Hartveroverende arrogantie en onvoorziene gevolgen
Controle. Daar draait het allemaal om in het leven van Mark Oldings, de wereldvreemde hoofdpersoon uit De Allestafel, de debuutroman van de pas negentienjarige Thomas Heerma van Voss. Mark, hiphoprecensent en schrijver in spe, is namelijk van mening dat het leven beheersbaar is zolang hij zichzelf maar onder controle houdt. En een beheersbaar leven waarin hij zijn vriendin Yvonne gelukkig maakt, dat is wat hij wil. Om hierin te slagen maakt hij op zijn negenentwintigste verjaardag een lijstje met zijn levensdoelen dat hem moet helpen bij het bereiken ervan.
Op het lijstje staan zes doelen, waarvan de laatste twee ‘troeven’ zijn, opties die Mark achter de hand wil houden en pas in geval van nood wil inzetten: 1. hogere productiviteit recensies; 2. interesse in Yvonnes werk tonen; 3. elke ochtend om negen uur opstaan; 4. een roman schrijven; 5. elke dag zwarte sokken dragen; 6. een baan zoeken.
Marks doelen blijken al gauw minder gemakkelijk haalbaar dan hij in eerste instantie vermoedde, maar zelfs wanneer hij aanvankelijk weinig succes boekt, zet hij onverstoorbaar door. Het grenzeloze zelfvertrouwen dat hij toont staat in schril contrast met zijn tot mislukking gedoemde acties die hij op blijft zetten. Het is deze tegenstelling die Mark Oldings tot een fascinerend, complex hoofdpersonage maakt. Omdat al zijn goede bedoelingen op niets uitlopen, raakt hij verstrikt in de rol van het slachtoffer, de verliezende partij: hij komt te laat op zijn eigen verjaardag, gaat per ongeluk op zijn verjaardagstaarten staan, eet zoveel Magnums, friet en haring dat hij ervan moet overgeven, wordt ontslagen en dan wordt snackbar LeSud, de enige plek waar hij zich ooit echt thuis voelde, ook nog eens opgeheven. Toch gaat de kwalificatie ‘zielig’ niet op, omdat Mark Oldings ondanks zijn meelijwekkende handelingen ook bewondering oproept. Iedere keer dat er iets misgaat, zoekt hij de schuld niet bij zichzelf, maar gaat hij ervan uit dat hij simpelweg pech gehad heeft. Zelfs wanneer Mark zich moet beroepen op de ‘troeven’ op zijn lijstje, ziet hij dit geenszins als een zwakheid:
‘Nee, troeven zijn er voor onervaren of ronduit zwakke spelers, die de regels niet goed kennen of in elk geval niet in staat zijn deze toe te passen. […] Maar soms, heel soms, gebeurt het dat een goede speler zo onvoorstelbaar veel tegenwerking te verduren krijgt dat zelfs hij moet terugvallen op zijn troeven, hoe absurd en oneerlijk het ook aanvoelt. Voor Mark Oldings is die tijd nu gekomen.’
Hoe ongefundeerd zijn superioriteitsbesef ook mag zijn, het is er wel de reden van dat Mark zichzelf in zijn relatie met Yvonne als haar ‘redder’ beschouwt, wat voor komische misverstanden in hun communicatie zorgt; Yvonne wil van hem af, maar hij houdt geduldig doch nadrukkelijk vol dat zij zijn hulp nodig heeft:
‘Maar ze hoeft niets te vrezen, bedacht hij, want hij zal haar helpen, hij laat haar niet vallen en wordt niet boos. Een vader straft zijn dyslectische dochter ook niet als ze voor de zoveelste keer een taalfout maakt.’
Heerma van Voss heeft voor een personele vertelsituatie gekozen, en het zijn daardoor alleen de gedachten van de immer vastbesloten hoofdpersoon die worden getoond. Zo ontstaat er onbewust sympathie voor deze merkwaardige man, zelfs wanneer hij uiteindelijk, wanneer er niets meer te redden valt, zijn toevlucht neemt tot rancuneuze maatregelen jegens zijn vriendin Yvonne.
De stijl van Heerma van Voss doet met zijn vele aforismen en cynische humor denken aan die van Grunberg, terwijl de troosteloosheid die zich in De Allestafel manifesteert herkenbaar is uit het werk van bijvoorbeeld Reve. Zijn debuutroman is daardoor niet erg revolutionair, maar wel zeer vermakelijk. Met De Allestafel bewijst deze jonge debutant dat hij niet onderdoet voor veel gerenommeerde contemporaine auteurs, door een memorabel literair personage te schetsen wiens hartveroverende arrogantie je nog lang bijblijft.
‘Uiteindelijk zal hij mensen overtuigen. Later zal er gesproken worden van ‘voor’ en ‘na’ Mark Oldings. Niks zal ooit meer hetzelfde zijn.’
—
Eerder verschenen op Recensieweb
