Wonderbaarlijke familiegeschiedenis
[Recensie] Wat een wonderbaarlijke familiegeschiedenis te midden van grote wereldgebeurtenissen is De drie levens van Josef Klein. De Duitse schrijfster Ulla Lenze schrijft die geschiedenis aan de hand van brieven van haar oudoom Josef Klein. Een droge aaneenrijging van brieven is het zeker niet geworden.
Josef Klein staat model voor de vele mensen die in tijden van oorlog tussen de wal en het schip vallen. Ongewild, want wat Josef wil is feitelijk onzichtbaar zijn. Onzichtbaar voor de Duitse nazi´s in het New York van vlak voor de Tweede Wereldoorlog en even onzichtbaar voor de Duitsers in Latijns-Amerika. En niet te vergeten voor de Duitsers in hun verwoeste land na de oorlog.
Lenze weet soepel te manoeuvreren in de tijd. Ongemerkt volgen we Josef in 1939, in 1946 en na 1949 en dat niet altijd in logische volgorde. Het is bijzonder knap geschreven, niet alleen als historische roman maar evengoed als familiegeschiedenis. Niet veroordelend, niet verontschuldigend, gewoon zoals het was en soms ook zoals het is.
Josef Klein in een onopvallende immigrant in New York, die die status het liefst zo wil houden. Zijn hobby, zendamateur, brengt hem in de problemen. Want in dat vooroorlogse Amerika maken Duitse spionnen zich op voor de oorlog en een zendamateur met apparatuur kennis is bijzonder welkom. Al is Klein allerminst een nazi.
Ongewild valt de kleine man zo op en niet alleen voor de nazi´s. Ook de FBI lijkt hem in het vizier te hebben. En dan is er Lauren, een weinig sexy jonge vrouw, met wie hij een verhouding begint. Hetgeen uiteindelijk leidt tot zijn verblijf in het interneringskamp op Ellis Island, van waaruit hij de oorlog gedeporteerd wordt, terug naar Duitsland.
Deze geschiedenis heeft iets treurigs, maar het behelst ook een waarschuwing. Zaken zijn vaak niet wat ze lijken. En dat zien we pas jaren nadien. Dat belooft nog wat voor literatuur over onze tijd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles
