Krachtige vrouwen
[Recensie] Nog ver voor de Tweede Wereldoorlog, in 1929, beloven drie zussen Cibi, Magda en Livi, die in Slowakije opgroeien, dat ze altijd bij elkaar zullen blijven en voor elkaar zullen zorgen. Deel 1 van De drie zussen van Auschwitz heet dan ook De belofte. Twee van de drie zussen worden naar Auschwitz afgevoerd en de beschrijving van wat zij hier meemaken, is uiterst beklemmend. Deze omstandigheden zijn uit tal van boeken natuurlijk bekend en al vaker beschreven. Wie vaker dergelijke boeken leest, (her)kent de gang van zaken dan ook maar al te goed. Toch komt het iedere keer weer binnen want het tart ons voorstellingsvermogen volkomen.
Opvallend is vanaf het begin de enorme levensdrang van de meisjes als Cibi tegen Livi zegt: “We zullen stenen eten, spijkers, wat we maar te pakken kunnen krijgen, maar we moeten deze plek overleven. Hoor je me?” (p. 49).
Deel 2 heeft de veelzeggende titel De poort van de hel en schetst een indringend beeld van het leven in concentratiekamp Auschwitz. Leven is vooral óverleven, in zeer slechte omstandigheden, met voedsel dat die naam niet verdient. Bovendien worden de gevangenen aan brute vernedering onderworpen en groeit hun aantal, wat zorgt voor overbevolkte barakken met alle gevaren van dien. Nieuwe gevangenen “… arriveren met honderden tegelijk met de trein, ter vervanging van degenen die zijn gestorven, aan ziekte of door toedoen van de SS” (p. 78).
De grootste angst van gevangenen is dat zij niet door de selectie zullen komen die regelmatig plaatsvindt. De zussen Cibi en Livi sporen elkaar aan om een goede, fitte indruk te maken zodat ze aan het werk mogen blijven en niet naar de gaskamers worden afgevoerd.
Gruwelijk is het verhaal van een meisje dat probeerde te ontsnappen maar tijdens haar vluchtpoging werd gegrepen. Haar polsen worden doorgesneden en ze moet door medegevangenen in een kruiwagen naar het crematorium worden gebracht.
Later wordt de derde zus ook gevangen en naar Auschwitz gebracht. Ontroerend is het afscheid van hun moeder en grootvader die naar de gaskamers worden gebracht.
Intrigerend is de groeiende spanning vanwege de naderende Russen in 1944 met bombardementen en de zogenaamde dodenmarsen tot gevolg waarbij gevangenen in westelijke richting moeten lopen wanneer de oostelijk gelegen concentratiekampen worden ontruimd.
De zussen ontsnappen uit die dodenmars en dat is de overgang naar het derde deel ‘Het beloofde land’. De drie zussen overleven het kamp en de tocht naar de vrijheid en gaan via een niet gemakkelijke reis naar Israel, dat na de oorlog als toevluchtshaven dient voor Joden wereldwijd.
Dan blijkt dat het verleden nog lang geen verleden tijd is en in feite ook nooit zal worden. De zussen zijn, ieder op haar eigen manier, getekend door herinneringen. Vandaag zouden we dit PTSS noemen. Eén van de zussen heeft haar Joodse geloof dan ook verloren. Bij Magda, die later in Auschwitz kwam, is er schuldgevoel omdat zij minder heeft geleden dan haar zussen die hier langer hebben gezeten.
Dit laatste deel Het beloofde land onderscheidt dit boek van vele andere boeken over mensen die de kampen overleefden omdat het laat zien hoe lang en intens traumatische gebeurtenissen blijven doorwerken.
‘De drie zussen van Auschwitz’ is een aangrijpend verhaal, prachtig verteld!
Heather Morris is een Australische schrijfster. Van haar verscheen eerder Het meisje dat twee kampen overleefde. Deze boeken zijn evenals De drie zussen van Auschwitz op waarheid gebaseerde romans.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
