"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De art deco van Ella Riemersma, 1903-1993, ilustratrice en boekbandontwerpster

Woensdag, 20 oktober, 2010

Geschreven door: Peter van Dam 2, Jeff Clements, Margreet van Wijk-Sluyterman
Artikel door: Chris Reinewald

Heerlijke kijkfeestjes

[Recensie] De illustratrice Ella Riemersma deed veel in de korte tijdspanne van twaalf jaar. Omdat zij na haar huwelijk in 1932 abupt met illustreren en ontwerpen stopte, raakte zij – anders dan verwante tijdgenoten Rie Cramer en Anton Pieck – alras in de vergetelheid.

Het relaas dat boekliefhebber Peter van Dam schreef over zijn driftige zoektocht naar het leven van Riemersma is het allermooiste aan De art deco van Ella Riemersma, 1903-1993, ilustratrice en boekbandontwerpster. Via een bejaard nichtje in een trailerpark in Florida bemachtigde Van Dam uiteindelijk ontbrekende persoonlijke informatie en portretfoto’s die een gezicht gaven aan zijn queeste.

Alleen hoogbejaarde grootouders zullen Riemersma’s kinderboekenillustraties voor de vermaarde uitgeverij Van Goor misschien nog kennen. Welbeschouwd onderscheiden haar vriendelijke, licht anecdotische prenten zich niet zo veel van de toen geldende mode. Zo’n 80 jaar terug had het kinderboek een functie zoals computerspelletjes nu. Uitgever Isaak Noothoven van Goor vroeg Riemersma daarom een jongetje te tekenen dat zo verdiept is in zijn (haar!) boek dat hij zijn speelgoed geen blik meer waardig gunt.

Interessant is het, in een apart hoofdstuk behandelde, sociaal-kunsthistorisch onderzoek naar de – wel goed gedocumenteerde – handel en wandel van de belangrijke kinder-en schoolboekuitgever Van Goor. Ook toen was illustreren bepaald geen vetpot.

Hereditas Nexus

Riemersma bezat naast een strakke hand van tekenen ook een uitgewogen kleurgevoel en het vermogen compositorisch ingewikkelde prentjes tot heerlijke kijkfeestjes te maken. Voor ‘Van vier vroolijke klantjes in het Zouteland’ (1928) tekende ze een avondlijke lampionnen optocht en een wedstrijd op het Zeeuwse strand waar je zo een dik kwartier ademloos in verzinkt. Als vaardige autodidact maakte Riemersma verder gestileerde illustraties voor meisjesboeken met een Franse allure en illustreerde ze advertenties van het electriciteitsbedrijf.

Volgens de afwijkende proportiesleutel voor modetekenen (het hoofd gaat acht keer in plaats van zeven keer uit het dan langere lichaam) maakte ze elegante modeillustraties voor het warenhuis Metz-Liberty. Hier raakt haar stijl ook meer aan de art deco, die volledig vrij spel krijgt bij haar ingenieuze, decoratieve rug- en omslagontwerpen op de linnen banden van boeken voor volwassenen. Ofschoon zij in die tijd in Parijs was gaan wonen lijkt ze hiermee vooral verwant aan de decoratiedrift van de Amsterdamse School-architectuur.

Als weduwe bracht Riemersma, die nog sporadisch voor zichzelf schilderde, haar laatste levensjaren in Wenen door. Niemand zal daar geweten hebben dat haar vroege illustraties lichte stijlovereenkomsten vertonen met de meer avant gardistische illustraties van de Wiener Werkstätte uit dezelfde periode.

Eerder gepubliceerd in ITEMS