Korte verhalen uit Caïro van een meesterverteller
[Recensie}] Nagieb Mahfoez is zijn naam. Grote kans dat je hem niet kent. Toch is Mahfoez de eerste en tot nu toe enige persoon uit de Arabische wereld aan wie de Nobelprijs voor literatuur is toegekend. Dat was in 1988. Dit leidde ertoe dat Mahfoez in zijn geboorteland een nationale held werd en tot de dag van vandaag wordt geëeerd.
Een nieuwe uitgave met korte verhalen onder de titel De fluistering van de sterren, biedt de Nederlandse lezer de kans kennis te maken met deze verrassende auteur die een nieuw lezerspubliek verdient. Deze verhalen zijn pas ontdekt tussen zijn papieren (Mahfoez leefde van 1911 – 2006) met de mededeling dat ze pas later gepubliceerd mochten worden. De reden ervan is niet duidelijk, wel dat zijn rijke oeuvre niet altijd in dank is afgenomen door de heersende elite van zijn tijd. Hij publiceerde 34 romans, 13 verhalenbundels, verschillende toneelstukken en wel dertig scenario’s.
De achttien verhalen spelen zich af in de periode tussen beide wereldoorlogen in de Caïreense wijk Gamaliyya. Geloof in Allah de Barmhartige, de dominante aanwezigheid van de buurtsjeik, de imam van de moskee, aantrekkelijke jonge vrouwen en begerige oudere mannen, ze komen in verschillende gedaantes langs in de diversiteit aan verhalen, maar altijd is er ook de angst van de bovennatuurlijke krachten van djinns, onzichtbare wezens die van iemand bezit kunnen nemen.
Naast de meeslepende verhaaltrant laten de gebeurtenissen je meevoelen hoe het leven in een kleine wijkgemeenschap het dagelijks leven van de bewoners bepaalt. Vaak zijn het de bijzondere mensen, mensen die afwijkend gedrag vertonen, die je hart een beetje stelen. En altijd is er ondanks de beperktheid van het verhaal de verrassende ontknoping. Met de taal van nu: Emancipatie avant la lettre.
De eerste regels uit mijn favoriete verhaal De oven: “Het was zover, de ramp had zich voltrokken. Ajjoeska was ervandoor met Zeinhoem, de bakkerszoon. Het nieuws ontketende een ware explosie en de splinters vlogen alle kanten op. In elke steeg was er wel een brave ziel die verzuchtte: God sta ons bij. Wat een verschrikkelijke ramp is jou overkomen oom Djoem’a. Zo’n fijne vent als jij! De oom in kwestie was Ajjoesja’s vader…”.
In een fors nawoord van 24 pagina’s gaat Richard van Leeuwen, docent Islam en kenner van Arabische literatuur in op de betekenis van het werk van de Nagieb Mahfoez. Zelf pakte ik dit nawoord er na het lezen van de eerste korte verhalen er vast bij om wat meer context te krijgen bij de achtergrond en schrijfstijl van Mahfoez. Hij schetst de auteur als de verpersoonlijking van de Arabische literatuur, de aartsvader van de Arabische roman. Hij was als ambtenaar werkzaam en schreef in zijn vrije tijd veel over de wijk waarin hij opgegroeide. Verhalen met meestal een maatschappijkritische component. Maar in interviews en publieke uitspraken was hij altijd terughoudend en mild. Harmonie en verdraagzaamheid kenmerkten hem. Alleen religieus extremisme zag hij als een gevaarlijke splijtzwam in de Egyptische samenleving. Aanvaringen met religieuze geleerden konden dan ook niet uitblijven.
Een nieuwe kennismaking met Nagieb Mahfoez zal de lezer niet teleurstellen. Deze korte verhalen leggen een rode loper uit voor de andere werken van deze volksschrijver die het verdienen opnieuw gelezen te worden. Het prachtige vertaalwerk van Djûke Poppinga geven je hiertoe een extra stimulans. Het is voor het eerst sinds negen jaar dat er weer een werk van deze volksschrijver in het Nederlands is vertaald.
—
Eerder verschenen op NieuwWij
