Enthousiast gebrachte geschiedenisles
[Recensie] Bart van Loo heeft een aantal jaren geleden besloten om van optreden als verteller zijn beroep te maken. Een burn-out heeft hem ertoe aangezet het leven als leraar achter zich te laten. Later is hij zich ook gaan toeleggen op het in boekvorm uitbrengen van hetgeen hem fascineert: Europese geschiedenis. Dat heeft onder andere geresulteerd in een aan Napoleon gewijd boek. In zijn meest recente boek, De Bourgondiërs, heeft hij zich gewijd aan de opkomst en neergang van een groot rijk dat tot op heden zijn sporen heeft nagelaten.
Het is opgebouwd als een omgekeerde piramide, zoals hij dat zelf zegt. De eerste periode, pakweg vanaf het begin van de middeleeuwen krijgt de minste aandacht. Kort stipt hij aan dat de ‘aartsvaders’ afkomstig zijn van Bornholm (Burgundarholm). Na een tussenstop in het Germaanse rijk vestigden zij zich in wat nu de resten zijn van het ooit zo grote en machtige rijk.
In relatief weinig pagina’s spoedt hij zich naar het midden van de 14e eeuw. Vanaf die periode bouwde het zich in enkele decennia uit van een onbetekenend gebied tot een speler van formaat. Het aantal pagina’s dat hij eraan wijdt is evenredig aan de toenemende invloed.
De Bourgondiërs maakten hierbij handig gebruik van de ruimtes die ontstonden. Enerzijds kwam dat door de religieuze twisten in de periode dat er twee pausen tegelijk aan de macht waren, anderzijds door de letterlijk eeuwige ruzies en oorlogen tussen Frankrijk en Engeland. De steeds wisselende krachts- en machtsverhoudingen boden allerlei kansen die gretig werden benut.
Het succes is tijdelijk
Degenen die de minste scrupules kenden hadden het meeste succes. Zij schroomden niet om broers, vaders en zoons op te offeren voor het grote doel. Daarnaast werden dochters ingezet als ruilmiddel. Strategische huwelijken, niet zelden liefdeloos, vormden nog een pijler onder het uiteindelijk wankele Bourgondische gebouw.
Want hoewel zij modern waren in het optuigen van politieke, economische en sociale structuren, bleef de macht toch vooral in handen van enkele krachtige leiders. Toen hun rol was uitgespeeld door geestelijke en / of lichamelijke aftakeling bleef er van het grote rijk weinig meer over. Maar er zal altijd één belangrijke gebeurtenis in de boeken blijven: zij stonden aan de basis van wat zich later zou vormen tot België en Nederland.
Niet altijd goed gedoseerd, desondanks boeiend
Het is onvermijdelijk dat er bijzonder veel aandacht is voor de personen die in die periode aan de macht waren. Het is nogal wisselend volk: soms zachtmoedig, soms haast majesteitelijk, maar vaker ruw, ondoordacht, opportunistisch en ronduit wreed. Omdat die laatste eigenschappen aan het eind van de bloeiperiode overheersten was de val onvermijdelijk. Maar één eigenschap kenmerkte hen allen: het uitbundig genieten van de drank en spijs, waarbij (een overdaad aan) uiterlijk vertoon de vaak krakkemikkige toestand van het rijk wist te verhullen.
De Bourgondiërs is (te?) rijk aan details. Het is nogal lastig om niet de weg kwijt te raken in het doolhof van alle Filipsen, Karels en Jannen die een rol hebben in deze geschiedenis. Het helpt enorm dat noten, kaarten en stambomen zijn toegevoegd. Wil je enigszins het overzicht bewaren dan blijken deze onontbeerlijk.
Het helpt dan weer niet dat de verteller af en toe lijkt te struikelen over zijn eigen aanstekelijke enthousiasme en de herhalingen. Enkele passages voegen niet veel toe en hadden voor het overzicht beter weggelaten kunnen worden dan wel minder ruimte toebedeeld mogen krijgen. Daar staat tegenover dat het wel weer machtig interessant is om van sommige illustere figuren meer te weten te komen, zoals de rol die Jeanne d’Arc heeft gehad. En wat ook nog eens heel aardig is, is dat van Loo aandacht schenkt aan de kunsten in die periode, met name de schilders komen ruimschoots aan bod.
Het maakt van De Bourgondiërs meer dan alleen een geschiedenis over macht en machthebbers. Het leert je veel over een periode die relatief weinig aandacht krijgt, verteld door iemand die zichtbaar plezier aan historie beleeft. Dat je dan af en toe even moet doorbijten omdat niet alles even interessant is moet je dan maar op de koop toe nemen.
—
Eerder verschenen op jkleest.nl
