Wandelingen door de mooiste stad van Rusland

[Signalering] Sint Petersburg is de stad van Russische dichters als Anna Achmatova en Aleksandr Blok, schrijvers als Fjodor Dostojevski en Ivan Toergenjev, en componisten als Pjortr Iljits Tsjaikowkski en Nikolaj Rimski Korsakov, om slechts enkele van de vele kunstenaars te noemen die Brokken in zijn boek een erudiete context geeft.

Brokken vergelijkt zijn eerste bezoek aan Leningrad in 1975 met het tweede aan Sint-Petersburg in 2015 en stelt vast dat er wat betreft de relatie tussen de stad en deze kunstenaars weinig is veranderd. Hij vraagt zich expliciet af of zij dezelfde kunstenaars zouden zijn geweest als ze in bijvoorbeeld Moskou hadden geleefd en gewerkt, en concludeert impliciet het tegendeel. Hij betoogt namelijk terecht dat Sint-Petersburg vanaf de stichting van de stad door Peter de Grote altijd een geheel eigen karakter heeft gehad, waardoor kunstenaars er vrijer en creatiever konden zijn. Petersburg was bedoeld als de stad met het venster op het westen en is dat altijd gebleven, aldus Brokken. Tsaar Peter zette hiervoor in 1703 bouwmeesters uit heel Europa aan het werk, waardoor de eerste echte Europese stad ontstond. Hij heeft die stad echter niet afgemaakt, zoals Brokken ten onrechte suggereert; dat deden na zijn dood in 1725 zijn opvolgers, onder wie Catharina de Grote.

Dit boek is vast een openbaring voor de liefhebber van Russische kunst die Sint-Petersburg oppervlakkig kent; de kenner van de stad mist echter toch wel iets. Eén voorbeeld volstaat: Brokken beweert dat de Nevski Prospekt ooit de belangrijkste avenue van de stad was, maar zijn glans heeft verloren, en dat alleen de koepel van het Singer Café nog uittorent boven de fastfoodketens. Dat is niet waar. Aan de Nevski Prospekt staan veel belangrijke historische gebouwen die hij niet noemt, zoals de Kazan Kathedraal, die in de Sovjettijd het museum van het Atheïsme was, de monumentale Hollandse kerk die is gebouwd tussen 1834 en 1839 en later een bibliotheek werd, en het paleis van Stroganov – Brokken at overigens in een restaurant een heerlijke boeuf Stroganoff, maar vertelt de lezer dan weer niet dat naamgever graaf Stroganov vlakbij woonde aan de Nevski Prospekt. Omdat Brokken vrolijk van de een naar de ander danst en bij iedere kunstenaar weer kunstenaars noemt die hij eerder of later ook vermeldt, zou een namenindex in de volgende druk welkom zijn.

—