Interessante gedachte over de klimaatcrisis in een boek vol fouten
[Recensie] Nederlandse jongeren moeten zich kunnen legitimeren als ze veertien zijn, niet pas als ze zestien zijn. Islamstrijders krijgen niet zeventig maar tweeënzeventig maagden tot hun beschikking in het hiernamaals. Niet ca. tienduizend mensen komen jaarlijks als gevolg van vuurwapenbezit om het leven in de VS (zelfdodingen niet meegeteld), maar ca. vijftienduizend. Nederland had tijdens WOII niet ca. zes miljoen inwoners maar ca. negen miljoen. Het zijn enkele feitelijke onjuistheden uit De evolutionaire stempel van Ybo van den Beukel. In zijn boek onderzoekt Van den Beukel of wij nog wel kunnen ontsnappen aan de enorme klimaatcrisis die de wereld boven het hoofd hangt. Deze kleine feitelijke onjuistheden zijn nog tot daar en toe, maar de vele misinterpretaties over historische en wetenschappelijke inzichten in het boek maken het ondanks de goed intenties ongeloofwaardig. Ik noem er een paar:
Van den Beukel stelt dat De Molukse nationalistische gewelddadigheden in de jaren zeventig, gericht op het forceren van een doorbraak voor een vrij Ambon, van linkse politieke signatuur waren. Ook beweert hij dat Hitler geen oplossing vond voor de economische crisis in Duitsland en daarom WOII startte. Ik heb altijd geleerd dat Hitler – met steun van de Duitse industrie – Duitsland in de jaren dertig tot een ongekende productienatie wist om te bouwen met voor iedereen werk en een inkomen. Van den Beukel vergeet de machtswil van de nazi’s, de drang naar lebensraum en al die andere kronkels die uit Hitlers brein kwamen en die de Duitsers tot de oorlog brachten. Van den Beukel laat de Verlichting beginnen op 31 oktober 1517 toen Luther zijn 95 stellingen op de deur van de kerk in Wittenberg spijkerde. Hij bekritiseert wel de gewelddadige islam maar vergeet te melden dat juist mede door de opkomst van het protestantisme, Europa in een bloedige strijd van bijna tweehonderd jaar werd gedompeld. Protestanten en katholieken vochten menig oorlog uit. Daarnaast vielen er nog ontelbare doden door de strijd tussen allerlei protestante sektes onderling. En bij de Katholieken zorgde de inquisitie voor slachtoffers in het eigen kamp. Hoezo Verlichting? De Verlichting ontstond toen filosofen en wetenschappers juist afstand namen van de dogma’s van de kerk en het vrije denken gemeengoed werd. En zo kan ik nog een tijd doorgaan met voorbeelden van Van den Beukels bijzondere interpretatie van de wereldgeschiedenis.
Van den Beukel (1946) studeerde twee jaar theologie en daarna sociologie. Hij is nu met pensioen en maakt zich zorgen over de toekomst van de mensheid. Zijn boek maakt duidelijk dat we hier te maken hebben met een belezen man. Hij citeert filosofen, sociologen, historici, economen en psychologen bij de vleet. Maar met het laten omvallen van je boekenkast heb je nog niet meteen een goed boek.
Toch heeft Van den Beukel iets interessant willen onderzoeken. In hoofdstuk 3 probeert hij de mens de maat te nemen. Hoever zijn we nu eigenlijk in onze evolutionaire ontwikkeling, vraagt hij zich af. Het is duidelijk dat hij Piet Vroon heeft gelezen die met zijn boek Tranen van de krokodil dertig jaar geleden een bestseller schreef. Volgens Vroon heeft de mens drie soorten breinen: een reptielenbrein wat de meest basale levensbehoeftes regelt (voedsel, voorplanting, vlucht- en vechtgedrag); een zoogdierenbrein dat zaken als emotie, motivatie en genot organiseert en het menselijke of rationele brein waardoor we taal en wetenschap konden ontwikkelen. Van den Beukel beschrijft met een brede historische benadering de problemen waar de mensheid nu voorstaat. Hij vraagt zich af of het rationele brein van de mens inmiddels dominant is. Als dit zo is dan is er nog hoop, dan kunnen regeringen maatregelen nemen en het tij van de klimaatcrisis proberen te keren. Als de reptielen- en zoogdierenbreinen nog de overhand hebben ziet hij het somber in. Ook haalt hij de theorie aan van evolutionair psycholoog Robin Dunbar die op basis van onderzoek stelt dat een mens maximaal 150 ‘vertrouwensrelaties’ aan kan. “Er zijn inmiddels al wel samenlevingen met honderden miljoenen mensen,” merkt Van den Beukel bezorgd op.
Dit zijn zowel interessante als onheilspellende gedachten. Als we nog vooral krokodil zijn, is het ieder voor zich. Als we al wat meer zoogdier zijn, zorgen we tenminste al voor de mensen direct om ons heen. Als we echte rationele mensen zijn, bekommeren we ons ook om de wereld. Vooralsnog zien we van alle drie de breinen om ons heen de uitwerkingen. Bij de ene mens lijkt het ene brein dominant, bij een ander weer een van de andere breinen. Van den Beukel heeft ook geen oplossing. Hij pleit voor zoveel mogelijk onderwijs, dat stimuleert tenminste het rationele brein. Daar kunnen we het moeilijk mee oneens zijn.
Ik raad Van den Beukel aan om zijn boek radicaal te herschrijven en zich te beperken tot de kern, namelijk zijn idee over de evolutionaire stempel. Ook nog een geschiedenis van het denken én de mensheid erbij willen schrijven is teveel van het goede. En laat het alsjeblieft nog honderd keer door deskundigen checken en checken en checken.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
