Droogkomisch relaas van een te rustig leven
[Recensie] Dag Solstad is een Noorse schrijver die weliswaar niet in net zulke enorme aantallen verkoopt als de nieuwe Hendrik Groen, maar toch zijn sporen verdiend heeft. Ondanks de totaal misleidende titel is dit deel 1 van zijn trilogie over Bjørn Hansen, een bijna nonchalant geschreven geschiedenis van een doodnormale man. Klinkt dat saai? Ja, maar dat is het niet. Na dit eerste deel kunnen de delen 2 en 3 niet snel genoeg van de drukpers rollen.
‘How come’? Nou, je hebt de stijl, die woestijndroog is. Dan de humor, waar de tekst mee doorspekt is. En tenslotte het absurdistische, dat door het verhaal heen schemert. Die drie elementen worden door meer schrijvers gemixt, gebruikt en soms misbruikt, maar Solstad voegt ze op onnavolgbaar achteloze wijze samen.
Het verhaal gaat over Bjørn Hansen, “de belastinginspecteur uit een provinciestadje in de buurt van Oslo”. In dat provinciestadje is hij achttien jaar geleden ingetrokken bij zijn minnares, met achterlating van zijn vrouw en tweejarige zoon. Toen was dat leuk, maar nu gaat zijn leven hem tegenstaan, het lijkt onbeduidend, zit hem dwars, hij wil meer.
Solstad zet het allemaal neer met prachtige kalme humor, waardoor de tekst een diepere laag krijgt. De arme Bjørn ziet intussen zijn leven aan zich voorbijglijden en gaat op zoek naar zingeving. Dat is moeilijk te vinden omdat het leven per definitie zinloos is, en dus doolt hij rond, zoekend en niet vindend.
Die stijl, dat verhaal en de diepere laag maken deze roman tot een interessante leeservaring. De gevolgen van de keuzes die Bjørn maakt, komen hem achterna en hij realiseert zich wat hij heeft gedaan: van zijn impulsieve afscheid van vrouw en zoon tot zijn huidige, weinig opwindende leven als belastinginspecteur. De leegheid van dat huidige leven gaat hem om de nek hangen als een molensteen. Dan daagt het lumineuze plan: misschien is het beter om niet de pijn en diepte van dat echte leven te ervaren, maar er een toneelstuk van te maken. Goed idee.
Ware het niet dat zijn zoon Peter die hij lang niet gezien heeft, het plan opvat om langs te komen. Dat verstoort zijn vlekkeloze toneelstuk behoorlijk. Door de generatiekloof en Peters afwijkende mores, en Peters onderhuidse afwijzing van Bjørns leven. Solstad gaat hier verrukkelijk los:
“Daarom ervoer Bjørn Hansen Peters arrogante uitspraak dat hij zondags iets anders te doen had als een afwijzing, niet zozeer van Herman Busk maar van hemzelf en dat in het bijzijn van Herman Busk, zijn vriend die op die manier moest horen dat zijn zoon weigerde zijn plicht als zoon op zich te nemen zelfs al woonde hij op kamers in het huis van zijn vader.
Het voelde zo onnodig. Waarom gunde hij zijn eigen vader dat plezier niet? Om samen met zijn eigen zoon bij Berit en Herman Busk te gaan eten, al was het maar één keer…”
Solstads laconieke stijl raakt aan vele hoeken en gaten van de menselijke emoties die hij op een lichte, goed leesbare manier voor het voetlicht brengt. Voor eenieder herkenbaar en leerzaam, ook. Een prachtboek dat het verdient gelezen te worden.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
