Op het randje van de moderne tijd
Ergens rond 1986 moet het geweest zijn, dat ik in een dikke blauwe bundel met Verzameld Werk van Saki (pseudoniem van H.H. Munro) zat te lezen. Ik herinner me krachtige, welsprekende verhalen. Maar niet bepaald moderne literatuur – de eerste verhalen zijn rond 1905 gepubliceerd. Nu is er een nieuwe uitgave. Zou de tijdgeest van deze verhalen zich door een moderne vertaling laten updaten?
Tsja. De verhalen zijn sterk, maar ademen nog steeds de oude sfeer uit het begin van de 20e eeuw. Is dat erg? Ja en nee. Van Shakespeare ’s werken genieten we tot op de huidige dag en die zijn behoorlijk wat ouder. Maar zo doortimmerd en door tijdloze thema’s geschraagd, dat ze ook het publiek van 2017 moeiteloos raken. Van Saki’s werk kun je zeggen dat het humoristisch is, vilein, een trefzekere weerspiegeling is van een welgesteld Engels maar niet noodzakelijk intellectueel milieu, én uiterst scherp geformuleerd, maar tijdloos? Nee.
De liefhebber zal dat worst zijn en leest deze verhalen zoals ze bedoeld zijn: een messcherpe ontleding van een Brits pseudo-upperclass milieu. In die kringen laat Saki de dandy Reginald los, niets minder dan een enfant terrible. Hij heeft de gave om briljant bijvoorbeeld burgerlijke gastvrouwen in een paar dodelijke zinnen weg te zetten. Zoals mevrouw Babwold: “Haar man tuiniert in alle weersomstandigheden. Wanneer een man in de stromende regen naar buiten gaat om rupsen van de rozenstruiken te vegen, dan kan ik me over het algemeen niet aan de indruk onttrekken dat zijn leven binnen iets te wensen overlaat; in ieder geval is het erg onrustig voor de rupsen.”
Reginald speelt de hoofdrol in de verhalen op de eerste 130 bladzijden van De complete verhalen; wat voor mij de beste stukken zijn. In soepele zinnen laat Saki hem gebeeldhouwd formuleren: “Er zijn verschillende manieren om teleurstellingen te verwerken. Ik heb een meisje gekend dat een rijke oom tijdens een langdurige ziekte verpleegde, wat door haar met christelijke lijdzaamheid werd gedragen, en toen stierf hij en liet al zijn geld na aan een ziekenhuis voor vlekziekten. Ze had het gevoel dat haar voorraad lijdzaamheid inmiddels nagenoeg was uitgeput en nu houdt ze poëziemiddagjes.”
De andere verhalen in het boek zijn verzameld in vier andere onderdelen: De kronieken van Clovis, Beesten en Superbeesten, Het Vredesspeelgoed en Het Vierkante Ei. Erg leuk om weer eens te lezen, maar op driekwart zie je de zinswendingen en de ‘wink-wink, nudge-nudge’-grapjes wel aankomen. Bovendien ga je je afvragen of de inhoud van dit boek niet ernstig tegen de houdbaarheidsdatum aanleunt. Tip: pak af en toe een verhaaltje mee, ‘for old time’s sake’, dan is het te doen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
