De ware betekenis van een ‘vak geleerd hebben’
[Recensie] Op de dag dat archeoloog en mediëvist Alexander Langlands een mooi verwaarloosd boerderijtje ging huren, was hij veroordeeld tot het maaien van gras en het knippen van heggen. Na een tijdje begon hij een hekel te krijgen aan de dag waarop hij, met gehoorbeschermers op zijn motormaaier moest klimmen, technische problemen moest oplossen wanneer de apparatuur er mee ophield en na afloop de instrumenten uitgebreid moest onderhouden.
Toen op een dag de grasmaaier iedere dienst weigerde, nam hij een zeis. Hij moest het bedienen van het eenvoudige instrument leren. Toen hij het eenmaal onder de knie had, was het een plezier om het land zo te bewerken. Het onderhoud nam nog slechts enkele minuten, de gehoorbeschermers konden op de haak blijven hangen en de buren konden gewoon buiten zitten wanneer hij bezig was. Vanaf dat moment was Langlands om. Een levenslange fascinatie met ambacht en handwerk was het gevolg.
De scholing van Langlands als archeoloog had hem reeds voorbereid op aandacht voor werktuigen. Wie met een spateltje en een zeef bereid is urenlang te zoeken naar vuurstenen speerpunten en handbijltjes moet al een zekere belangstelling hebben voor het hoe en waarom mensen iets maken en gebruiken. Zijn verslag van hoe als student een prehistorische bijl namaakte en uitprobeerde, is een vermakelijk onderdeel van een van de hoofdstukken uit Craeft. En al vertellende maakt de auteur me ook nog duidelijk hoe belangrijk het moment was waarop mensen een houten steel konden maken aan een stenen bijl of punt. Ik had er nooit over nagedacht, maar ineens is de importantie duidelijk en realiseer je je dat je het zelf niet kan.
Langlands is een weg gegaan met het concept ‘craeft’. Hij werkte zes jaar mee aan BBC televisieseries waarbij mensen gedurende een jaar leefden op een replica van een boerderij uit een bepaalde historische periode. Zo ontstonden ondermeer de populaire series Victorian Farm (2008), Eduardian Farm (2010) en Wartime Farm (2012). Als je dan nog geen deskundige bent geworden op het gebied van oude ambachten, weet ik het niet meer.
Wanneer Langlands Craeft definieert gaat hij duizend jaar terug. Craeft is meer dan een vaardigheid of een vak, definities die wij tegenwoordig er aan geven. Craeft is kennis, vaardigheid, wijsheid, ‘ownership’ en vindingrijkheid. Het is zeker meer dan alleen maar een vaardigheid om mooie of nostalgische voorwerpen te maken. Zelfs gaat het soms over meer dan fysieke vaardigheden en het vervaardigen van materiele zaken. Hij vertelt over Alfred de Grote (ci. 848-899) die, na succesvol zijn land te hebben verdedigt tegen de Noormannen, op latere leeftijd zich aan de schrijftafel zette en de eerste vertalingen in het (oud) Engels maakte van een aantal klassieke werken, waaronder Over de vertroosting der wijsbegeerte (De consolatione philosophiae) van Boethius. Daar vertaalt Alfred het Latijnse virtu met craeft. In dat geval gaat het ook zeker om morele en mentale gaven.
Met deze zwaarte in het achterhoofd leidt Langlands ons vervolgens langs een aantal oude ambachten. Van het bijenhouden tot weven, van de leerlooierij tot het vervaardigen van manden en boten, het is ongelooflijk wat er over al deze zaken te vertellen valt. De schrijver is een vaardig verteller, al moet ik toegeven dat sommige technische passages me wel eens wat lang vielen. Dat hier een erudiet man aan het woord is, die weet waar hij het over heeft, wordt echter op iedere bladzijde duidelijk. Voor bijna ieder hoofdstuk geldt dat het een goed historisch overzicht geeft van het belang van dat ambacht door de tijden en vooral van de ontwikkeling die het doormaakte. Maar ook Langlands beschouwt het vertellen van zijn verhaal kennelijk als een craeft, want hij toont een betrokkenheid en enthousiasme voor zijn stof die meer is dan alleen vakkundig. Er is sprake van echte betrokkenheid.
Zo af en toe neemt hij daarbij ook een maatschappelijk standpunt in, bijvoorbeeld wanneer het gaat over de mechanisatie van de landbouw en het gebruik van bijvoorbeeld het ploegpaard. Er zijn genoeg mensen die in hun vrije-tijd zo graag met paarden om gaan, verzucht hij. En wanneer je zelf het land bewerkt en niet afhankelijk bent van de wereldmarkt met zijn variabele brandstofprijzen, is het snel over met d onrealistische voedselprijzen, en ook met de overbevolking. Met het oog op de aanstaande Brexit is dit mogelijk een uitgangspunt waar sommige Britten mee werken. Realistisch lijkt het niet.
Nee, dit is een idealistisch boek, zegt de auteur. Hij verwijst naar nog een andere betekenis van craeft, een die we nog terug zien in het Duitse Kraft. Iets zelf kunnen maken en repareren, gebruiken en meester-zijn geeft je autonomie en daarmee beschik je over onvermoede kracht.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
