"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De fruitplukkers

Vrijdag, 24 april, 2020

Geschreven door: Catherine Poulain
Artikel door: Jan Koster

Hard voor weinig

[Recensie] De fruitplukkers van Catherine Poulain is een deels autobiografische roman, haar tweede. Ze heeft als landarbeider gewerkt in de Provence en in de Alpen. Hierin schetst zij het leven van seizoenarbeiders die alleen tijdelijk beschikken over een woon- of verblijfplaats. Zodra de werkzaamheden erop zitten verkassen zij naar een ander gebied voor een andere klus. Het is een onzeker bestaan van hard voor weinig, afreageren gebeurt vooral in de kroeg. Het is niet zo gek dat het vooral mannen zijn die het werk doen. De enkele vrouw die zich aan dat leven waagt baart opzien en zorgt ongewild voor onrust.

In De fruitplukkers gaat het om twee vrouwen. De hoofdpersoon is de tengere, sneeuwwitte  en roodharige Rosalinde. Een opvallende verschijning. Zij komt uit Hamburg, heeft gebroken met het verleden en zoekt de vrijheid. Die denkt zij te vinden in het seizoenswerk. In zekere zin slaagt zij daarin. In geen enkel opzicht lijkt het op het min of meer geregelde leven van vele anderen. Het harde werken, de mooie natuur en de saamhorigheid heeft zo zijn charme.

De vrijheid is relatief. De afhankelijkheid van opdrachtgevers en het onderworpen zijn aan de nukken van de toezichthouders heeft weinig met vrijheid te maken. De verdiensten zijn zo gering dat het niet mogelijk is daar vrijheid van te kunnen kopen. Doorgaan, altijd maar doorgaan, er zit weinig anders op. En dan zijn er natuurlijk de mannen. Als één van de weinige vrouwen in deze mannenwereld moet je stevig in je schoenen staan om overeind te blijven.

De andere vrouw is Mounia. Over haarzelf krijg je niet heel veel te horen. Gaandeweg De fruitplukkers neemt zij als ik-verteller de rol over van de alwetende verteller. Het gaat vooral over Rosalinde en over hun band. Rosalinde die enige tijd overkomt als een sterke vrouw die erin slaagt om zo goed en zo kwaad mogelijk haar eigen leven in te richten en de mannen die zij niet moet op afstand weet te houden. Zij houdt niet eeuwig vol. Een triest incident is de opmaat naar een dramatisch, hartverscheurend einde.

Boekenkrant

De fruitplukkers is een boek van contrasten. De beschrijvingen van personen en van de natuur zijn soms prachtig. De gebeurtenissen beschrijft Poulain met een flinke dosis afstandelijkheid, bijna emotieloos. Het werkt twee kanten op. Enerzijds schept het afstand en is het niet gemakkelijk om je in te leven. Anderzijds werkt het juist weer goed. De dramatiek zit in het verhaal zelf, niet in alle toegevoegde emotie. Hoe treurig het ook verloopt, zij voorkomt daardoor dat het een tranentrekker wordt, een verhaal dat vooral draait om emotie.

Poulain laat juist uitstekend zien hoe treurig, monotoon en eigenlijk ook uitzichtloos het bestaan is van de seizoenarbeiders. Mannen die de moed erin weten te houden en mannen die niet anders kunnen dan hun geld aan drank te besteden, als enige uitlaatklep.

En toch kan het nog erger. De personen in De fruitplukkers hebben in zekere zin nog een keuze. Er zijn velen die die keuze niet hebben en een bestaan leiden van moderne slavernij. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de reportages van De keuringsdienst van waarde die gaan over de uitbuiting in het zuiden van Europa in bijvoorbeeld de tomaten- en sinaasappelteelt. Hartverscheurend en misselijkmakend. In dat opzicht is De fruitplukkers nog een flauwe afspiegeling van die werkelijkheid. Het gebeurt gewoon om de hoek, in Europa. Dat maakt een boek als dit noodzakelijk.

Eerder verschenen op jkleest.nl