Een persoonlijke eeuw
[Recensie] Je bent bijna honderd jaar en schrijft je memoires waarin je terugblikt op je levensgeschiedenis waarin tegelijk de bredere geschiedenis van de afgelopen eeuw in meeklinkt.
Dit deed Fred Hisschemöller in zijn boek Fred Hisschemöller gaat eerst terug naar zijn grootouders en ouders en staat dan stil bij zijn kinderjaren. Hij groeide op in een niet-religieus gezin dat kennis van en respect voor religie wel belangrijk vond. Zijn persoonlijke leven speelde zich af tegen de mondiale context van de beurscrash in 1929 en de daarop volgende jaren van crisis: “Het waren historische en sombere tijden” (p. 41). De ontwikkelingen in Duitsland werden door zijn ouders met zorg gadegeslagen: ‘de wereld om ons heen werd zwarter en zwarter’ (p. 51). Tweede Wereldoorlog Wanneer studenten in 1943 de loyaliteitsverklaring moeten tekenen, duikt Fred onder en “leidde al met al best een comfortabel leven” (p. 93). De meidagen van 1945 komen in verhouding vrij uitvoerig ter sprake; Fred werkt dan bij de BS en als lezer krijg je door zijn verhaal meer inzicht in de taken van deze groep kort na de bevrijding. Persoonlijk boek De persoonlijke geschiedenis van Fred Hisschemöller staat in dit boek voorop maar deze laat tegelijk iets zien van wat er destijds in de samenleving speelde zoals een Utrechtse woonwijk met daarin een fabriek die zorgt voor ernstige luchtvervuiling met gezondheidsklachten van mensen als gevolg. Typerend voor de jaren 50 is dat voorbehoedsmiddelen onder de toonbank werden verkocht omdat deze volgens een Utrechtse verordening niet zichtbaar te koop mochten worden aangeboden. Zo komen in dit boek maatschappelijk, politieke en culturele veranderingen van een eeuw globaal voorbij. Ze dienen in dit boek meer als achtergrond want het persoonlijke levensverhaal, de terugblik op het eigen leven, staat in dit boek duidelijk centraal. Daarin is Fred Hisschemöller overigens heel eerlijk. Hij stelt zich echt kwetsbaar op en maakt de lezer deelgenoot van zijn relatie en het krijgen van kinderen. Dit boek is een moedige, open terugblik op een – goed – leven van iemand die duidelijk zijn eigen weg is gegaan in de samenleving. Tegelijk krijgen we – enigszins fragmentarisch – inzicht in historische ontwikkelingen gedurende de afgelopen honderd jaar. — Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Tijdens zijn studie raakt Fred betrokken bij het Utrechts Kindercomité dat Joodse kinderen helpt onderduiken. Een meisje dat hij heeft weggebracht, wordt later opgepakt en komt om in een concentratiekamp. Aangrijpend is de herinnering daaraan die Fred zo beschrijft: “Sindsdien voel ik, als ik er zo nu en dan aan denk, een warme kinderhand in de holte van mijn rechterhand” (p. 76).
Uitvoerig is Fred Hisschemöller in zijn boek vooral over zijn persoonlijke leven: relaties, huwelijk, zijn eerste baan als leraar, de spanning met de hospita. Dit alles wordt beschreven tegen de bredere achtergrond van eenvoud, schaarste, woningnood en koude oorlog. Bijzonder is het feit dat de directeur van de school zich persoonlijk met zijn woonsituatie bemoeit en voor elkaar weet te krijgen dat zijn nieuwe woning in een flat versneld wordt opgeleverd terwijl andere woningen later klaar zijn.
