maakt van de goden en godinnen geloofwaardige types. Het is een ontwikkelingsroman. Circe groeit uit van een buitenbeentje tot een zelfbewuste, sterke vrouw die het aandurft om de goden te trotseren en haar eigen keuzes te maken. Het is een rol die helemaal niet bij haar status past, maar zij doet het toch maar mooi. Het is een roman vol thema’s als trouw, liefde, verraad, jaloezie, wraak. Het verschil tussen sterfelijkheid versus onsterfelijkheid is wel het belangrijkste, dat speelt een rol door het hele boek heen.
En dan die goden. Wat zijn dat een harteloze, zelfzuchtige, kleinzielige wezens die in hun hele doen en laten maar één belang hebben: eigenbelang. Empathie is hen vreemd en voor rede zijn zij nauwelijks vatbaar. Het enige waardoor zij zich laten tegenhouden is door een nog machtiger god, zoals Zeus of door een mogelijk verlies aan status. Je zou goddelijk eerder een belediging moeten gaan vinden dan een compliment.
Behalve het meeslepende verhaal leer je en passant ook veel over de Griekse mythologie. Je hoeft niet over voorkennis te beschikken om Circe te kunnen lezen en te kunnen waarderen. Miller weet op een heel natuurlijke manier deze mythologie in het vlot lezende verhaal te verwerken.
Om de lezer verder op weg te helpen in die mythologie heeft Miller aan het eind een mooi overzicht gemaakt van de in het boek voorkomende Titanen, Olympiërs, stervelingen en monsters met een korte beschrijving van hun betekenis. Circe is hierdoor niet alleen een prachtig boek, maar het wakkert ook de nieuwsgierigheid naar de Griekse mythologie aan.
—
Eerder verschenen op JKleest.nl
