"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Clarice Lispector

Vrijdag, 28 augustus, 2020

Geschreven door: Benjamin Moser
Artikel door: Nico Hylkema

Portret van een raadselachtige schrijfster

[Recensie] Ze was het orakel van Brazilië, in de hoogtijdagen van Clarice Lispector kwamen de groten van het land haar eer bewijzen. Haar boeken worden er nog altijd gelezen en ook daarbuiten geniet ze een schare liefhebbers. Nog niet zo lang geleden verscheen de Nederlandse vertaling van De passie volgens G.H. En daarvoor haar biografie door de onvolprezen Benjamin Moser.

Die biografie was feitelijk het Nederlandse visitekaartje van Moser. Vorig jaar wisten critici niet hoe ze zijn biografie van Susan Sontag de hemel in moesten prijzen. Een enkeling verwees toen naar die van Clarice Lispector (1920-1977). Deze biografie verscheen in 2016 en voor Nederland bleek het een eyeopener en herwaardering van de Braziliaanse grootheid, wier ster in ons land amper heeft geschitterd.

Zoals wel vaker met een erg goede biografie van een schrijver, wordt die vaak meer gewaardeerd dan de feitelijke pennenvruchten. Bij Lispector is dat zeker het geval. Haar romans zijn vaak moeilijk te doorgronden, zweverig soms. Haar columns en aforismen zijn toegankelijker en zeer het lezen waard.

Ze kwam als jong kind naar Brazilië als dochter van vluchtelingen uit het door de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog geteisterde Oekraïne. Ze groeide op in armoede, maar mede door haar intelligentie groeide ze op tot een uitzonderlijke vrouw. Haar tijdloze schoonheid werd geroemd en werd vergeleken met Marlene Dietrich.

Boekenkrant

Lange tijd verbleef ze buiten Brazilië als diplomatenvrouw. Het was een bestaan dat uiteindelijk geen standhield. Haar huwelijk strandde. Persoonlijke problemen door haar excentriciteit en verscheurde innerlijk vertaalde ze uiteindelijk in een proza dat haar een plaats verwierf tussen andere literaire grootheden als Borges, Nabokov en Kafka.

In haar thuisland werd ze vereerd. Het verhaal gaat dat de beroemde zangeres Maria Bêthania zich aan haar voeten wierp, hetgeen haar in grote verlegenheid bracht. Toen was ze op het hoogtepunt van haar roem. Ze schreef een wekelijkse column in een landelijke krant. Haar boeken stonden jarenlang in de bestsellerslijsten.

Toch bleef ze voor de Brazilianen een raadsel. Ook na haar dood in 1977 bleef ze populair, al wist eigenlijk niemand wie er achter die bijzondere persoonlijkheid schuilging. Moser heeft een schitterende poging gedaan het enigma Clarice te duiden en maakt nog nieuwsgieriger naar deze grote schrijfster.

Moser is de ideale biograaf voor vrouwen als Clarice Lispector en ook Susan Sontag. Door velen bewonderd en geprezen, maar of ze echt gekend zijn is de vraag. Moser weet diep te graven, mythes te ontkrachten maar laat sommige raadselen voor wat ze zijn en dat doet zeker niets af aan deze biografie.

De laatste jaren van Lispector laat hij ons in al zijn ontluistering zien. Hoe de schrijfster steeds verder verdwaalt in haar geest. Hoe haar schoonheid verwelkt, onder meer door een brand. Ze was een verstokte roker en haar brandende sigaret was de oorzaak.

Ze stierf aan eierstokkanker. Haar begrafenis was een intieme gebeurtenis op een Israëlische begraafplaats. Niet op haar 57ste verjaardag. Dat was de sabbat. Het werd een dag later.  Vergeten werd zij door haar trouwe aanhang niet. Nog steeds is zij een geliefd schrijver in haar thuisland.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles

Boeken van deze Auteur: